tag:blogger.com,1999:blog-69592584231643002572024-03-13T10:49:59.089-07:00Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Κοινωνική ΟικονομίαΒασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.comBlogger12125tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-2105161147604795982012-05-06T01:24:00.005-07:002012-05-06T01:24:44.876-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Εισήγηση Βασίλη Τακτικού για Ανοιχτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο (Α.Λ.Π.)<br /> <a href="http://alp.edu.gr/" rel="nofollow nofollow" target="_blank">http://alp.edu.gr/</a><br /> <br /> <br /> <span style="color: blue;">ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ</span><br style="color: blue;" /> <br style="color: blue;" /><span style="color: blue;"> ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ</span><br style="color: blue;" /><span style="color: blue;"> ΚΑΙ (ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ)</span><br style="color: blue;" /> <br style="color: blue;" /> <br style="color: blue;" /> <br style="color: blue;" /> <br style="color: blue;" /><span style="color: blue;"> Γνωρίσματα</span><br /> <br /> <br />
Η Κοινωνική Οικονομία, ενώ αφορά σήμερα ένα σημαντικό κομμάτι της
κοινωνίας που δοκιμάζεται από τη φτώχεια και την ανεργίακαι τον
κοινωνικό αποκλεισμό δεν έχει μπει σε σχέση με τις εκλογές, στην
¨ατζέντα των πολιτικών κομμάτων.<br /> Κι αυτό μολονότι η κοινωνική
Οικονομία συνάδει με το αίτημα για Κοινωνική Δικαιοσύνη και υπευθυνότητα
των πολιτών και των επιχειρήσεων στην αντιμετώπιση προβλημάτων
κοινωνικής πρόνοιας.<br /> Ας δούμε τα βασικά γνωρίσματα τι προσφέρει η κοινωνική Οικονομία . <br />
Εξοικονόμηση Επενδυτικού κεφαλαίου σε συνδυασμό με το κοινωνικού
κεφάλαιο του συνεργατισμού, του εθελοντισμού της δικτύωσης και της
αλληλεγγύης που προσφέρεται για την εκκίνηση και την λειτουργία των
κοινωνικών επιχειρήσεων που σε διαφορετική περίπτωση δεν θα μπορούσε να
εξασφαλιστεί..<br /> Μείωση του Κόστους συναλλαγών υπέρ της κοινωνίας και του καταναλωτή.<br />
Στοχευόμενη επιχειρηματική δραστηριότητα μόνο στο επίπεδο της
πραγματικής οικονομίας καθώς κινητήρια δύναμη της κοινωνικής οικονομίας
είναι οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών.<br /> ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ<br /> <a href="http://billakostakt.blogspot.com/2012/04/blog-post_6256.html" rel="nofollow nofollow" target="_blank">http://billakostakt.blogspot.com/2012/04/blog-post_6256.html</a><br /> <br /> <br /> <span style="color: blue;">Η Κοινωνική Οικονομία ως πραγματιστικό φαινόμενο</span><br /> <br />
Η Κοινωνική Οικονομία δεν είναι παροδικό φαινόμενο, η υπόστασή της
τεκμηριώνεται σε στατιστικά στοιχεία και δείκτες, σε όλη την Ευρώπη με
ανοδικές τάσεις.<br /> Δεν είναι μόνο τα Κοινωνικά Παντοπωλεία, Ιατρεία,
Φαρμακεία κ.τ.λ. αλλά επιχειρήσεις και ιδρύματα σε όλο το φάσμα της
πραγματικής οικονομίας.<br /> Πρόκειται για ένα ολόκληρο σύστημα με κανόνες νόμους και στοχεύσεις κυρίως από την Ε.Ε.<br />
Το μέγεθος ασφαλώς διαφέρει από χώρα σε χώρα και συναρτάται με το
επίπεδο θεσμών και κοινωνικής οργάνωσης της οικονομίας και της
επιχειρηματικότητας.<br /> Η οικονομική κρίση δεν είναι ανεξάρτητη από το θεσμικό έλλειμμα της Κοινωνικής Οικονομίας στη Νότια Ευρώπη και στη χώρα μας<br /> «Κοινωνική Οικονομία» το κρυφό έλλειμμα της Χώρας.<br /> <a href="http://billakostakt.blogspot.com/2012/04/blog-post_18.html" rel="nofollow nofollow" target="_blank">http://billakostakt.blogspot.com/2012/04/blog-post_18.html</a><br /> <br /> <br /> <span style="color: blue;">Η Κοινωνική Οικονομία ως ολοκληρωμένο Σύστημα</span><br /> <br /> Έχει πολιτικές – επιστημονικές και ιδεολογικές διαστάσεις και προεκτάσεις.<br />
Πολιτικές γιατί φέρνει καινούργιες σχέσεις στην οικονομία με επίκεντρο
την κοινωφελή και δε συνάδει με το συγκεντρωτισμό και τον ολοκληρωτισμό
του κράτους. <br /> .Αλλά με την συνεργατικότητα τη συμμετοχικότητα και
την Κοινωνική Εταιρική Ευθύνη συγκροτούν σε κάθε περίπτωση το λεγόμενο
κοινωνικό κεφάλαιο ως πρωταρχική συσσώρευση εκκίνησης επιχειρηματικών
δράσεων .<br /> Δημιουργεί έτσι δυνατότητες άρσης Κοινωνικού και Οικονομικού αποκλεισμού που είναι ένα βασικό πολιτικό ζητούμενο.<br /> Αφορά τη βάση της Κοινωνίας και με αυτό τον τρόπο, την κινητοποιεί και την ενεργοποιεί.<br />
Η Κοινωνική Οικονομία έχει Επιστημονικές διαστάσεις γιατί συναντιέται
με την επιστήμη κατά της φτώχειας και δημιουργεί κοινωνικές αξίες, αγαθά
εκεί που υπάρχει σοβαρό έλλειμμα και υπηρεσίες εκεί που το κράτος
αδυνατεί να καλύψει πλήρως.<br /> Η Κοινωνική Οικονομία έχει Ιδεολογικές
διαστάσεις γιατί είναι στον αντίποδα της οικονομικής «επιστήμης» της
Κερδοσκοπίας η οποία διαρρηγνύει τον κοινωνικό ιστό και δημιουργεί
κοινωνικές εκρηκτικές καταστάσεις. <br /> <br /> <br /> <span style="color: blue;">Γενικότερα το νόημα της Κοινωνικής Οικονομίας</span><br /> <br /> <br />
Η Κοινωνική Οικονομία βρίσκεται ανάμεσα στις δύο καθολικότητες του
Κράτους και της Αγοράς που αδυνατούν να καλύψουν πλέον όλες τις ανάγκες
για απασχόληση.<br /> Στον αντίποδα, με την έννοια που αυτές ενοποιούν την
κοινωνία και καθορίζουν την καθημερινή ζωή!!! το νόημά της σχετίζεται
με την νέα αναδυόμενη πραγματικότητα της κοινωνίας πολιτών, τα κοινωνικά
δίκτυα αλληλεγγύης και τον κοινωνικό ακτιβισμό κατά της φτώχειας που
δημιουργεί κοινωνικές επιχειρήσεις.<br /> <br /> <br /> <span style="color: blue;">Ιστορική διαδρομή</span><br /> <br /> Την Κοινωνική Οικονομία τη συναντάμε ιστορικά σε όλες τις εποχές. <br />
Σε όλες τις Κοινωνίες, στις μικρές κοινότητες χωρίς να αναφέρεται ως
τέτοια, άλλοτε σαν άτυπο σύστημα μη χρηματικών ανταλλαγών άλλοτε
κοινοκτημοσύνης ενώ περιορίζεται εκεί που υπάρχει ηγεμονία του
συγκεντρωτικού κράτους και του χρήματος.<br /> Στη νεοτερικότητα, που
χαρακτηρίζεται από το εθνικό κράτος, την εκβιομηχάνιση και το πολιτικό
σύστημα της αντιπροσώπευσης ( Κοινοβουλευτική Δημοκρατία), η σημασία
της περιορίζεται δραστικά και με την μεταφορά του πληθυσμού στα μεγάλα
αστικά κέντρα.<br /> Ενώ, στις μεγάλες αφηγήσεις του διαφωτισμού
εκθειάζεται η σημασία της κοινωνίας των πολιτών, θα παίξει καθοριστικό
ρόλο στις κοινωνικές επαναστάσεις. Στη συνέχεια το έθνος κράτος
περιορίζει τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών και συνακόλουθα της
αυθόρμητης Κοινωνικής Οικονομίας στο περιθώριο. <br /> ΚΡΑΤΟΣ – ΑΓΟΡΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ<br /> <a href="http://billakostakt.blogspot.com/2012/04/blog-post_7742.html" rel="nofollow nofollow" target="_blank">http://billakostakt.blogspot.com/2012/04/blog-post_7742.html</a><br /> <br /> Για παράδειγμα…<br />
Στην μεγάλη ιδεολογική και πολιτική αφήγηση του Μαρξ ενώ αναφέρεται η
Κοινωνία Πολιτών και στην κοινωνικοποίηση της οικονομίας ως
πρωταγωνιστής καταλήγει από τους επιγόνους στην κρατικοποίηση, το
συγκεντρωτισμό και τη γραφειοκρατία προς πλήρη εξουδετέρωση.<br /> Με
εξαίρεση ίσως τον Γκράμσι που αναφέρεται σε μια άλλη θέαση, ο Μαρξισμός
,κάτι που επισημαίνει εύστοχα ο Κορνήλιος Καστοριάδης, καταλήγει ότι ο
κρατισμός και η γραφειοκρατία. Κατά αυτό τον τρόπο είναι ο βασικός
εχθρός της Κοινωνικής Οικονομίας σε όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, όπως
επίσης και ο φονταμενταλισμός της αγοράς του χρηματιστηριακού κέρδους
διαλύει τους παραδοσιακούς θεσμούς αλληλεγγύης και «φούσκες» χωρίς
αντιστοιχία στην πραγματική οικονομία .<br /> <br /> <span style="color: blue;">Αλληλεπίδραση</span><br /> <br />
Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε μέσα από μια γρήγορη ιστορική αναδρομή η
«επιστημονικοποίηση» της ιδεολογίας του Κοινωνισμού με εργαλείο το
κράτος έφερε τα αντίθετα από τα υποσχόμενα αποτελέσματα, τον
ολοκληρωτισμό, την γραφειοκρατία, το συντεχνιακό πελατειακό κράτος, την
αλλοτρίωση της κοινωνίας πολιτών από τη κομματοκρατία.<br /> Εάν όμως
αντιλαμβανόμαστε την οικονομία ως υλική βάση όπως μάθαμε από τον Μαρξ, η
Ιδεολογία- το εποικοδόμημα δεν είναι τίποτε άλλο από αντανάκλαση και
«Εικονική πραγματικότητα» του εγκεφάλου. Όχι όμως πάντοτε σε πιστή
αναπαράσταση αλλά πολλές φορές σε λανθάνουσα κατάσταση μέσα από την
διαμεσολάβηση της επιστήμης της επικοινωνίας που μπορεί να είναι βέβαια
όχι πάντοτε μια πιστή αναπαράσταση αλλά και ¨κατασκευή¨ . Όπως και να
είναι βέβαια, η οικονομική πραγματικότητα και η αντανάκλαση της στην
ιδεολογία είναι πάντοτε σε διαρκή αλληλεπίδραση.<br /> Η ιδεολογία μπορεί
να ωθήσει μπροστά η να φέρει πίσω τα πράγματα. Η φαντασία και το
συλλογικό φαντασιακό επιδρά καθοριστικά στην Κοινωνική πραγματικότητα
όπως για την ανακάλυψη της Αμερικής κάποιος έπρεπε να φανταστεί και να
πιστέψει ότι η Γη είναι στρογγυλή. Για αυτό έχει μεγάλη σημασία εάν
πιστεύουμε, πραγματικότητες η μύθους. Ακόμη εάν πιστεύουμε σε
δημιουργικούς μύθους όπως οι αρχαίοι Έλληνες, η φθοροποιούς
καταναλωτικούς μύθους <br /> <br /> <br /> <span style="color: blue;">Τα ρήγματα</span><br /> <br />
Σε περιόδους κρίσης όπως σήμερα έχουμε σε αυτή τη σχέση μεταξύ
φαντασιακού και πραγματικότητας και πραγματικότητας «σεισμικές
αναταράξεις».<br /> Έχουμε ρήγματα όχι μόνον στο επίπεδο της υλικής βάσης της οικονομίας αλλά και συλλογικό φαντασιακό της κυρίαρχης ιδεολογίας.<br />
Οι ίδιοι άνθρωποι που έπαιξαν και έχασαν σαν μανιακοί στο χρηματιστήριο
είναι αναγκασμένοι τώρα να αναθεωρήσουν απόψεις και ενδεχομένως και
κοσμοθεωρία.<br /> Μετά μια περίοδο μεγάλης «φούσκας»στην οικονομία
διαπιστώνουμε ότι το χρήμα δεν μπορεί να γεννά απεριόριστα «χρήμα» χωρίς
αρνητικές συνέπειες χωρίς διόγκωση των ανισοτήτων και της φτώχειας.<br /> Εδώ αναδεικνύεται η μεγάλη σημασία της κοινωνικής οικονομίας<br /> Ως ένα αντίδοτο στην οικονομική κρίση ..μια εναλλακτική επιλογή στην επιχειρηματικότητα και την απασχόληση.<br /> <br /> <span style="color: blue;">Ο ιδεολογικός αντίπαλος της κοινωνικής οικονομίας, που είναι ο κρατισμός κλονίζεται.</span><br style="color: blue;" /> <br /> <br /> Η διακρατική οντότητα της Ε.Ε αναγνωρίζει την σημασία της κοινωνικής οικονομίας.<br />
Πηγαίνοντας σε πιο πρακτικά θέματα αυτό που μπορούμε να αναγνωρίσουμε
είναι ότι είναι η έμπρακτη πλέον η αναγνώριση της κοινωνικής οικονομίας
από τις πολιτικές της Ε.Ε..<br /> Τα κοινοτικά προγράμματα για τις
κοινωνικές επιχειρήσεις και την απασχόληση μέσω αυτών των επιχειρήσεων
είναι μια εφαρμοσμένη πολιτική .<br /> Έχουμε κοινοτικές οδηγίες και
πολιτικές από τη μια μεριά για την κοινωνική οικονομία και τα μεγάλα
Lobys από την άλλη που απορροφούν αυτούς τους πόρους. <br /> Το πρόβλημα
είναι η διάχυση προς τα κάτω για όλες τις συλλογικότητες που
δραστηριοποιούνται με τον εθελοντισμό και την κοινωνική οικονομία.<br /> Έτσι η κοινωνία πολιτών αναγκάζεται να οργανωθεί και να αυτοοργανωθεί.<br /> <br />
Σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει δευτεροβάθμια και
τριτοβάθμια οργάνωση των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και των κοινωνικών
επιχειρήσεων.<br /> Στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα υπήρχαν μόνο τοπικά και θεματικά δίκτυα.<br /> <br />
Το Πανελλήνιο Παρατηρητήριο Κ.Τ.Π. που συστάθηκε πριν ένα χρόνο,
προσπαθεί να καλύψει αυτό το κενό και να υποστηρίξει συμβουλευτικά τα
περιφερειακά Παρατηρητήρια για συντονισμένες δράσεις στις Κοινωνικές
επιχειρήσεις.διακήρυξηαρχών <br />
<a href="http://www.oikosocial.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=438%3A2011-04-17-07-19-10&catid=63%3A2011-04-14-15-27-01&Itemid=117" rel="nofollow nofollow" target="_blank">http://www.oikosocial.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=438%3A2011-04-17-07-19-10&catid=63%3A2011-04-14-15-27-01&Itemid=117</a><br /> <br /> <br />
Στο πλαίσιο αυτό έχει οργανώσει ένα πανελλήνιο δίκτυο Social Media που
συμμετέχουν πάνω από 1000 πρωτοβάθμιες οργανώσεις μέλη και πάνω από
50.000 φίλους και υποστηρικτές.<br /> Το δίκτυο αυτό με 70 περίπου
ηλεκτρονικές διευθύνσεις στο διαδίκτυο, ενημερώνει και διαχέει
καθημερινά πληροφορίες για τις Συμπράξεις Κοινωνικών Επιχειρήσεων και
τους Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς στο πλαίσιο του νόμου 4919 για την
κοινωνική οικονομία.<br /> Στο δικτυότοπο αυτό είναι συγκεντρωμένες όλες
οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις των social media του Πανελληνίου
Παρατηρητηρίου Κοινωνίας Πολιτών, καθώς και συνεργαζόμενα blogs. <a href="http://kaleseidhseis.blogspot.com/search?updated-min=2012-01-01T00%3A00%3A00-08%3A00&updated-max=2013-01-01T00%3A00%3A00-08%3A00&max-results=1" rel="nofollow nofollow" target="_blank">http://kaleseidhseis.blogspot.com/search?updated-min=2012-01-01T00%3A00%3A00-08%3A00&updated-max=2013-01-01T00%3A00%3A00-08%3A00&max-results=1</a><br /> <br />
Το Παρατηρητήριο συντονίζει επίσης 7 κοινωνικές Αναπτυξιακές Συμπράξεις
στις Περιφέρειες Αττικής, Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας, Θεσσαλίας και
Μακεδονίας.<br /> Διαθέτει ένα δίκτυο 30 συμβούλων για Mentoring σε όλη
την Ελλάδα, δημιουργώντας τις βάσεις για την υποστήριξη όλου του πεδίου
μέσω μιας βάσης δεδομένων αλλά και τις προϋποθέσεις για γνήσια
διαβούλευση με τις κυβερνητικές αρχές. <br /> Για την ίδρυση αναπτυξιακών κοινωνικών συμπράξεων<br /> <a href="http://www.oikosocial.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=624%3A2011-11-06-06-51-48&catid=68%3A2011-06-05-13-43-10" rel="nofollow nofollow" target="_blank">http://www.oikosocial.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=624%3A2011-11-06-06-51-48&catid=68%3A2011-06-05-13-43-10</a><br /> </div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-62243048440549310352012-04-18T03:35:00.001-07:002012-04-18T04:38:17.320-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<u style="color: #cc0000;"><i><b>ΚΡΑΤΟΣ – ΑΓΟΡΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΠΟΛΙΤΩΝ </b></i></u><br />
Τρεις καθολικότητες, σύμφωνα με
τους μεγάλους στοχαστές του διαφωτισμού και της νεωτερικότητας,
ορίζονται ως ρυθμιστικοί παράγοντες στην κοινωνική πραγματικότητα: το
κράτος, η αγορά και η κοινωνία των πολιτών. Όλοι οι κλασικοί της
πολιτικής θεωρίας και σκέψης, όπως οι Τζον Λοκ, Άνταμ Σμιθ, Ρουσσώ,
Χέγκελ, Μαρξ, Τοκβίλ, Γκράμσι κ.ά., καταπιάνονται ακριβώς με τις σχέσεις
και αλληλουχίες που αναφέρονται σε αυτές τις καθολικότητες.<br />
<br />
<br />
Όπως
γράφει ο J. Rifkin, ο Λοκ, ο Ντεκάρτ, ο Σμιθ και άλλοι πρώιμοι φιλόσοφοι
της νεωτερικότητας, με μια μεγάλη επίθεση, ανέτρεψαν την κοσμοθεώρηση
της Εκκλησίας ,που βασιζόταν στην πίστη. Παρόλο που ορισμένοι στις
γραμμές τους ομολογούσαν την πίστη τους σε μια ανώτερη θεία δύναμη,
συχνά τάσσονταν υπέρ του ορθού λόγου αντί της πίστης και επένδυσαν πολλά
τόσο στην υλική πρόοδο και στο όραμα της γήινης υπεραφθονίας όσο και
στην αιώνια σωτηρία. Οι φιλόσοφοι της νεωτερικότητας έφτασαν να
πιστεύουν ότι η αγορά είναι η αστείρευτη πηγή του ανθρώπινου πνεύματος
και ότι η κουλτούρα επωφελούνταν δευτερευόντως. Έθεσαν την εργασία πριν
από το παιχνίδι και υποκατέστησαν τις εγγενείς αξίες με τον ωφελισμό.<br />
Οι
υλιστές βλέπουν την αγορά ως τον κρίσιμο κοινωνικό θεσμό και τον
πρωταρχικό ρυθμιστή των ανθρώπινων σχέσεων. Το πρόβλημα είναι πως η
ανάλυσή τους έρχεται σε σύγκρουση με την ιστορία της ανθρώπινης
ανάπτυξης.<br />
Οι θεωρητικές αναφορές στην κοινωνία των πολιτών σε
ελάχιστες περιπτώσεις διαχωρίζονται από την επίδραση του κράτους και της
αγοράς, προφανώς γιατί οι θεσμοί της είναι ανίσχυροι, σε σχέση με τις
δύο άλλες καθολικότητες.<br />
<br />
Σε όλη αυτή την περίοδο,
αντιθέτως, η κοινωνία των πολιτών είχε δυναμική παρουσία μόνο κατά τη
διάρκεια των επαναστατικών περιόδων, υποτασσόμενη πάντοτε, δια μέσου των
κομμάτων, στην εξουσία του κράτους και την ηγεμονία της αγοράς. Έτσι
εμφανίζεται ως ένας χώρος που περισσότερο χρησιμοποιείται από τις
κομματικές ηγεσίες και δεν υπαγορεύει πολιτική. <br />
<br />
Η
ιεραρχική οργάνωση της κοινωνίας και της παραγωγής δεν επέτρεπε την
αυτόνομη οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών, πέρα από το συνδικαλισμό
και τη συντεχνιακή αντίληψη, που κι αυτές οι εκφάνσεις της υποτάσσονται
στον κομματισμό. Ως εκ τούτου, ο ρόλος της δεν μπόρεσε να είναι
ανεξάρτητος και πρωταγωνιστικός.<br />
<br />
Σε περιόδους
κοινωνικής ειρήνης, ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών περιοριζόταν στη
δημιουργία συναίνεσης και ενσωμάτωσης στο πλαίσιο του έθνους-κράτους
και, πολλές φορές, ως έκφραση οργανωμένων μειοψηφιών διαφόρων κοινωνικών
ομάδων και lobbies. Σήμερα, έχοντας υπ’ όψιν το ρόλο της μιντιοκρατίας
στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και κατασκευής συναίνεσης, μπορούμε να
αντιληφθούμε ότι παραδοσιακά οι καθοδηγητές γνώμης προέρχονται, κυρίως,
από τους θεσμούς της κοινωνίας των πολιτών.<br />
<br />
Ο
κατακερματισμός των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε ομάδες
θεματικού ενδιαφέροντος και συντεχνιακών συμφερόντων, ασφαλώς δεν
επέτρεπε στις οργανώσεις αυτές να θέτουν ανεξάρτητα ζητήματα συλλογικής
κοινωνικής έκφρασης, πέραν των κομμάτων και του κράτους,<br />
<br />
Ο
κατακερματισμός των οργανωμένων μειοψηφιών εξυπηρετούσε και εξυπηρετεί
ακόμη την ηγεμονία του κράτους και της αγοράς και τις αντίστοιχες
καθολικότητες.<br />
<br />
<br />
Σήμερα μετά τις εκρηκτικές
διαστάσεις που λαμβάνει η παγκόσμια οικονομική κρίση, εκείνο που
διαπιστώνουμε με ανάγλυφο τρόπο, είναι ότι η ιστορία δε μένει
αμετακίνητη ούτε στις ανάγκες ούτε στις ιδέες ούτε στα πολιτικά
προτάγματα, όπως αυτά είχαν ορισθεί στο παρελθόν, αλλά μας αναγκάζει σε
ένα γενικότερο επαναπροσδιορισμό. <br />
Αυτό που παρουσιάστηκε πριν δύο
δεκαετίες ως «το τέλος της ιστορίας», αντίθετα με τις νεοφιλελεύθερες
προφητείες, δεν ήρθε. Οι ακραίες ολιγαρχικές αντιλήψεις και μαζί τους ο
άκρατος κρατισμός, καταρρέουν. Ο κόσμος από διπολικός, κράτος - αγοράς,
γίνεται τώρα τριπολικός κράτος – αγοράς – κοινωνία πολιτών. Είναι
πρόδηλο ότι ο πολιτισμός και κυρίως οι νέες τεχνολογίες που έχουν να
κάνουν με τη διάδοση της πληροφορίας, διαφοροποιούν διαρκώς τα δεδομένα
με αποτέλεσμα οι επικρατούσες ιδεολογίες να σπρώχνουν τις κοινωνίες είτε
προς την αυτοκαταστροφή διαφόρων συστημάτων που δεν είναι πλέον
λειτουργικά, είτε προς την αμφισβήτηση και δημιουργία νέων θεσμών.<br />
<br />
<div style="color: red;">
<b>Ας
δούμε τους ορισμούς της κάθε ιστορικής καθολικότητας (ενότητας)
ξεχωριστά</b></div>
<br />
Το Κράτος, ως καθολικότητα κι ως θεσμός,
νοείται μια κεντρική ρυθμιστική εξουσία η οποία προκύπτει ως
συνισταμένη εξουσιών και κανόνων, μέσα στα πλαίσια μιας συγκεκριμένης
κοινωνίας η οποία ορίζεται εθνικά και κυρίως τοπικά και απορρέει από τα
άτομα αλλά και τις κοινωνικές συλλογικότητες. <br />
<br />
Όμως
κάθε θεσμός έχει την τάση να αναπτύσσει κοινωνική στρέβλωση. Και στην
περίπτωση του κράτους, η στρεβλή ανάπτυξή του είναι ο κρατισμός*. Ο
κρατισμός, σαν στόχος, είναι η ιδιοποίηση του δημόσιου χώρου μέσω της
γραφειοκρατίας, του κομματισμού και της διαπλοκής, η μετατροπή του σε
μονοπώλιο και η χρήση του για ιδιοτελείς σκοπούς. Ο κρατισμός, σαν
νοοτροπία, είναι η παθητική στάση των πολιτών που αναζητώντας προστασία
και «βόλεμα» στην αγκαλιά του κράτους, δίνουν τα πάντα για μια θέση στον
ήλιο του δημοσίου, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα ενοχική νοοτροπία απέναντί
στο κράτος – προστάτη. Έτσι παραιτούνται επί της ουσίας από κάθε
ουσιαστική απαίτηση και δικαίωμα και προδίδουν ακόμη και τις ελπίδες
τους για ένα καλύτερο αύριο με αντάλλαγμα την λύτρωση από τους φόβους
και την αβεβαιότητα. Δεν είναι λοιπόν απορίας άξιον το γεγονός, ότι τις
περισσότερες φορές οι ηγέτες των συνδικαλιστικών οργανώσεων που
εκπροσωπούν τους εργαζόμενους στον δημόσιο τομέα, εναγκαλίζονται σφιχτά
με το κράτος και περνούν στην αντίπερα όχθη αναλαμβάνοντας
ακριβοπληρωμένες διοικητικές θέσεις ή ακόμα και έδρανα βουλευτών,
εξυπηρετώντας τελικά τα συμφέροντα του κράτους και επί της ουσίας,
προδίδοντας με τον τρόπο αυτό τους παλιούς τους συναδέλφους. <br />
<br />
Ο
κρατισμός ως νοοτροπία, εκφράζει τη σιγουριά χωρίς ρίσκο, την προαγωγή
χωρίς ιδρώτα, την επικράτηση του «κονέ» σε βάρος της αξίας. Με μια
κουβέντα, εκφράζει ένα μέρος του παρασιτισμού. Στηρίζεται στη φοβία,
περιορίζει την αυτονομία του ατόμου, ρημάζει την εμπιστοσύνη των πολιτών
στους θεσμούς, υποσκάπτει τους κανόνες και τις αξίες, υποθηκεύει την
αξιοκρατία, δε στηρίζει την κοινωνική αναδιανομή εισοδημάτων και την
ισότητα δικαιωμάτων και δυνατοτήτων. Το κυριότερο όμως αποτέλεσμα της
κοινωνικά εγκληματικής του δράσης είναι ότι οργανώνει την φαυλότητα και
αποστερεί από το έθνος την αυτοπεποίθησή του. Συγκροτεί πολιτισμικά μια
αντικοινωνική νοοτροπία, μια νοοτροπία περί μη τηρήσεως κανόνων που
υποθάλπει τη διαφθορά. Συντηρεί κανόνες δύο ταχυτήτων και πλήττει καίρια
την ισονομία και την ισοπολιτεία.<br />
<br />
<br />
Η
καθολικότητα της αγοράς* ως ρυθμιστής των κοινωνικών εξελιξεων ή
καλύτερα ως «οικονομία της αγοράς» νοείται ένα αυτορυθμιζόμενο σύστημα,
που θεμελιώθηκε μόλις πριν από δύο αιώνες, στο οποίο τα βασικά
οικονομικά προβλήματα (τι, πώς, και για ποιον παράγεται) επιλύονται
«αυτόματα», μέσω του μηχανισμού των τιμών και όχι μέσω συνειδητών
κοινωνικών αποφάσεων όπως υποστήριζαν παλαιότερα οικονομικά μοντέλα και
θεωρίες. Αποτέλεσμα αυτής της νέας αυτορρυθμιζόμενης αγοράς ήταν να
δημιουργηθεί σταδιακά ένα παγκοσμιοποιημένο δίκτυο στο οποίο εντάχθηκαν
οι περισσότερες από τις επιμέρους αγορές, αυτορρυθμιζόμενες κι αυτές. Η
παντοδυναμία αυτού του νέου δικτύου που ώθησε την καθολικότητα της
αγοράς σε μια εξαιρετικά ενισχυμένη θέση ως προς τις άλλες δυο
καθολικότητες έγκειται στο γεγονός ότι κατάφερε να επιβάλει τους
αυτοματισμούς της ακόμα και στα ίδια τα μέσα παραγωγής, δηλαδή την
εργασία, τη γη και το χρήμα, με τελικό αποτέλεσμα σήμερα να είναι η
οικονομία αυτή που ελέγχει την κοινωνία και όχι η κοινωνία αυτή που
ελέγχει την οικονομία. Ο ρόλος του κράτους σήμερα περιορίζεται στη
διασφάλιση της αναπαραγωγής της οικονομίας της αγοράς, μέσω των
μονοπωλίων, και στη δημιουργία ενός σταθερού πλαισίου για την
αποτελεσματική λειτουργία των αγορών.<br />
Οι δογματικοί υποστηρικτές
της αγοράς υποστηρίζουν ότι είναι ο απόλυτος ρυθμιστής της ευημερίας
στην κοινωνία.<br />
<br />
Ωστόσο δεν υπάρχει ούτε ένα γνωστό
παράδειγμα που να τεκμηριώνει ότι οι άνθρωποι ομαδοποιήθηκαν για πρώτη
φορά για να ιδρύσουν αγορές και να εμπορευθούν και στη συνέχεια
απέκτησαν πολιτισμική ταυτότητα μας λέει ο J. Rifkin. Ούτε υπάρχουν
παραδείγματα πρωταρχικής ανθρώπινης ομαδοποίησης με σκοπό τη δημιουργία
κυβέρνησης και στη συνέχεια κουλτούρας. Πρώτα απ’ όλα οι άνθρωποι
δημιούργησαν τη γλώσσα για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Μετά έφτιαξαν
ένα μύθο για την προέλευσή τους. Καθιέρωσαν τελετουργίες για τις
καταβολές τους και οραματίστηκαν το συλλογικό τους πεπρωμένο.
Δημιούργησαν κώδικες συμπεριφοράς και δεσμούς εμπιστοσύνης –αυτό που
σήμερα αποκαλούμε «κοινωνικό κεφάλαιο»-και ανέπτυξαν κοινωνική συνοχή
.j.R<br />
<br />
Η διαδικασία της αγοραιοποίησης είναι μια
διαδικασία η οποία, μέσω της σταδιακής άρσης των κοινωνικών ελέγχων πάνω
στις αγορές, τείνει να μετατρέψει όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες σ’
εμπορεύματα και τους πολίτες σ’ απλούς καταναλωτές. Μολονότι η αγορά
σήμερα διαπερνά κάθε πλευρά της ζωής, την οικογενειακή ζωή, την
κουλτούρα, την εκπαίδευση, τη θρησκεία κλπ το φαινόμενο αυτό είναι πολύ
πρόσφατο κι αναδύθηκε μόλις στους δυο τελευταίους αιώνες. Έτσι, όπως
σημειώνει ο Karl Polanyi στο κλασικό βιβλίο του The Great
Transformation, πριν από την εποχή μας δεν υπήρξε καμιά οικονομία που να
ελέγχεται από τις αγορές. Αν και ο θεσμός της αγοράς αποτελούσε αρκετά
κοινό φαινόμενο από την ύστερη Λίθινη Εποχή, ο ρόλος της δεν είχε παρά
δευτερεύουσα σημασία για την οικονομική ζωή. Κι ενώ η ιστορία κι η
εθνογραφία γνωρίζουν διάφορα είδη οικονομιών, τα περισσότερα από τα
οποία περιελάμβαναν τον θεσμό της αγοράς, δεν γνωρίζουν καμιά οικονομία
πριν από τη δική μας που να ελέγχεται και να ρυθμίζεται, από τις αγορές
και μάλιστα με τόσο απόλυτο τρόπο.<br />
<br />
Όμως ούτε ο ρόλος
του κράτους έχει εκλείψει ιστορικά, ούτε και η "αγορά" καταργείται με
ένα διάταγμα. Οι δυο τομείς θα συνεχίσουν να υπάρχουν σε μια διαλεκτική
σχέση.<br />
<br />
<br />
Είναι ενδεικτικό ότι φιλελεύθεροι
στοχαστές, όπως ο Φουκογιάμα και ο Σόρος, μετά την πρόσφατη κρίση,
παίρνουν αποστάσεις από το σύστημα του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού
και μιλούν για μια απαραίτητη ισορροπία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού
συμφέροντος. Εκ των πραγμάτων, αμφισβητείται τόσο η ηγεμονία της αγοράς
όσο και ο κρατικός καπιταλισμός και αναζητείται μια νέα μικτή οικονομία.
Μάλιστα, η αμφισβήτηση αυτή είναι πλέον έμπρακτη και όχι θεωρητική και
εστιάζεται στη μοριακή σύσταση του συστήματος, με αποτέλεσμα να
αναζητούνται νέες αρχές βιωσιμότητας. Ας μην ξεχνάμε, ότι μέσα από την
κρίση, η αγορά είναι εκείνη που καλεί το κράτος σε βοήθεια και μάλιστα,
μέσα από τους καθεδρικούς ναούς του συστήματος, που είναι οι τράπεζες.<br />
<br />
Ο
φιλελευθερισμός για πολλούς πλέον δεν ταυτίζεται με τον καπιταλισμό. Σε
ό,τι αφορά τους οικονομιστές φιλελεύθερους, δυστυχώς ή ευτυχώς, οι
τράπεζες δεν υπακούν στους ιδεολόγους του νεοφιλελευθερισμού και ζητούν
τη βοήθεια του κράτους για να ξεπεράσουν την κρίση. Με αυτόν τον τρόπο,
έχει χαλάσει η συνταγή της πίστης στο συλλογικό φαντασιακό, του
καταναλωτισμού και της απεριόριστης οικονομικής μεγέθυνσης και
ταυτόχρονα, η μηχανική της οικονομικής επιστήμης έρχεται σε αντίφαση με
την ιδεοληψία των οικονομιστών που πιστεύουν στη «θρησκεία της
ανταγωνιστικότητας». Το σύστημα βρίσκεται σε κρίση, δημιουργώντας ένα
φαύλο κύκλο, αφενός διότι η μηχανική του μονεταρισμού δε δουλεύει και
αφετέρου διότι η κρίση κλιμακώνεται, με αποτέλεσμα να κλονίζεται η
πίστη της κοινωνίας στο σύστημα και επομένως να αναζητούνται άλλες
διέξοδοι.<br />
<br />
Αυτή η νέα πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση
με τις γνωστές παραδοχές της ωφελιμιστικής αντίληψης, με βάση την
απεριόριστη οικονομική μεγέθυνση. Οι υλιστές βλέπουν την αγορά ως τον
κρίσιμο κοινωνικό θεσμό και τον πρωταρχικό ρυθμιστή των ανθρώπινων
σχέσεων. Το πρόβλημα είναι πως η ανάλυσή τους έρχεται σε σύγκρουση με
την ιστορία της ανθρώπινης ανάπτυξης. <br />
. Όλα τα γνωστά σε μας
οικονομικά συστήματα μέχρι το τέλος του φεουδαλισμού στη Δυτική Ευρώπη
ήταν οργανωμένα με βάση τις αρχές είτε της αμοιβαιότητας, είτε της
αναδιανομής, είτε της οικιακής οικονομίας (δηλαδή, παραγωγή για
προσωπική χρήση) ή κάποιου συνδυασμού και των τριών. Κατά συνέπεια, τα
κίνητρα που διασφάλιζαν τη λειτουργία του οικονομικού συστήματος
προέκυπταν από τα έθιμα, τούς νόμους ή τη θρησκεία – όχι όμως από το
κέρδος. Ακόμα κι όταν, από το 16ο αιώνα και μετά, οι αγορές έγιναν
πολυάριθμες και σημαντικές, βρίσκονταν υπό τον στενό έλεγχο της
κοινωνίας, σε συνθήκες, που καθιστούσαν αδιανόητη μια αυτορυθμιζόμενη
αγορά. Το εμπόριο ήταν καθαρά υπόθεση των συντεχνιών κι όχι των
μεμονωμένων τεχνιτών οι δε τιμές καθορίζονταν με αμοιβαία συμφωνία. Κατά
κανόνα, τόσο τα αρχαία όσο και τα φεουδαλικά οικονομικά συστήματα
θεμελιώνονταν στις κοινωνικές σχέσεις, η δε κατανομή των υλικών αγαθών
ρυθμιζόταν από μη-οικονομικά κίνητρα. Τα αγαθά της καθημερινής ζωής,
ακόμα και στις αρχές του Μεσαίωνα, δεν ήταν αντικείμενο τακτικής
αγοραπωλησίας στην αγορά. Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πριν από
τη Βιομηχανική Επανάσταση ούτε η εργασία ούτε η γη ήταν
εμπορευματοποιημένες, η διαδικασία αγοραιοποίησης δεν είχε αρχίσει. Ήταν
στην αρχή του 19ου αιώνα που δημιουργήθηκε μια αυτορυθμιζόμενη αγορά, η
οποία, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, καθιέρωσε το θεσμικό
διαχωρισμό της κοινωνίας σε οικονομική και πολιτική σφαίρα. Ο
διαχωρισμός της κοινωνίας από την οικονομία δημιούργησε τη δική του
ασταμάτητη δυναμική. Αυτοί που έλεγχαν την παραγωγή έπρεπε να είναι
«αποτελεσματικοί» ή καλύτερα «ανταγωνιστικοί» προκειμένου να επιβιώσουν
σ’ ένα σύστημα με βάση την αγορά. Η αποτελεσματικότητα με τη σειρά της
εξαρτιόταν από τις επενδύσεις σε νέες τεχνικές και προϊόντα και τη
συνακόλουθη μαζική επέκταση της παραγωγής δηλαδή της διασφάλισης της
ελεύθερης ροής «εργασίας» και «γης» με ελάχιστο κόστος και σύνθημα
«ανάπτυξη ή θάνατος» που οδήγησε στη σημερινή πολυδιάστατη κρίση. <br />
<br />
Στην
οικονομία της αγοράς τα νοικοκυριά και οι παραγωγοί κινούνται με βάση
το προσωπικό τους συμφέρον. Οι αποφάσεις τους επηρεάζονται καθαρά από το
προσωπικό όφελος. Οι καταναλωτές στοχεύουν στη μεγιστοποίηση της
ατομικής τους ευημερίας. Οι παραγωγοί επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση του
κέρδους. Οι εργαζόμενοι αποβλέπουν στη μεγιστοποίηση του εργατικού
μισθού, οι ιδιοκτήτες ακινήτων του ενοικίου που εισπράττουν, οι
αποταμιευτές δανείζουν όταν το επιτόκιο είναι υψηλό και οι
επιχειρηματίες αναζητούν το μέγιστο κέρδος. Η βαθειά συστημική κρίση
που διανύουμε και τα οικονομικά μέτρα που υιοθετούνται για την
αντιμετώπιση της, έχει καταστήσει σαφές πως στο πλαίσιο του συστήματος
της διεθνοποιημένης οικονομίας της αγοράς οι όροι της σχέσης μεταξύ
παραγωγού και καταναλωτή ουσιαστικά αντιστρέφονται. Αντί ο παραγωγός να
παράγει με βάση τις ανάγκες των καταναλωτών, κάτι που συνιστά τον
πρωταρχικό λόγο ύπαρξης της σφαίρας της οργανωμένης οικονομικής
δραστηριότητας, οι καταναλωτές καλούνται τώρα να «αγοράσουν» όχι για να
καλύψουν δικές τους ανάγκες αλλά προκειμένου να στηρίξουν τις εταιρείες
που καταρρέουν. Αντί λοιπόν οι εταιρείες να υπηρετούν τις ανάγκες του
κοινωνικού συνόλου, το κοινωνικό σύνολο εξαναγκάζεται σε μια σχέση
υποτέλειας απέναντι στις εταιρείες που ελέγχουν το σύνολο των μέσων
παραγωγής και διανομής.<br />
<br />
Σε αντίθεση με τον καπιταλισμό
της αγοράς, που βασίζεται στην ιδέα του Άνταμ Σμιθ ότι το κοινό καλό
επιτυγχάνεται μέσω της επίδειξης του ιδιοτελούς συμφέροντος του ατόμου, η
κοινωνία των πολιτών εκκινεί από την ακριβώς αντίθετη προϋπόθεση – κάθε
άτομο δίνει κάτι από τον εαυτό του στους άλλους και με τη
βελτιστοποίηση του γενικότερου καλού της ευρύτερης κοινότητας θα
προωθηθεί και η δική του ευημερία.<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><i><b>Η καθολικότητα της
κοινωνίας των Πολιτών</b></i></u></div>
<br />
Σε μια παγκοσμιοποιημένη
οικονομία απρόσωπων δυνάμεων της αγοράς, η κοινωνία των πολιτών έχει
καταστεί πολύ σημαντικό κοινωνικό καταφύγιο. Είναι ο τόπος όπου οι
άνθρωποι δημιουργούν μια αίσθηση συγγένειας και εμπιστοσύνης, όπου
μοιράζονται σκοπούς και συλλογική ταυτότητα. Ο τομέας της κοινωνίας των
πολιτών είναι το αντίδοτο σε έναν κόσμο που νοείται όλο και περισσότερο
με αυστηρά εμπορικούς όρους.J.R<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><i><b>Ο ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ </b></i></u></div>
<br />
Τα
πράγματα αλλάζουν ριζικά με την έλευση της παγκοσμιοποίησης, την
ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και διαδικτύου, από τη μία
πλευρά, και από την άλλη, την ανάδυση των μεγάλων περιβαλλοντικών
προβλημάτων, την κλιματική αλλαγή, τις μεγάλες ανισότητες, τη διόγκωση
της παγκόσμιας φτώχειας, που κινητοποιούν, παράλληλα, πληθώρα μικρών και
μεγάλων οργανώσεων, με μεγάλη επικοινωνιακή εμβέλεια, αναγκάζοντας τις
κυβερνήσεις να λογοδοτούν απέναντι σε αυτά τα ζητήματα.<br />
Η κοινωνία
των πολιτών αρχίζει να γίνεται καταλυτικός παράγοντας στη διαμόρφωση
της πολιτικής ατζέντας, από τη στιγμή του εμφανίζεται η μεγάλη ποσοτική
αύξηση και ποιοτική διαφοροποίηση των οργανώσεών της, με τάσεις
αυτονομίας απέναντι στο κράτος με οικονομική διάρθρωση.<br />
Η
οικολογική αφύπνιση, η διεύρυνση της κοινωνικής οικονομίας και το
πρόταγμα της πράσινης ανάπτυξης, που αναδείχθηκε τελευταία, είναι
ορισμένα από τα σημεία των καιρών, που αλλάζουν τα δεδομένα.<br />
Η νέα
καθολικότητα γεννιέται ακριβώς μέσα από τη μεγάλη αντίθεση ανάπτυξης
των επικοινωνιακών δυνατοτήτων σε επίπεδο αυτο-οργάνωσης της κοινωνίας
των πολιτών και τις μειούμενες προσφορές του έθνους-κράτους σε κοινωνική
ασφάλεια, εξασφάλιση απασχόλησης και κοινωνικών παροχών, παράλληλα με
τις πιέσεις που ασκούνται στο κράτος από την οικονομική παγκοσμιοποίηση.<br />
<br />
Κυρίως,
όμως, γεννιέται μέσα από τις απεριόριστες και προσιτές επικοινωνιακές
εφαρμογές του διαδικτύου για τις Μ.Κ.Ο., οι οποίες αποκτούν ολοένα και
πιο δραστήριο ρόλο στην επικοινωνιακή διαμεσολάβιση.<br />
<br />
Η
υλική βάση της ανάπτυξης της νέας καθολικότητας της κοινωνίας των
πολιτών είναι τα μετρήσιμα μεγέθη της κοινωνικής οικονομίας και της
τάσης προς την πράσινη ανάπτυξη, που μπαίνει πλέον επίσημα στην πολιτική
ατζέντα των ανεπτυγμένων χωρών. Αυτή η νέα υλική βάση της κοινωνικής
οικονομίας, που διαρκώς μεγεθύνεται σε μια αμφίδρομη σχέση με το
λεγόμενο «κοινωνικό κεφάλαιο», δημιουργεί και τις προϋποθέσεις
αυτονομίας έναντι του κράτους.<br />
<br />
Μολονότι η κοινωνία των
πολιτών εκφράζεται μέχρι στιγμής μέσα από ένα τεράστιο μωσαϊκό
οργανώσεων, διαφέρει ριζικά από το παρελθόν και δεν μπορεί να
χαρακτηριστεί ως ένα συγκυριακό φαινόμενο, όπως γνωρίζουμε από τις
προεπαναστατικές περιόδους, π.χ. της Γαλλικής ή της Ρωσικής Επανάστασης ή
αργότερα του Γαλλικού Μάη.<br />
<br />
Είναι φανερό ότι γίνεται
πλέον ρυθμιστής και διαφοροποιεί την οικονομία και την πολιτική που
γνωρίζαμε μέχρι τώρα.<br />
<br />
Δεν είναι απλά μια συσσώρευση
δυνάμεων που λειτουργεί ως βατήρας για ένα κοινωνικό ξέσπασμα, για να
παραδώσει στη συνέχεια τη δύναμή της, μετά την έκρηξή της, στην εξουσία
του κράτους, αλλά είναι μια καθολικότητα με αυτόνομη θεσμική διάρκεια,
που ριζώνει στην κοινωνία και την ενεργοποιεί προς νέες μορφές
συλλογικής δημιουργίας. Επιβάλλει στο κράτος και την αγορά, για πρώτη
φορά στην ιστορία, την ατζέντα της πράσινης οικονομίας και της
κοινωνικής περιβαλλοντικής ευθύνης.<br />
<br />
Επιβάλλεται
σταδιακά ως αυτόνομη καθολικότητα για την ειρήνη, την οικολογία και την
αλληλέγγυα οικονομία.<br />
Ωστόσο, οι δύο καθολικότητες, του κράτους
και της αγορά, παραμένουν και σήμερα οι «μεγάλες ρυθμιστικές δυνάμεις». <br />
Είναι
εκείνες που καθόρισαν τις κοινωνικές εξελίξεις και το κυρίαρχο
πολιτικοοικονομικό σύστημα του καπιταλισμού καθ' όλη τη διάρκεια των
τριών τελευταίων αιώνων της βιομηχανικής εποχής. Τώρα πιέζονται για
θεσμικές μεταρυθμίσεις στο επίπεδο της οικονομίας και της δημοκρατίας.
Οι κάθε είδους δογματικοί υπέρμαχοι άλλοτε της μονοσήμαντης κυριαρχίας
του κράτους και άλλοτε της αγοράς νιώθουν άβολα και προσπαθούν μάταια να
εντάξουν το νέο φαινόμενο στα καλούπια τους. Όμως, η νέα καθολικότητα
της κοινωνίας πολιτών δεν υπακούει ούτε στους κανόνες της οικονομίας
της αγοράς, ούτε χωράει στο πλαίσιο της οικονομικής ολιγαρχίας, ούτε
συνάδει ή συναινεί με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, ούτε συμπορεύεται
με το κράτος ή τον κρατισμό. Κι αυτό, γιατί απλά η υλική βάση και το
συλλογικό φαντασιακό της κοινωνίας μετασχηματίζονται και αυτοργανώνονται
εντελώς ανεξάρτητα κι ερήμην όλων αυτών. Όσο αλήθεια είναι ότι στη βάση
του φιλελευθερισμού και των ατομικών δικαιωμάτων βρήκε έδαφος και
αναπτύχθηκε η κοινωνία των πολιτών, άλλο τόσο αλήθεια είναι ότι η
ατομιστική ωφελιμιστική αντίληψη της αγοράς δεν είναι ο μόνος χώρος στον
οποίο γίνονται οι επιλογές και ζυμώνονται προτιμήσεις όσον αφορά στην
οργάνωση του τρόπου ζωής των πολιτών. Κι η οργανωμένη κοινωνία πολιτών
είναι η περίτρανη απόδειξη. <br />
<br />
Ιστορικά οι θεωρητικές
αναφορές στην κοινωνία των πολιτών, στα τέλη του 19ου και τις αρχές του
20ου αιώνα, σε ελάχιστες περιπτώσεις διαχωρίζονται από την επίδραση του
κράτους και της αγοράς, προφανώς γιατί οι θεσμοί της ήταν ανίσχυροι, σε
σχέση με τις δύο άλλες καθολικότητες. Έτσι, στο σημείο αυτό αξίζει να
κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή και να αναφερθούμε πολύ
περιληπτικά στις δυο αντικριστές θεωρίες του φιλελεύθερου στοχαστή
Τοκβίλ (Alexis de Tocqueville 1805 – 1859) και του ηγέτη της Ιταλικής
αριστεράς Γκράμσι (Antonio Gramsi 1891 – 1937) για την κοινωνία των
πολιτών ώστε να αντιληφθούμε την σχέση και τη συνάρτηση της οργανωμένης
κοινωνίας πολιτών ως καθολικότητα, με τις άλλες δυο καθολικότητες της
αγοράς και κυρίως του κράτους. <br />
<br />
Ο Τοκβίλ και ο Γκράμσι
είναι οι δύο στοχαστές στους οποίους αναφέρονται όλοι οι σύγχρονοι
μελετητές. Μολονότι και οι δύο έγραψαν σε μια άλλη εποχή, με διαφορετικά
δεδομένα, και η ερμηνεία τους μπορεί να θεωρηθεί πολύ πρώιμη για τις
σημερινές συνθήκες, η συνεισφορά τους στη θεωρητική παράδοση για τη
σχέση της κοινωνίας των πολιτών με το κράτος είναι το σημείο αναφοράς
που σηματοδοτεί τα όρια και τις δυνατότητες ελευθερίας, του κοινωνικού
φαινομένου που σήμερα ορίζεται ως «ενεργοί πολίτες».<br />
<br />
Ο
Τοκβίλ αναδεικνύει τη σημασία του εθελοντισμού σε σχέση με το λιγότερο
κράτος και την ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου και της κοινωνίας των
πολιτών, που πλέον αναγνωρίζονται ευρέως ως καθοριστικοί παράγοντες
οικονομικής ανάπτυξης, όπως αναφέρεται από τους Putnam και Fukuyama και
περιγράφεται στο έργο του «Δημοκρατία στην Αμερική». Εξετάζει, μάλιστα,
με πραγματικό θαυμασμό το πλήθος των εθελοντικών οργανώσεων πολιτών στις
Η.Π.Α., που, λειτουργώντας ως ενδιάμεσοι θεσμοί, συμβάλλουν στην
οικονομική ανάπτυξη, εξυπηρετώντας, παράλληλα, μία σειρά κοινωνικών
σκοπών, ενάμιση αιώνα πριν.<br />
<br />
Ωστόσο, πολλές από τις
«προφητικές» ερμηνείες του διαψεύδονται από την ίδια την εξέλιξη της
Αμερικής και την εξέλιξη του οικονομικού φαινομένου του καπιταλισμού τον
οποίον άλλωστε δεν αναλύει οικονομικά, όπως έκαναν ο Άνταμ Σμιθ και ο
Μαρξ, αλλά αναφέρεται απλά στις αξίες του φιλελευθερισμού τις οποίες
εμπεριέχει. <br />
<br />
Γράφει για την Αμερική. «Βλέπω ότι τα
αγαθά και τα χαλεπά επιμερίζονται αρκετά ισομερώς. Τα μεγάλα πλούτη
εξαφανίζονται και ο αριθμός των μικρών περιουσιών πολλαπλασιάζεται. Δεν
υπάρχουν πια ούτε η αχανής χλιδή ούτε η ανεπανόρθωτη εξαθλίωση. Η
φιλοδοξία είναι καθολικό συναίσθημα, λίγες όμως είναι οι άμετρες
φιλοδοξίες». Και παρακάτω: «Τα ήθη είναι ήπια και η νομοθεσία
ανθρώπινη... Η βία είναι σπάνια και η σκληρότητα σχεδόν ανύπαρκτη... Και
αυτό που παρατηρώ σε σχέση με τις περιουσίες εμφανίζεται με μύριες όσες
μορφές. Όλα σχεδόν τα ακραία φαινόμενα γλυκαίνουν και αμβλύνονται και
όλα τα έντονα σημεία σβήνουν, αφήνοντας τη θέση τους σε κάτι το μεσαίο».
Δυστυχώς, τίποτα από αυτές τις ρομαντικές περιγραφές δεν ισχύει σήμερα
στην Αμερική.<br />
<br />
Ο κοινωνιολόγος Κωνσταντίνος Τσουκαλάς,
συγκρίνοντας τα «προφητικά όρια» και τις «προβλητικές ανεπάρκειες» του
Τοκβίλ, σε αντιπαράθεση με τις αντίστοιχες αδυναμίες του Μαρξ,
διαπιστώνει ότι και οι δύο στοχαστές δεν μπορούσαν να ξεφύγουν από την
εποχή τους, τις αφετηριακές αξίες και επιλογές τους με αποτέλεσμα να
παρεκκλίνουν προς αντίθετες κατευθύνσεις. Έτσι, η ειρωνεία της ιστορίας
επιβεβαιώνεται για άλλη μία φορά: οι δύο αντίθετες και αντικριστές
αναγνώσεις του μέλλοντος εμφανίζονται ως παραπληρωματικά μέρη μιας
ενεργούς και επίκαιρης αντιπαράθεσης αξιών, στο πλαίσιο της οποίας οι
δύο στοχαστές μπορούν να συγκριθούν όχι ως προς την αναλυτική τους
δεινότητα, αλλά ως προς την κατεύθυνση και τις προεκτάσεις της
προταγματικής τους ανεπάρκειας.<br />
<br />
Ο Γκράμσι, από την άλλη
πλευρά, εισάγει στην πολιτική θεωρία την έννοια τις ιδεολογικής
ηγεμονίας του «οργανικού διανοούμενου» και το γεγονός ότι σκεπτόμενοι
και οργανωτικοί άνθρωποι προωθούν ενεργά τις ιδέες και τις απόψεις της
τάξης τους.<br />
<br />
Η κοινωνία των πολιτών είναι, τρόπον τινά,
το πεδίο άσκησης της ελευθερίας και της δημιουργίας των όρων και
προϋποθέσεων της συναίνεσης και της πειθούς, αλλά είναι εξίσου και το
πεδίο κοινωνικών συγκρούσεων στο πολιτιστικό, ιδεολογικό, θρησκευτικό
και οικονομικό επίπεδο. Το ρόλο αυτό παίζουν οι οργανωτικοί
διανοούμενοι, με στόχο την ιδεολογική ηγεμονία.<br />
<br />
Επομένως
κατά τον Γκράμσι, προκειμένου να κατανοήσουμε ένα σύγχρονο κράτος, δεν
αρκεί να μελετήσουμε τα πολιτικά κόμματα και την οικονομική δομή, αλλά
είναι αναγκαίο να αναλύσουμε εκείνο το σύνολο φαινομένων που αποκαλούσε
«οργάνωση της κουλτούρας», δηλαδή: το σχολείο, τις εκκλησίες, τις
εφημερίδες, τις περιοδικές επιθεωρήσεις, τον κινηματογράφο, το λαϊκό
μυθιστόρημα κ.λπ.<br />
<br />
Ο Γκράμσι αντιτάχθηκε, με τον τρόπο
του, στις επικρατούσες απόψεις στο διεθνές μαρξιστικό θεωρητικό τοπίο
της εποχής του, δηλαδή στον οικονομίστικο αυτοματισμό και τον πολιτικό
βολονταρισμό, ακόμη και στον Λένιν.<br />
<br />
Οι βασικές
συνεισφορές του Γκράμσι στην πολιτική σκέψη ήταν οι εξής:<br />
η έννοια
της πολιτισμικής «ηγεμονίας», ως μέσο διατήρησης της κυριαρχίας του
καπιταλιστικού κράτους,<br />
ο τονισμός της ανάγκης για τη μόρφωση των
εργατών, ώστε να δημιουργηθούν οι «οργανικοί διανοούμενοι» της εργατικής
τάξης και να γίνει δυνατή η επίτευξη της εργατικής ταξικής «ηγεμονίας»,<br />
η
διάκριση μεταξύ πολιτικής κοινωνίας (αστυνομία, στρατός, νομικό σύστημα
κ.ά.), που κυριαρχεί άμεσα και κατασταλτικά, και κοινωνίας των πολιτών
(οικογένεια, εκπαιδευτικά συστήματα, συνδικάτα κ.ά.), όπου η κυριαρχία
του καπιταλιστικού κράτους συγκροτείται μέσω της ιδεολογίας ή μέσω της
συναίνεσης,<br />
η πρωταρχική σημασία του ιστορικού υποκειμένου, δηλαδή
η ανάλυση μιας κοινωνίας στο συγκεκριμένο κάθε φορά ιστορικό της
πλαίσιο και η κριτική του οικονομικού ντετερμινισμού.<br />
<br />
Πρέπει,
βέβαια, να τονιστεί ότι η θεωρία του Γκράμσι, που διατυπώθηκε υπό
διαφορετικές συνθήκες από τις σημερινές, δεν μπορεί να ερμηνεύσει όλα τα
σύγχρονα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα και τις συλλογικές
συμπεριφορές. Επιπλέον, έχει επισημανθεί από ορισμένους ότι ο Γκράμσι
ήταν αποκλειστικά, ή τουλάχιστον κυρίως, εθνικός στοχαστής στο
συγκεκριμένο πλαίσιο της Ιταλίας.<br />
<br />
Σήμερα βρισκόμαστε
μπροστά στο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης των οργανώσεων της κοινωνίας
των πολιτών, με ανεξάρτητη και αυτόνομη δράση από το εθνικό κράτος. Οι
οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι οργανικοί διανοούμενοι δεν
είναι αναγκασμένοι να είναι κρατικοί υπάλληλοι ή κομματικά στελέχη.
Στελέχη, δηλαδή, μιας ιεραρχικής αντιπροσωπευτικής οργάνωσης, με σκοπό
την κρατική εξουσία ή τη διατήρησή της.<br />
<br />
Υπάρχει,
δηλαδή, ένας σαφής διαχωρισμός της κοινωνίας των πολιτών από το κράτος
ως επιλογή. Πρόκειται, λοιπόν, για μια διαφοροποιημένη κοινωνία των
πολιτών από αυτή που ανάλυε ο Γκράμσι στην εποχή του.<br />
Η νέα
καθολικότητα της κοινωνίας των πολιτών είναι προϊόν της παγκοσμιοποίησης
και της ανοικτής κοινωνίας και δεν έχει να κάνει σε τίποτα με την
κατασκευή του ιστορικισμού της κλειστής κοινωνίας, που ανάπτυξε ο Χέγκελ
ο οποίος, με τη σειρά του, ταυτίζει την κοινωνία των πολιτών με το
έθνος-κράτος και, άρα, ως εξαρτώμενη από αυτό.<br />
<br />
Εδώ η
θεώρηση του φιλελευθερισμού του Τοκβίλ είναι χρήσιμη απέναντι στον
κρατισμό, όπως και η θεώρηση του Γκράμσι είναι χρήσιμη για να δούμε τη
λειτουργία της συναίνεσης, αλλά και τη λειτουργία της αμφισβήτησης,
απέναντι στις καθολικότητες του κράτους και της αγοράς. Σε όλη αυτή την
περίοδο, η κοινωνία των πολιτών είχε δυναμική παρουσία μόνο κατά τη
διάρκεια των επαναστατικών περιόδων, υποτασσόμενη πάντοτε, δια μέσου των
κομμάτων, στην εξουσία του κράτους και την ηγεμονία της αγοράς. Έτσι
εμφανιζόταν ως ένας χώρος που περισσότερο χρησιμοποιείτο από τις
κομματικές ηγεσίες και δεν υπαγόρευε πολιτική.<br />
<br />
Η
ιεραρχική οργάνωση της κοινωνίας και της παραγωγής δεν ευνοούσαν την
αυτόνομη οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών, πέρα από το συνδικαλισμό,
τη συντεχνιακή αντίληψη με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό των οργανώσεων
της κοινωνίας των πολιτών σε ομάδες θεματικού ενδιαφέροντος και
συντεχνιακών συμφερόντων που ασφαλώς δεν επέτρεπε στις οργανώσεις να
θέτουν ανεξάρτητα ζητήματα συλλογικής κοινωνικής έκφρασης, με αποτέλεσμα
ο ρόλος τους να μην είναι ούτε ανεξάρτητος, ούτε πρωταγωνιστικός, αφού ο
κατακερματισμός των οργανωμένων μειοψηφιών εξυπηρετούσε και εξυπηρετεί
ακόμη την ηγεμονία του κράτους και της αγοράς και τις αντίστοιχες
καθολικότητες.<br />
<br />
Σε περιόδους κοινωνικής ειρήνης, ο ρόλος
της κοινωνίας των πολιτών περιοριζόταν στη δημιουργία συναίνεσης και
ενσωμάτωσης στο πλαίσιο του έθνους-κράτους και, πολλές φορές, ως έκφραση
οργανωμένων μειοψηφιών διαφόρων κοινωνικών ομάδων και lobbies. <br />
<br />
Σταδιακά,
ιδιαίτερα μετά τον παγκόσμιο πόλεμο, παρατηρείται μια εξελικτική
διαδικασία η οποία επιδρά στο μετασχηματισμό της δημοκρατίας έναντι του
κρατικού αυταρχισμού. Ένα μετασχηματισμό ο οποίος συντελείται στο
πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και της ανοικτής κοινωνίας,
μέσα από την παράδοση του φιλελευθερισμού και της σοσιαλδημοκρατίας και
έχει σαν αποτέλεσμα τη θεσμική εξέλιξη των κοινωνικών κατακτήσεων, των
ατομικών και των κοινωνικών δικαιωμάτων. Από την άλλη πλευρά, τα νέα
δεδομένα της οικονομικής παγκοσμιοποίησης και της επικυριαρχίας της
αγοράς περιορίζουν την κοινωνική προστασία του έθνους-κράτους και ωθούν
την κοινωνία πολιτών προς την αυτενέργεια και τις πρωτοβουλίες
αυτο-οργάνωσης. Έτσι, ανάμεσα σε αυτούς στο κράτος και την αγορά,
αναδύεται η νέα καθολικότητα της κοινωνίας των πολιτών, όχι μόνο ως
συνομιλητής στη δημοκρατική διαβούλευση, αλλά και ως δύναμη με καθολική
ισχύ στην οικονομία και την κουλτούρα, που αναπτύσσεται σε παγκόσμιο
επίπεδο και διαμορφώνει νέους θεσμούς.<br />
<br />
Η κοινωνία των
πολιτών αναγνωρίζεται ως τρίτος πόλος στην οικονομία και την παγκόσμια
διακυβέρνηση. Αναδύεται ως δύναμη συναίνεσης και ευημερίας, αλλά και ως
δύναμη αμφισβήτησης και ανατροπής, επιβάλλοντας πολιτικές για το
περιβάλλον, για την αντιμετώπιση της απασχόλησης και καταπολέμηση της
φτώχειας μέσα από τη συμμετοχική οικολογία και την κοινωνική αλληλέγγυα
οικονομία, ως πολυμορφικό κίνημα συμμετοχικής δημοκρατίας.<br />
<br />
Οι
εξελίξεις αυτές σηματοδοτήθηκαν κι επιταχύνθηκαν σημαντικά με την
έλευση της παγκοσμιοποίησης, την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών, την
ανάδυση των μεγάλων περιβαλλοντικών προβλημάτων, την κλιματική αλλαγή,
τις μεγάλες ανισότητες, τη διόγκωση της παγκόσμιας φτώχειας, που
κινητοποιούν πληθώρα μικρών και μεγάλων οργανώσεων, με μεγάλη
επικοινωνιακή εμβέλεια, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις να λογοδοτούν
απέναντι σε αυτά τα ζητήματα. Η κοινωνία των πολιτών αρχίζει να γίνεται
καταλυτικός παράγοντας στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας και
μολονότι εκφράζεται μέσα από ένα τεράστιο μωσαϊκό οργανώσεων, διαφέρει
ριζικά από το παρελθόν και δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα συγκυριακό
φαινόμενο, όπως στις προεπαναστατικές περιόδους, π.χ. της Γαλλικής ή
της Ρωσικής Επανάστασης ή αργότερα του Γαλλικού Μάη.<br />
<br />
Με
δεδομένο τις πιέσεις που ασκούνται στο κράτος από την οικονομική
παγκοσμιοποίηση, είναι φανερό ότι η νέα καθολικότητα που γεννιέται
γίνεται πλέον ρυθμιστής και διαφοροποιεί την οικονομία και την πολιτική
που γνωρίζαμε μέχρι τώρα, αποτελώντας γέφυρα ανάμεσα στην αλματώδη
ανάπτυξη των επικοινωνιακών δυνατοτήτων σε επίπεδο αυτο-οργάνωσης της
κοινωνίας των πολιτών και της διαρκώς μειούμενης προσφοράς του
έθνους-κράτους σε κοινωνική ασφάλεια, εξασφάλιση απασχόλησης και
κοινωνικών παροχών. Κυρίως, όμως, γεννιέται μέσα από τις απεριόριστες
και προσιτές επικοινωνιακές εφαρμογές του διαδικτύου οι οποίες αποκτούν
ολοένα και πιο δραστήριο ρόλο στην επικοινωνιακή διαμεσολάβηση. Έτσι,
έχοντας υπ' όψιν το ρόλο της μιντιοκρατίας στη διαμόρφωση της κοινής
γνώμης και κατασκευής συναίνεσης, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι
παραδοσιακά οι καθοδηγητές γνώμης προέρχονταν, κυρίως, από τους θεσμούς
της κοινωνίας των πολιτών.<br />
<br />
Με τον όρο «κοινωνία
πολιτών» εννοούμε συνήθως ομάδες ή οργανισμούς που λειτουργούν εκτός των
επίσημων δομών και θεσμών μιας χώρας. Οι ομάδες αυτές περιλαμβάνουν
τους κοινωνικούς εταίρους, δηλαδή τις συλλογικότητες τις συντεχνίες και
τους συνδέσμους εργοδοτών, καθώς επίσης τις Οργανώσεις της Κοινωνίας
Πολιτών οι οποίες συσπειρώνουν τους ανθρώπους σε ένα κοινό σκοπό. Δεν
είναι απλά μια συσσώρευση δυνάμεων που λειτουργεί ως βατήρας για ένα
κοινωνικό ξέσπασμα, για να παραδώσει στη συνέχεια τη δύναμή της, στην
εξουσία του κράτους, αλλά είναι μια καθολικότητα με αυτόνομη θεσμική
διάρκεια, που ριζώνει στην κοινωνία και την ενεργοποιεί προς νέες μορφές
συλλογικής δημιουργίας, επιβάλλοντας στο κράτος και την αγορά, για
πρώτη φορά στην ιστορία, την δική της ατζέντα. Έτσι, η τάση μείωσης
συμμετοχής των πολιτών σε κομματικές οργανώσεις, καθώς και η μεγαλύτερη
ικανότητα αυτο-οργάνωσης κοινωνικών συμφερόντων και ενδιαφερόντων, έχουν
σαν αποτέλεσμα την αισθητή ενδυνάμωση της Κοινωνίας των Πολιτών, με
αποτέλεσμα αρκετοί νεωτεριστικοί τομείς να σημειώνουν αξιόλογη ανάπτυξη
και δραστηριότητα κατά την διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας, όπως
είναι οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι ομάδες προστασίας των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων, οι σύνδεσμοι καταναλωτών, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις, οι
εκπαιδευτικοί οργανισμοί, οι οργανισμοί με βάση την κοινότητα, οι
οργανισμοί νεολαίας, οι οικογενειακοί οργανισμοί, οι θρησκευτικές
κοινότητες και όλοι οι οργανισμοί στους οποίους συμμετέχουν οι πολίτες
σε τοπικό επίπεδο ή σε επίπεδο δήμου. <br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Τα κύρια
χαρακτηριστικά της νέας αυτής καθολικότητας είναι: </b></u></div>
<div style="color: red;">
<br /></div>
Η εκρηκτική
έκταση, που καταλαμβάνει την τελευταία εικοσαετία <br />
Οι ανθρώπινες
και βιώσιμες συγκλίνουσες αξίες που προκύπτουν συνθετικά από
διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες όπως του φιλελευθερισμού, του
σοσιαλισμού, της οικολογίας κλπ<br />
Η πολυμορφία και πολυφωνία<br />
Η
ανοιχτή διαβούλευση στον κυβερνοχώρο, έξω από τη γραφειοκρατία και τους
θεσμούς εξουσίας η οποία συντελεί στη διαμόρφωση μια εντελώς νέας
κατάστασης αυτής της ανοιχτή κοινωνίας.<br />
Η οριζόντια οργάνωση<br />
Η
ανάπτυξη των κοινωνικών δικτύων και η οικουμενική τους διάσταση όσον
αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα, την οικολογία και την ανθρωπιστική
βοήθεια.<br />
Η αμφίδρομη επικοινωνία κι αυτοδυναμία, <br />
Η υπέρβαση
σε μεγάλο βαθμό της ιδιοκτησίας της γνώσης, που φέρνει το διαδίκτυο και
απελευθερώνει μεγάλες δυνάμεις της κοινωνίας των πολιτών και σε
οικονομικό, αλλά και πολιτιστικό επίπεδο <br />
Η βαθιά κοινωνικοποίηση
της πνευματικής ιδιοκτησίας του άυλου προϊόντος της ατομικής και
συλλογικής δημιουργίας, καθώς πλέον είναι σχεδόν ανέξοδη ή πολύ φθηνή η
μεταφορά γνώσης, ανασυνθέτοντας θεμελιακά νέες αξίες όπως αυτή του
πνευματικού εθελοντισμού. <br />
Η ανάδειξη του εθελοντισμού σε
κοινωνικό κεφάλαιο τοπικής, αλλά και παγκόσμιας σημασίας για την
ανάπτυξη.<br />
Οι αυτόνομες συλλογικότητες και κυβερνοσυλλογικότητες,
με σύμμαχο το διαδίκτυο και τις νέες επικοινωνιακές δυνατότητες, που
αναπτύσσουν μέσα από αυτή τη διαδικασία προς όφελος του εθελοντισμού της
κοινοτικής μη κερδοσκοπικής παραγωγής και της κοινωνικής οικονομίας,
χωρίς την επιβολή δογματικής ιδεολογίας.<br />
<br />
Αυτό όμως που
ιδιαιτέρως χαρακτηρίζει τη νέα καθολικότητα της κοινωνίας των πολιτών
είναι, τα συνεργατικά δίκτυα που συνθέτουν έναν άλλον κόσμο πέραν αυτού
της ανταγωνιστικότητας της αγοράς, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται δίκτυα
κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας, δίκτυα οικολογίας, ανθρώπινων
δικαιωμάτων, καθώς και συνεργατικά δίκτυα, σε παγκόσμιο επίπεδο, για
πρώτη φορά στην ιστορία σε τόσο μεγάλη έκταση.<br />
<br />
Οι
περισσότερες πραγματικά νέες ιδέες, θεματικές και πρακτικές προέρχονται
από τον χώρο των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Κατά ένα περίεργο
τρόπο ακόμη και οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτέμβρη προσθέτουν
λόγους για την επικαιρότητα του μηνύματος της κοινωνίας πολιτών. Θα
έλεγε κανείς ότι η ανάγκη της επανεφεύρεσης της απαξιωμένης πλέον
πολιτικής στις συνειδήσεις των πολιτών επιστρέφει με έναν εντελώς
καινούργιο τρόπο. Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η ιδέα
της κοινωνίας των πολιτών, γίνεται όλο και πιο σημαντική στην Ευρωπαϊκή
Ένωση όπου θεωρείται πλέον ένας από τους τρόπους με τους οποίους η ΕΕ
επιχειρεί να επανασυνδεθεί με τους πολίτες της.<br />
<br />
Κοινό
γνώρισμα όλων των εκδηλώσεων της κοινωνίας των πολιτών είναι ο αυξημένος
βαθμός κοινωνικού ενδιαφέροντος και ο εθελοντικός μη κρατικός, μη
κερδοσκοπικός χαρακτήρας των οργανώσεών της. Έρευνες καταδεικνύουν ότι η
συμμετοχή των πολιτών σε φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών προκαλεί
αισθήματα διασκέδασης- ευχαρίστησης και ικανοποίησης για την επίτευξη
των στόχων που οι ίδιοι ή οι οργανώσεις τους έχουν θέσει. Στόχοι οι
οποίοι εμπνέονται από οικολογική ή ανθρωπιστική συλλογική δράση η οποία
συγκροτεί «θεσμούς αλληλεγγύης» και εθελοντικής προσφορά με μετα-υλικές
ανθρωπιστικές αξίες οι οποίες βασίζονται σε ένα κοσμοπολιτικό ουμανισμό.
Έναν ουμανισμό που προσπαθεί να ξεπεράσει τα εθνικά όρια και να
νοιαστεί για τον πλανήτη και τον πληθυσμό του γενικά. Οι αξίες αυτές
είναι:<br />
<br />
Αλτρουισμός, ατομική ανάγκη ή συναίσθημα
έκφρασης ενεργούς αλληλεγγύης και παροχής βοήθειας, θρησκεία, φιλοσοφία.<br />
Κατανόηση,
η διάθεση να καταλάβουμε τον άλλον ή να εντρυφήσουμε σε κάποιο θέμα που
απασχολεί την κοινότητα αλλά και η γνώση ως αυτοσκοπός.<br />
Αυτοεκτίμηση,
η απόκτηση δεξιοτήτων, εμπειρίας και ευκαιριών που βελτιώνουν την
εικόνα που έχουμε για τον εαυτό και παράλληλα δημιουργούν ακόμη και
προϋποθέσεις για εύρεση μισθωτής εργασίας.<br />
Αυτοπεποίθηση, το
συναίσθημα το οποίο απορρέει από την ικανοποίηση που νιώθει κάποιος όταν
αισθάνεται χρήσιμος και σημαντικός για την κοινότητα και αναγνωρίζονται
οι δραστηριότητές του.<br />
Αυτοβελτίωση, η απόδραση από προσωπικά
αδιέξοδα με την παροχή υπηρεσιών ή την διάθεση ενεργητικότητας σε
τρίτους.<br />
Κοινωνικότητα, δηλαδή το αίσθημα του ανοίκειν αφού η
συνεργασία και η προσφορά σε εθελοντική βάση διευκολύνει την
κοινωνικοποίηση και συντελεί στην απόκτηση νέων γνωριμιών, φίλων και
ενός προτύπου σωστής κοινωνικής συμπεριφοράς.<br />
<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Οι
Οργανώσεις της κοινωνίας των Πολιτών ως παγκόσμια θεσμίζουσα δύναμη….</b></u></div>
<br />
Η
Κοινωνία των Πολιτών παρέχει κοινωνικά αγαθά αλλά και υπηρεσίες και
αποτελεί σημαντικό παράγοντα κοινωνικού και πολιτικού συντονισμού.
Συνυπάρχει, εξελίσσεται και αναπτύσσεται ως τρίτος πόλος ανάμεσα στις
κυρίαρχες δομές του κράτους και της αγοράς δημιουργώντας νέα πεδία
οικονομικής δραστηριότητας και απασχόλησης, παρέχοντας αγαθά και
υπηρεσίες και κυρίως αναλαμβάνοντας σημαντικό ρόλο στο
κοινωνικό/οικονομικό γίγνεσθαι ο οποίος διαρκώς αναβαθμίζεται,
συμπληρώνοντας, αναπληρώνοντας ή και υποκαθιστώντας το κράτος -
προνοίας σε τομείς που εκείνο δεν θέλει, δεν γνωρίζει ή δεν μπορεί να
παρέμβει προσδίδοντας με τον τρόπο αυτό προστιθέμενη αξία στο κοινωνικό
κεφάλαιο. Δεν αρκεί λοιπόν να προσδιοριστεί μόνον η μεγάλη ή η μικρή
κλίμακα ανάπτυξης της Κοινωνίας Πολιτών, αλλά και ο ρόλος της στις
κυρίαρχες κοινωνικές δομές, καθώς και η στάση του κράτους ως προς τον μη
κερδοσκοπικό τομέα.<br />
<br />
Η υλική βάση της ανάπτυξης της
νέας καθολικότητας της κοινωνίας των πολιτών είναι τα μετρήσιμα μεγέθη
της κοινωνικής οικονομίας και της τάσης προς την πράσινη ανάπτυξη, που
μπαίνει πλέον επίσημα στην πολιτική ατζέντα των ανεπτυγμένων χωρών. Αυτή
η νέα υλική βάση της κοινωνικής οικονομίας, που διαρκώς μεγεθύνεται σε
μια αμφίδρομη σχέση με το λεγόμενο «κοινωνικό κεφάλαιο», δημιουργεί και
τις προϋποθέσεις αυτονομίας έναντι του κράτους.<br />
Τρεις θεμελιακές
έννοιες – αιτίες και κατακτήσεις ανθρώπινης γνώσης καθόριζαν πάντοτε ως
κινητήριες δυνάμεις την ιστορική εξέλιξη, και την οικονομική κατάσταση
των εκάστοτε κοινωνιών.<br />
Το τρίπτυχο ενέργεια, οι τεχνολογίες και
οι ιδεολογίες.<br />
Η ενέργεια και οι τεχνολογίες ως υλικές κινητήριες
δυνάμεις και οι ιδεολογίες ως καύσιμο της κίνησης των ιδεών και της
κουλτούρας.<br />
Οι τρεις αυτές έννοιες βρίσκονται σε άμεση
αλληλεπίδραση στην ανάπτυξη της οικονομίας, και των κοινωνιών, από την
εποχή της ανακάλυψης της φωτιάς και του μύθου Προμηθέα μέχρι σήμερα.<br />
Σε
πρακτικό επίπεδο το τρίπτυχο αυτό καθορίζει ακόμη και τον
προσανατολισμό των επενδύσεων. Και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για το
θέμα που θα αναπτύξουμε παρακάτω.<br />
Έχοντας κατά νου την επίδραση
της ενέργειας, στην οικονομική κρίση έχει αποδειχθεί στην ιστορία ότι η
εξάντληση των παραδοσιακών πηγών ενέργειας χωρίς την αντικατάσταση τους
από νέες πηγές ενέργειας μπορεί να γυρίσει δραματικά τις εξελίξεις προς
τα πίσω με τραγικές συνέπειες .<br />
Αυτό συνέβη π.χ. με την εξάντληση
των δασών στο τέλος της ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και στο γνωστό τότε
κόσμο. Στην σημερινή εποχή μια τέτοια εξέλιξη ενεργειακής κρίσης
φαντάζει εφιάλτης καθώς ολόκληρες περιοχές και συστήματα μπορούν να
βυθιστούν στο σκοτάδι. <br />
Συστήματα παραγωγής και μεταφορών,
συστήματα ύδρευσης και υγείας. <br />
Στο άμεσο μέλλον, χωρίς την άμεση
μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ήπιες μορφές ενέργειας το
επακόλουθο, της ενεργειακής κρίσης η κατάρρευση των συστημάτων, θα είναι
ο χειρότερος εφιάλτης στην παγκόσμια κοινωνία, με αλυσιδωτές επιδράσεις
και στην παγκόσμια οικονομία.<br />
Αντιλαμβανόμαστε έτσι, ότι οι νέες
τεχνολογίες ήσαν πάντοτε το κλειδί για το πέρασμα από την εξάλειψη των
παραδοσιακών μορφών ενέργειας σε νέες μορφές ενέργειας.<br />
Αυτό έγινε
λίγο πριν τη βιομηχανική επανάσταση με την ανακάλυψη του ατμού και
αργότερα με την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού και της μηχανής εσωτερικής
καύσης, τεχνολογίες που επέτρεψαν την άντληση και διύλιση πετρελαίου,
και την θεαματική επέκταση παραγωγής για να διαμορφωθεί αυτό που λέμε
σήμερα πολιτισμός της βιομηχανικής εποχής.<br />
Αυτό που γίνεται και
τώρα με τις τεχνολογίες και των ήπιων μορφών ενέργειας και ιδιαίτερα,
της ηλιακής ενέργειας είναι ότι δίνουν τη δυνατότητα της μαζικής και
οικονομικά βιώσιμης παραγωγής υδρογόνου, προς αντικατάσταση της
ρυπογόνου ενέργειας και υπεύθυνης των κλιματικών αλλαγών- μια ενέργεια
που εγγυάται την ομαλή μετάβαση στην μεταβιομηχανική εποχή.<br />
Μόνον
που σ’ αυτή τη μετάβαση υπάρχουν μεγάλες οικονομικές και πολιτικές
αντιδράσεις.<br />
Η γεωγραφική ισοκατανομή των ενεργειακών πόρων του
πετρελαίου και φυσικού αερίου, είναι το σύνδρομο μια παγκόσμιας
ιδεολογικής ηγεμονίας της οικονομικής ολιγαρχίας που για τη διατήρηση
των προνομιών της θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο τον πλανήτη μέσα από ένα
σύστημα εξουσίας που ελέγχεται την απόλυτη κερδοσκοπία και την λεγόμενη
οικονομία καζίνο.<br />
Ο εκδημοκρατισμός της ενέργειας όχι μόνο σε
ιδεολογικό επίπεδο αλλά και με την έννοια της κοινωνικοποίησης της
τεχνολογίας των ήπιων μορφών ενέργειας, όπως είναι η ηλιακή ενέργεια
είναι η μοναδική λύση για έγκαιρη αντιμετώπιση του ριζικού προβλήματος
για την ανθρωπότητα.<br />
Ο εκδημοκρατισμός λοιπόν, και η βαθμιαία
κοινωνικοποίηση της ενέργειας είναι λύδια λίθος της μετάβασης όχι μόνον
σ’ ένα βιώσιμο σύστημα αλλά και δικαιότερης ανακατανομής του εισοδήματος
αφού παραγωγός της ενέργειας μπορεί να γίνει μ’ αυτό τον τρόπο η τοπική
Αυτοδιοίκηση, αλλά και διάφορες εταιρείες κοινωνικού και τοπικού
χαρακτήρα. Σε αυτό το επίπεδο τα κοινωνικά δίκτυα σε συνεργασία με την
τοπική Αυτοδιοίκηση μπορούν να γίνουν προπομπός του εκδημοκρατισμού της
ενέργειας.<br />
Στην παρούσα ιστορική φάση, η δικαιότερη κατανομή των
ενεργειακών πόρων δεν είναι μόνον ζήτημα ηθικής επιταγής αλλά και τρόπος
αντιμετώπισης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης- και της φτώχειας ως
απειλής που εκδηλώνεται αυτές τις μέρες στη μητρόπολη του συστήματος στο
παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα με το φάσμα της πτώχευσης.<br />
Αυτό,
βέβαια φέρνει και την ιδεολογική κατάρρευση από τη μία μεριά του
φονταμενταλισμού της αγοράς και του φονταμενταλισμού του κράτους από την
άλλη ως ακραίων ιδεολογημάτων που επεβλήθησαν από τις πολιτικές
ολιγαρχίες έστω κι αν αυτές παρουσιάζονταν με δημοκρατικό προσωπείο.<br />
Ποιος
μπορεί πλέον να πιστέψει στα σοβαρά ύστερα από την κατάρρευση του
τραπεζικού συστήματος που παρατηρείται στις μέρες μας ότι μπορεί να
κοιμόμαστε ήσυχοι αφήνοντας τις τύχες της ανθρωπότητας στην αυτορρύθμιση
της αγοράς; Αλλά ποιος μπορεί επίσης να πιστέψει στο βαρύ απόλυτο
«κράτος πρόνοιας» που φαντάζει ανήμπορο στις επερχόμενες «σεισμικές»
δονήσεις της οικονομίας.<br />
Η λύση δεν είναι απλά η σύνθεση μιας
μεικτής οικονομίας, κράτους και αγοράς, αλλά η σύνθεση κράτους αγοράς,
και κοινωνικής οικονομίας των ενεργών πολιτών, για την αυτορρύθμιση της
προνοιακής πολιτικής.<br />
Κι αυτό συνιστά μια νέα ιδεολογία. Των
ενεργών πολιτών και των δικτύων που παρεμβαίνουν ενεργά σε θεμελιακά
ζητήματα ενεργειακής, οικολογικής και οικονομικής πολιτικής.<br />
Tο
μήνυμα είναι να μην περιμένουμε λύσεις μόνον από το κράτος και τις
κυβερνήσεις. Η λύση βρίσκεται στον εκδημοκρατισμό της ενέργειας και τους
ενεργούς πολίτες της οικοανάπτυξης.<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ</b></u></div>
<br />
Τα
οικονομικά της αλληλεγγύης, μέσα από μια πολυεπίπεδη δραστηριότητα σε
όλο τον κόσμο της κοινοτικής παραγωγής και του μη κερδοσκοπικού
χαρακτήρα, είναι η βάση της αυξανόμενης ισχύος της κοινωνικής οικονομίας
και αναδιανομής του εισοδήματος προς τα κάτω.<br />
<br />
«O
Euclides Andrι Mance επευφημεί ένα νέο τρόπο παραγωγής, που επεκτείνεται
σαν κομμάτι μιας επανάστασης των δικτύων και υποστηρίζει ότι θα
μπορούσε να σχηματίσει την υλική βάση για νέες μεταβατικές κοινωνίες». <br />
<br />
Η
Νέα Καθολικότητα της κοινωνίας των πολιτών κινητοποιεί μ’ αυτόν τον
τρόπο εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Γνωρίζουμε λίγα για την
πολυεπίπεδη έκτασή της. Ξέρουμε, όμως, ότι στο επίπεδο της βάσης των
κινητοποιήσεων, της οργάνωσης και της λαϊκής της εκπαίδευσης, βρίσκονται
χιλιάδες κινήματα και εκατομμύρια άνθρωποι που έχουν αρχίσει να
υφαίνουν συνεργατικά δίκτυα οικονομικής αλληλεγγύης, να δημιουργούν
διαύλους επικοινωνίας που έχουν το δυναμικό να φέρνουν κοντά και να
ενδυναμώνουν τοπικούς και παγκόσμιους αγώνες, είτε για το περιβάλλον
είτε για την αντιμετώπιση της φτώχειας.<br />
<br />
Όλα αυτά τα
φαινόμενα έμοιαζαν, πριν μία δεκαετία, νησίδες στον ωκεανό της αγοράς,
σήμερα, όμως, καταλαμβάνουν μία τεράστια έκταση, που κανείς - πολιτικός ή
μη - δεν μπορεί να αγνοήσει. <br />
<br />
Αναγνωρίζοντας τη
σημερινή πραγματικότητα, αρκετά ευρωπαϊκά έθνη υπερηφανεύονται ότι
σήμερα το δικό τους επίπεδο απασχόλησης στο «μη κερδοσκοπικό τομέα»
υπερβαίνει εκείνο των Η.Π.Α.. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, που
έχουμε μία πενταετία πριν, στην Ολλανδία, το 12,6% της συνολικής επί
πληρωμή απασχόλησης αντιστοιχεί στο μη κερδοσκοπικό τομέα. Στην Ιρλανδία
το 11,5% όλων των εργαζομένων απασχολείται στο μη κερδοσκοπικό τομέα
επίσης, και στο Βέλγιο αυτό το ποσοστό είναι 10,5%. Στο Ηνωμένο Βασίλειο
το 6,2% του εργατικού δυναμικού απασχολείται στο μη κερδοσκοπικό τομέα
και στη Γαλλία και τη Γερμανία αυτό το ποσοστό είναι της τάξης του 4,9%.
Η Ιταλία έχει περισσότερες από 220.000 μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και ο
μη κερδοσκοπικός τομέας μετρά πάνω από 630.000 πλήρως απασχολούμενους
εργαζόμενους.<br />
<br />
Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι, σε
δέκα ευρωπαϊκές χώρες που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία εσόδων, οι αμοιβές
για παροχή υπηρεσιών και προϊόντα ισοδυναμούσαν με το 33-50% του
εισοδήματος στο μη κερδοσκοπικό τομέα, ανάμεσα στο 1990 και στο 1995.<br />
Σε
παγκόσμιο επίπεδο, στις είκοσι δύο χώρες για τις οποίες υπάρχουν
στοιχεία, το 49% των εσόδων του μη κερδοσκοπικού τομέα προέρχεται από
αμοιβές για υπηρεσίες και προϊόντα. Στις Η.Π.Α., το 57% όλων των εσόδων
του μη κερδοσκοπικού τομέα προέρχεται επίσης από αμοιβές για υπηρεσίες
και προϊόντα. Το μερίδιο των κονδυλίων από τη φιλανθρωπία και από το
δημόσιο, ωστόσο, έχει μειωθεί σε πολλές χώρες, διαλύοντας έτσι τον επί
μακράν καλλιεργούμενο μύθο ότι ο μη κερδοσκοπικός τομέας εξαρτάται από
την κυβέρνηση ή από την ελεημοσύνη των ιδιωτών.<br />
Είναι βέβαιο ότι η
συγκεντροποίηση κοινωνικού και οικονομικού κεφαλαίου στο μη
κερδοσκοπικό τομέα θ’ αλλάξει πολύ περισσότερο στο μέλλον τα οικονομικά
δεδομένα. Είναι βέβαιο ότι η συγκεντροποίηση κοινωνικού και οικονομικού
κεφαλαίου στο μη κερδοσκοπικό τομέα θ’ αλλάξει πολύ περισσότερο στο
μέλλον τα οικονομικά δεδομένα.<br />
<br />
Αυτό που παρατηρεί ο
RIFKIN στο βιβλίο του «το Ευρωπαϊκό Όνειρο» είναι ότι οι οργανώσεις της
κοινωνίας των πολιτών δίνουν τη δύναμη στους πολίτες να διεκδικήσουν τα
συμφέροντά τους, σ’ έναν κόσμο όπου οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις
πιθανότατα δεν πρόκειται να τα φροντίσουν. <br />
<br />
Οι
ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών υποστηρίζουν ότι η υπερβολική
στήριξη στην απορυθμισμένη παγκόσμια αγορά έχει οδηγήσει στην αχαλίνωτη
καπιταλιστική απληστία και εκμετάλλευση και έχει μειώσει τον παραδοσιακό
ρόλο της κυβέρνησης ως παράγοντα αναδιανομής και πάροχο ουσιαστικών
κοινωνικών υπηρεσιών. <br />
Οι συγγραφείς της μελέτης του Πανεπιστημίου
Τζονς Χόπκινς, όπου επισημαίνεται η μεγάλη αύξηση των θεσμών της
κοινωνίας των πολιτών, συμπεραίνουν ότι η επιτυχία τους πρέπει να
αποδοθεί στην ικανότητά τους να γεμίζουν το κενό που αφήνει η αποτυχία
της αγοράς και της κυβέρνησης.<br />
Σύμφωνα με τις παραπάνω
διατυπώσεις, το κοινωνικό κεφάλαιο στην σύγχρονη οικονομία είναι μία
θεμελιώδης αξία που διαμορφώνουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών
και τα κοινωνικά δίκτυα, οι θεσμοί αλληλεγγύης και οι φορείς της μη
κερδοσκοπικής οικονομίας.<br />
<br />
Η κοινωνία των πολιτών,
παρέχοντας αγαθά και υπηρεσίες, καταλαμβάνει ολοένα και πιο αυξανόμενο
ρόλο στην οικονομία και κοινωνία. Συνυπάρχει, εξελίσσεται και
αναπτύσσεται ως τρίτος πόλος ανάμεσα στις κυρίαρχες δομές της οικονομίας
του κράτους και της αγοράς δημιουργώντας έτσι απασχόληση και
εισοδήματα.<br />
Δημιουργεί νέα πεδία οικονομικής δραστηριότητας και
απασχόλησης.<br />
Με την προσφορά υπηρεσιών των οργανώσεων της
κοινωνίας των πολιτών, διαμορφώνεται, συγκροτείται και αναπτύσσεται το
λεγόμενο κοινωνικό κεφάλαιο που είναι και η βασική προϋπόθεση για την
ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας, καθότι συμβάλλει αποφασιστικά στην
πράσινη και πολιτιστική επιχειρηματικότητα αλλά και στην κοινωνική
αλληλεγγύη.<br />
<br />
Αυτός ο χώρος της ανθρώπινης έκφρασης και
δραστηριότητας, συγκροτεί τρεις βασικές αξίες του κοινωνικού κεφαλαίου:
εμπιστοσύνη, συνεργασία, αλληλεγγύη και εμπνέεται από μετα-υλικές
ανθρωπιστικές αξίες εθελοντικής προσφοράς για οικολογική και κοινοτική
δράση.<br />
<br />
Αυτές οι εκδηλώσεις κινητοποιούν ανθρώπινους
πόρους και επιθυμίες που σε διαφορετική περίπτωση παραμένουν στάσιμοι
και ανενεργοί.<br />
<br />
Η καταλυτική δύναμη της οικολογίας και
οι παγκόσμιες ανθρωπιστικές οργανώσεις<br />
H φωτεινή και η σκοτεινή
πλευρά.<br />
<br />
Οι οικολογικές Οργανώσεις της κοινωνίας των Πολιτών σε
παγκόσμιο επίπεδο μαζί με άλλες κατηγορίες ανθρωπιστικών Μ.Κ.Ο. έχουν
αναγκάσει εθνικές κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς να μοιραστούν
εξουσίες στην θεσμοθέτηση μέτρων για το περιβάλλον και την διάσωση των
οικοσυστημάτων.<br />
Μ’ αυτή την έννοια οι Ο.Κ.Π δεν αναγνωρίζονται
μόνον ως θεσμικοί διαμεσολαβητές αλλά λειτουργούν καταλυτικά και στην
διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας με περισσότερο περιβαλλοντισμό και
προγραμματισμό, στην διακυβέρνηση με αποτέλεσμα πολλές προσωπικότητες
σήμερα της διεθνούς σκηνής να έχουν κάνει “σημαία” τους την οικολογία.<br />
Το
μοίρασμα όμως, αυτής της θεσμίζουσας εξουσίας γίνεται μεταξύ των ελίτ
της διαμεσολάβησης και οι θετικές επιπτώσεις δύσκολα φτάνουν σε τοπικό
επίπεδο και στις τοπικές κοινωνίες που υφίστανται την περιβαλλοντική
υποβάθμιση και την φτώχεια. Εκεί οι οργανώσεις των πολιτών συνήθως
κατακερματισμένες και χωρίς πόρους δίνουν άνισο αγώνα με τις δυνάμεις
της εξουσίας και της ληστρικής εκμετάλλευσης φυσικών πόρων -που είναι
και η αντικειμενική αιτία για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος.<br />
<br />
Το
ηθικό πλεονέκτημα για την σωτήρια της γης και των οικοσυστημάτων της.<br />
Κάθε
ιδεολογία και σύστημα αξιών επιβάλλεται με ένα ηθικό πλεονέκτημα. Αυτό
το ηθικό πλεονέκτημα έχει σήμερα η έννοια της οικολογίας. Αναμφίβολα
οι μεγάλες οικολογικές οργανώσεις, ακόμη και αν λειτουργούν ως ελίτ και
χωρίς δημοκρατικές διαδικασίες έχουν το μεγάλο ηθικό πλεονέκτημα
απέναντι στα κράτη και τις επιχειρήσεις από το γεγονός ότι ειδικεύονται
και υπερασπίζουν τη διάσωση οικοσυστημάτων και διάφορα έμβια είδη που
απειλούνται με εξαφάνιση.<br />
Αυτό το γενικό « ηθικό πλεονέκτημα
»χωρίς όμως τη δημοκρατική συμμετοχή, έχει οδηγήσει πολλές μεγάλες
Μ.Κ.Ο. στο χώρο της οικολογίας στην αυταρέσκεια και στην αλαζονεία να
μονοπωλούν την εκπροσώπηση και να υποτιμούν τις εκατοντάδες χιλιάδες
μικρομεσαίες οικολογικές οργανώσεις, βάζοντας ταυτόχρονα εμπόδια στην
συμμετοχική οικολογία και στην γνήσια εκπροσώπηση και κατ’ επέκταση στην
αποτελεσματικότητα του συνολικού οικολογικού κινήματος.<br />
Η
επιλεκτική μάλιστα ακτιβιστική δράση σε ορισμένα μόνον από τα
απειλούμενα είδη- ενώ απειλείται όλη η γη από την οικολογική καταστροφή,
μεγάλη απόσταση έχει από μια συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος.<br />
Ωστόσο,
η μονοπώληση της αντιπροσώπευσης και της εξουσίας από ορισμένες ελίτ
της οικολογίας ασφαλώς σημαίνει και τη άντληση της μερίδας του λέοντος
από τους διαθέσιμους πόρους για την οικολογία. <br />
Είτε αυτοί
προέρχονται από το κράτος είτε από τις μεγάλες επιχειρήσεις <br />
μέσω
της λεγόμενης κοινωνικής εταιρικής ευθύνης. Και εδώ βέβαια βρίσκεται η
πηγή του προβλήματος της “μονοπωλιακής” αντίληψης για τον έλεγχο της
οικολογίας.<br />
Η φωτεινή και η σκοτεινή πλευρά.<br />
Έχουμε λοιπόν
την φωτεινή πλευρά της οικολογίας που κινητοποιεί εθελοντικές δυνάμεις
ενεργών πολιτών που στηρίζουν τις καμπάνιες και τον ακτιβισμό για
οικοπροστασία αναγκάζοντας κυβερνήσεις και επιχειρήσεις να αναγνωρίσουν
πολιτικές προστασίας για το περιβάλλον. Και από την άλλη πλευρά έχουμε
την συγκέντρωση εξουσίας, το δημοκρατικό έλλειμμα και η αδιαφάνεια στο
χώρο της οικολογίας. Έτσι ταυτόχρονα με την αναγνώριση ενός ελπιδοφόρου
κινήματος πολιτών για την οικολογία, είμαστε μάρτυρες ενός αγοραίου
φαινομένου διαφήμισης και μόδας προστασίας μόνον ορισμένων ειδών του
ζωικού βασιλείου. Και εδώ κλείνει ο κύκλος της αναγνωρισιμότητας.
Πρόκειται έτσι για μια απολιτική οικολογία που σνομπάρει το κράτος, τα
κόμματα και τον συνδικαλισμό, ενώ λειτουργεί πιο αντιδημοκρατικά από τα
κόμματα και το κράτος και δεν λογοδοτεί πουθενά, προβάλλοντας μόνο το
ηθικό πλεονέκτημα της οικολογίας (ως πνευματική ιδιοκτησία) επιδιώκοντας
το πολιτικό αποκλεισμό στις χιλιάδες μικρές ΜΚΟ. Έτσι εξηγείται γιατί ο
πολύς κόσμος είναι επιφυλακτικός και καχύποπτος προς τη μη κυβερνητικές
οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) εν γένει, όταν η δυνατότητα διάκρισης του
αυθεντικού από το επίπλαστο δεν είναι εμφανής.<br />
Και βέβαια έχουν
ακουστεί πολλά και όχι πάντοτε άδικα για το πώς χρηματοδοτούνται και με
ποιες σκοπιμότητες πολλές Μ.Κ.Ο. όπου μεγάλες επιχειρήσεις,
εξαγοράζοντας περιβαλλοντική συναίνεση έναντι άλλων αψηφούν τις
περιβαλλοντικές επιπτώσεις στον σύγχρονο παγκόσμιο ανταγωνισμό. Σ’ ένα
κόσμο που παρεπιπτώντος μετράει πολύ η εικόνα της κοινωνικής εταιρικής
ευθύνης.<br />
Το περίεργο σε αυτό που συμβαίνει και στην χώρα μας
είναι, ότι τα τελευταία χρόνια για την αποτροπή της επέκτασης των
ρυπογόνων μορφών ενέργειας, λιθάνθρακα, μπροστά στους αγώνες βρέθηκαν
εκατοντάδες μικρές περιβαλλοντικές Μ.Κ.Ο. και οργανώσεις πολιτών, ενώ
την “δόξα” και τους πόρους τους απορροφούν οι πολύ μεγάλες Μ.Κ.Ο. μαζί
με τις καμπάνιες που κάνουν εταιρικά στα μίντια. Αυτό συμβαίνει πάντοτε
επιλεκτικά και με “επίλεκτους” χορηγούς της διαφήμισης.<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Η
διαύγαση</b></u></div>
Έχουμε να κάνουμε λοιπόν με δυο βασικές κατηγορίες στο
χώρο της οικολογίας. Τις Μ.Κ.Ο. των ελίτ που θεωρούν την οικολογία
πνευματική τους ιδιοκτησία και λειτουργούν συγκεντρωτικά ως μονοπωλιακές
επιχειρήσεις, και αποδοκιμάζουν την συνεργασία με τις μικρότερες
ελέγχοντας επικοινωνιακά το σύστημα.<br />
Και τις μικρομεσαίες
περιφερειακές και τοπικές Μ.Κ.Ο. που από το μέγεθος τους και την σύνδεση
τους με τις τοπικές κοινωνίες των ενεργών πολιτών είναι διαθετιμένες να
λειτουργήσουν πιο συμμετοχικά και πιο δημοκρατικά ώστε να
κινητοποιήσουν ένα ευρύτερο κοινωνικό κεφάλαιο στο πλαίσιο της ανοικτής
διάχυσης της γνώσης. Οφείλουμε ωστόσο να διευκρινίσουμε ότι ο
διαχωρισμός αυτός δεν είναι απόλυτος, γιατί υπάρχουν μεγάλες οργανώσεις
και στελέχη τους που συμμερίζονται την ανάγκη συντονισμού και
συνεργασίας σε διεθνή και περιφερειακή κλίμακα. Γι’ αυτό στις προθέσεις
μας δεν είναι μια κριτική συλλήβδην των μεγάλων Μ.Κ.Ο. αλλά καταλογισμός
της ευθύνης εκεί που εντοπίζεται η κύρια αιτία των αντιθέσεων. Όσοι
όμως πιστεύουν στο συντονισμό και την συνεργασία οφείλουν να το
αποδείξουν στη πράξη. Ο δημοκρατικός διάλογος και στο χώρο της
οικολογίας απαιτεί την λογική σχέση λόγων και πράξης.<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Οι
επαγγελματίες και οι εθελοντές στο χώρο της οικολογίας.</b></u></div>
Αυτό που
μπερδεύει τα πράγματα και οφείλουμε να λάβουμε υπόψιν είναι ότι στο χώρο
της οικολογίας υπάρχουν πλέον δυο κατηγορίες δρώντων υποκειμένων. Οι
επαγγελματίες οικολόγοι και εθελοντές. Το ίδιο όπως συμβαίνει και στην
πολιτική, που έχουμε επαγγελματίες πολιτικούς και πολίτες.<br />
Οι
πρώτοι προσφέρουν επιστημονική, τεχνοκρατική και οργανωτική ειδίκευση
που ασφαλώς είναι απαραίτητοι και οι δεύτεροι το κοινωνικό κεφάλαιο
συμμετοχής και σημαντικό μέρος οικονομικής ενίσχυσης που επίσης είναι
αναγκαία συνθήκη, με τη διαφορά ότι οι πρώτοι μέσα από το ολιγαρχικό
σύστημα που επικρατεί θέλουν να είναι “ηγεμόνες” της οικολογίας.<br />
Όταν
υπάρχει μια ισορροπία δύναμης στα κέντρα λήψης των αποφάσεων και στις
επιλογές, τότε μπορούμε να μιλάμε για οργανωμένο δημοκρατικό οικολογικό
κίνημα.<br />
Όταν ηγεμονεύουν οι επαγγελματίες και οι ειδήμονες στην
καλύτερη περίπτωση δεν μπορούμε να έχουμε τίποτε περισσότερο από μια
πράσινη αγορά μέσα στη ευρύτερη αγορά υπό τον έλεγχο των “μονοπωλίων”
μ’ότι αυτό συνεπάγεται.<br />
Αντικειμενικά δεν θα πρέπει να απορρίπτει
κανείς τον δυναμισμό της αγοράς στην προώθηση της πράσινης
επιχειρηματικότητας. Αλίμονο όμως εάν οικολογία υποκύψει πλήρως στις
ανεξέλεγκτες και τυφλές πολιτικά δυνάμεις της αγοράς. <br />
Τότε ακόμη
κι αυτός ο πολιτικός καταλύτης της οικολογίας για ένα βιώσιμο κόσμο
κινδυνεύει να εξουδετεροποιηθεί, και να καταλήξει όπως οι θρησκείες με
το ιερατείο από μια μεριά και τους πιστούς από την άλλη να προσδοκούν
μόνον την σωτηρία της ψυχής. Εδώ όμως πρόκειται για κάτι τελείως υλικό
την σωτηρία της γης που δε γίνεται ασφαλώς με ικεσίες και ψαλμωδίες.<br />
Το
παιχνίδι με την μιντιακή εξουσία.<br />
Οι επαγγελματίες και ειδήμονες
στις μεγάλες Μ.Κ.Ο. που βλέπουν το χώρο της οικολογίας ως μέτοχοι
πνευματικής ιδιοκτησίας, έχουν αντιληφθεί την δυναμική της νέας «αγοράς»
περιβαλλοντικής ευαισθησίας και κάνουν παιχνίδι με την μιντιακή
εξουσία, συνήθως προς ίδιον όφελος.<br />
Σ’ αυτήν την συναλλαγή
προωθούνται μόνον πρόσωπα, πράσινα προϊόντα και ιδέες που φέρνουν άμεση
ανταλλαξιμότητα και φυσικά κέρδη, αλλά το γεγονός ότι τα κέρδη είναι
μόνον για τους λίγους και δεν αφήνουν περιθώρια κοινωνικής συμμετοχής,
είναι ένα ζήτημα για δημόσια κριτική γιατί η οικολογία εάν καταλήξει
μόνον σε κερδοσκοπική επιχείρηση θα χάσει ένα μεγάλο μέρος από την ουσία
της.<br />
Το διαδίκτυο «σπάει» το μονοπώλιο.<br />
Το παιχνίδι για την
συμμετοχική οικολογία θα είχε ήδη χαθεί εάν δεν υπήρχε μια απρόσμενη
«σύμμαχος», η τεχνολογία για τους πολλούς. Το διαδίκτυο ως επικοινωνιακό
εργαλείο για όλους, και όχι μόνον για την ελίτ. Ο νέος κόσμος του
internet προσφέρει ατελείωτες δυνατότητες sites, on-line εφημερίδες και
επικοινωνιακές συχνότητες, όπου ακόμη και η πιο μικρή Μ.Κ.Ο. και κάθε
μεμονωμένος ακτιβιστής μπορεί να εκπέμψει μήνυμα που θα βρει αποδεκτές.<br />
Το
πρόβλημα εδώ είναι το χάος και ο ωκεανός των πληροφοριών μέσα στο οποίο
χάνεται ο χρήστης, και ανάγκη για συγκέντρωση και ανοικτή κωδικοποίηση
πληροφοριών που μπορεί να γίνει μόνο με θεματικές πύλες. (portal). Από
αυτό το σημείο πρέπει να ξεκινήσει η συνεργασία και η κοινοπραξία των
Μ.Κ.Ο. για το περιβάλλον προς όφελος όλων.<br />
Απόδειξη για του λόγου
το αληθές είναι ο εσωτερικός τρόπος λειτουργίας στη διοίκηση της
συντριπτικής λειτουργίας των επαγγελματικών Μ.Κ.Ο. στη διοίκηση όπου τις
αποφάσεις τις παίρνουν μόνον οι επιχειρηματίες του είδους και οι
εθελοντές δεν έχουν καθόλου λόγο. Στο προσανατολοσμό της δράσης οι
επιχειρηματίες βέβαια καρπώνονται την προστιθεμένη αξία της προφοράς
υπηρεσιών των εθελοντών κι αυτό θολώνει ακόμη περισσότερο το τοπίο.<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Η
κινητοποίηση για την οικοπροστασία</b></u></div>
<div style="color: red;">
<u><b>που οδηγεί στην πράσινη
οικονομία</b></u></div>
<div style="color: red;">
<br /></div>
Φαινομενικά αυτή την περίοδο η οικολογία δεν έχει
εχθρούς. Κανείς στα λόγια δεν αντιτίθεται στο αίτημα για πράσινες πόλεις
την μείωση των ρύπων, και της ρυπογόνου ενέργειας. Στην πράξη όμως
υπάρχουν πολλά αντιτιθέμενα συμφέροντα που χρησιμοποιούν μάλιστα
τεχνοκράτες και ειδήμονες για να αποτρέψουν τον περιορισμό των ρύπων.<br />
Η
κινητοποίηση των πολιτών με αίτημα την οικοπροστασία από τους ρύπους
και το πρασίνισμα των πόλεων οδηγεί στην πράσινη οικονομία τις πράσινες
προμήθειες, τα πράσινα επαγγέλματα και όλη αυτή η διαδικασία μπορεί να
δώσει την υλική βάση για περισσότερη περιβαλλοντική ευαισθησία και
ενίσχυση της οικολογικής πολιτικής μέσα στα κόμματα και φορείς της
εξουσίας.<br />
<br />
Η κοινωνική και πράσινη οικονομία στο χώρο
της αγοράς και της αγοράς εργασίας.<br />
Οι κυβερνήσεις και τα κόμματα
με αρκετή καθυστέρηση ανακαλύπτουν ότι η πράσινη οικονομία, στην μη
κερδοσκοπική κοινωνική οικονομία, και διαδικτυακή επικοινωνία και
οικονομία. Για ορισμένους εισάγονται « καινά δαιμόνια » στο πλαίσιο της
κυρίαρχης αγοράς. Προσφέρονται δωρεάν πληροφορίες και κάποιες δωρεάν
υπηρεσίες, που “τρελαίνουν” το σύστημα πνευματικής ιδιοκτησίας.Το
διαδίκτυο εξελίσσεται σ’ ένα δωρεάν ανοικτό πανεπιστήμιο σ’ όσους θέλουν
να το χρησιμοποιήσουν συστηματικά. Για πρώτη φορά υπάρχει έτσι η
προοπτική για δωρεάν παιδεία και επιμόρφωση. Τεράστιες βιβλιοθήκες και
βιβλία στα οποία έχουν λήξει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας
προσφέρονται δωρεάν, βλέπε wikipedia. Η ίδια τεχνολογία του διαδικτύου
προσφέρει δωρεάν λογισμικό.<br />
Η επιστημονική γνώση της οικολογίας
και της πράσινης επιχειρηματικότητας δεν μπορεί να είναι εμπορικό
μυστικό των λίγων.<br />
Μπορεί να γίνει εφόδιο για πολλούς να παράξουν
και να διακινήσουν οικολογικά προϊόντα και υπηρεσίες, και να
δημιουργήσει νέες θέσεις απασχόλησης.<br />
<br />
Το αντίδοτο στο
μονοπώλιο της « αλήθειας » και την συγκέντρωση της εξουσίας στο χώρο της
οικολογίας.<br />
Υπάρχει λοιπόν το αντίδοτο στο μονοπώλιο της
επιστημονικής « αλήθειας » για κάθε θέμα που απασχολεί για το περιβάλλον
και την κοινωνία.<br />
Το αντίδοτο είναι οι κοινοπραξίες των Μ.Κ.Ο. σε
κάθε επίπεδο, περιφερειακό και τοπικό, όπως κοινοπραξία είναι πολλά
portal και wikipedia στο ίντερνετ. Η συγκέντρωση ενός νέου ψηφιακού
περιεχομένου με δημιουργικές δράσεις για το περιβάλλον.<br />
Η
κοινοπραξία των μικρομεσαίων οργανώσεων της κοινωνιίας πολιτών<br />
Οι
χιλιάδες μικρομεσαίες Μ.Κ.Ο. για το περιβάλλον μπορούν να σχηματίσουν
θεματικές κοινοπραξίες με επικοινωνιακό και οικονομικό περιεχόμενο
γεγονός που θα τους επιτρέψει να εισάγουν οργανωτικές και
επιχειρηματικές καινοτομίες εκεί που η παραδοσιακή αγορά αδυνατεί να
αντιληφθεί ως προτεραιότητες.<br />
Για παράδειγμα οι πράσινες στέγες
στις μεγαλουπόλεις είναι μια σημαντική ιδέα για την πράσινη
επιχειρηματικότητα που βρίσκεται στο ξεκίνημα της από πρωτοβουλίες των
Μ.Κ.Ο. στην Αττική.<br />
Το ίδιο σημαντικές και με πρωτοβουλίες για την
ανακύκλωση. Μεγάλη κινητοποίηση υπάρχει επίσης για τα βιολογικά
προϊόντα.<br />
Σε κάθε περίπτωση οι οικολογικές οργανώσεις
αναδεικνύονται προπομπός της πράσινης επιχειρηματικότητας. <br />
Για
όλα αυτά τα θέματα είναι σκόπιμο και επωφελές για όλους ένα συνέδριο
για την συμμετοχική οικολογία.<br />
<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><i><b>Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ
ΕΝΩΣΗ</b></i></u></div>
<br />
Η Ε.Ε. είναι η πρώτη κυβερνητική διακρατική
οντότητα που αναγνώρισε επίσημα τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών
ως ισότιμους συνέταιρους στα δίκτυα δημόσιας πολιτικής, προφανώς γιατί
μέσα από αυτές τις οργανώσεις προωθείται μια άλλη συναίνεση και η κοινή
ευρωπαϊκή κουλτούρα έναντι του εθνικισμού. <br />
<br />
Κάνοντας
χώρο για ένα νέο πολιτικό συνέταιρο, οι υπερεθνικές οντότητες, όπως τα
Ηνωμένα Έθνη και η Ε.Ε., είναι οι πρώτοι θεσμοί που αναγνώρισαν το ρόλο
των Μ.Κ.Ο. Βέβαια, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν ασκήσει
πιέσεις για να αντιπροσωπευτούν ευρύτερα σε κάθε χώρα και στους
παγκόσμιους θεσμούς, όπως τα Ηνωμένα Έθνη, η Παγκόσμια Τράπεζα, το
Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. <br />
<br />
Η
Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναγνωρίσει, έτσι, την κοινωνία των πολιτών ως
«τρίτη συνιστώσα» στη διακυβέρνηση της Ένωσης, θεωρώντας ότι εκτελεί μια
«ενδιάμεση λειτουργία μεταξύ του κράτους, των αγορών και των πολιτών».
Κατανοείται όλο και περισσότερο ότι η ίδια η επιτυχία της Ε.Ε., ως νέου
είδους ρυθμιστικού κράτους, εξαρτάται σημαντικά από το πόσο
αποτελεσματικές θα είναι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην
αντιπροσώπευση των συμφερόντων των πραγματικών εκλογικών σωμάτων, τα
ενδιαφέροντα των οποίων εκτείνονται πέρα από τα τοπικά, περιφερειακά,
εθνικά σύνορα, ακόμη και από τα σύνορα της Ε.Ε.<br />
<br />
Οι
οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών φέρνουν την αληθινή «συμμετοχική
δημοκρατία» στη διαδικασία της διακυβέρνησης και έτσι γίνονται κρίσιμοι
παίκτες στο νέο πολιτικό πείραμα. Οι αξιωματούχοι κατανοούν ότι χωρίς τη
δραστήρια και πλήρη συμμετοχή τους, η Ε.Ε. είναι πιθανό να αποτύχει. Η
Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ε.Ε. παρατήρησε ότι «μία από τις
μεγαλύτερες προκλήσεις για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση είναι να
εξασφαλίσει τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών».<br />
<br />
Οι
συντάκτες του Ευρωσυντάγματος έχουν υιοθετήσει την αρχή της
συμμετοχικής δημοκρατίας, ως συμπλήρωμα, επέκταση και εμβάθυνση της
αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Αλλά αυτό γίνεται περισσότερο στο
θεωρητικό επίπεδο των δικαιωμάτων.<br />
<br />
Το άρθρο Ι-47 της
Συνθήκης καθορίζει σαφώς ότι τα θεσμικά όργανα της Ένωσης υποχρεούνται
να προωθούν τη συμμετοχική δημοκρατία. Μεταξύ άλλων, πρέπει: <br />
- Να
δίνουν στους πολίτες τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν και να δημοσιοποιούν
απόψεις, σε όλους τους τομείς δράσης της Ένωσης.<br />
- Να διατηρούν
διαφανή και τακτικό διάλογο με αντιπροσωπευτικές ενώσεις και την
κοινωνία των πολιτών.<br />
- Η ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχρεούται να
διεξάγει διαβουλεύσεις με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, προκειμένου να
διασφαλίζονται η διαφάνεια και η συνοχή των δράσεων.<br />
<br />
Το
ίδιο Άρθρο, δίνει δικαίωμα σε ομάδες πολιτών, εφόσον συγκεντρώνουν
υποστήριξη από ένα εκατομμύριο πολίτες, να απαιτούν από την Επιτροπή να
υποβάλλει κατάλληλες προτάσεις επί θεμάτων στα οποία θεωρούν ότι
απαιτείται δράση.<br />
<br />
Το Άρθρο Ι-50 υποχρεώνει τα όργανα
της Ένωσης να διεξάγουν τις εργασίες τους με πλήρη διαφάνεια. Το ίδιο
άρθρο διασφαλίζει στον πολίτη δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα της Ένωσης.<br />
<br />
Η
Συνθήκη αναγνωρίζει, με τον πλέον επίσημο τρόπο, ότι μεταξύ κράτους και
αγοράς υπάρχει ένας τρίτος θεσμικός χώρος, ο οποίος ορίζεται από την
κοινωνία των πολιτών. Με την ενθάρρυνση της εμπλοκής του πολίτη σε
δημόσιους, ιδιωτικούς και κοινωφελείς θεσμούς, επιδιώκεται η μείωση του
ευρωπαϊκού δημοκρατικού ελλείμματος και η έξοδος της αντιπροσωπευτικής
δημοκρατίας από τη σημερινή κρίση.<br />
Η συμμετοχική δημοκρατία ως
διαδικασία και η εμπλοκή των πολιτών ως κινητήρια δύναμη, μπορούν να
συμβάλουν καταλυτικά στην υπεράσπιση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου
και την επίτευξη των μακροχρόνιων πολιτικών και οικονομικών στόχων της
Ενωμένης Ευρώπης. Έστω και αν η Συνθήκη τελικά ναυαγήσει, θα πρέπει να
εξευρεθούν τρόποι υλοποίησης των προνοιών της για τη συμμετοχική
δημοκρατία. <br />
Όλα αυτά σημαίνουν ακόμα μια προϋπόθεση και μια
επικοινωνιακή δυνατότητα στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να
πιέσουν για προοδευτικές εφαρμογές της συμμετοχικής δημοκρατίας.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Παρατηρητήριο
Ο.Κ.Π<br />
Βασίλης Τακτικός</div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-17602772147858673412012-04-18T03:33:00.002-07:002012-04-18T04:39:47.341-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<u style="background-color: red; color: blue;"><i><b>ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ</b></i></u><br />
<br />
<br />
<br />
Το
Κοινωνικό Κεφάλαιο μπορεί να ορισθεί ως συσσώρευση συλλογικής γνώσης
οργανωτικής κουλτούρας, αλληλεγγύης, κοινής εμπιστοσύνης και
δημιουργικής θεσμικής λειτουργίας και αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες.
Τα κοινωνικά δίκτυα και ο εθελοντισμός είναι οι βασικοί συντελεστές για
την συγκρότησή του. Το κοινωνικό κεφάλαιο συμπληρώνει και υποκαθιστά σε
μεγάλο βαθμό το οικονομικό κεφάλαιο που είναι απαραίτητο για τις
επενδύσεις, δημιουργώντας εμπιστοσύνη στις συναλλαγές και μείωση του
κόστους καθώς και πιστοληπτική ικανότητα. Σύμφωνα με αντίστοιχες μελέτες
το κοινωνικό κεφάλαιο είναι έννοια σύμφυτη με την κοινωνική δομή,
διευκολύνει την ατομική δράση και τη νοηματοδοτεί τις συνεργασίες και
τις κοινωνικές αναπτυξιακές Συμπράξεις..<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Τα
τελευταία χρόνια, η σταδιακή επίγνωση ότι ούτε το κράτος ούτε η αγορά
μπορούν να λύσουν, κατ' αποκλειστικότητα, τα οικονομικά και κοινωνικά
προβλήματα έχει φέρει στο προσκήνιο την έννοια του κοινωνικού κεφαλαίου,
που γεφυρώνει τη δημόσια με την ιδιωτική σφαίρα. Από τους Ευρωπαίους
πολιτικούς πρώτος χρησιμοποίησε τον όρο, ο Tony Blair, το 1995, <br />
<br />
Ο
όρος «κοινωνικό κεφάλαιο» χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο ως
έννοια αλληλένδετη με την κοινωνία πολιτών, αλλά δεν περιορίζεται σε
αυτήν, εφόσον περιλαμβάνει τόσο τα τυπικά, όσο και τα άτυπα κοινωνικά
δίκτυα και τις κοινές αξίες. Ο ορισμός του Woolcock (1998) ότι το
κοινωνικό κεφάλαιο περιλαμβάνει όλες τις αξίες και τα δίκτυα που
διευκολύνουν την ομαδική δράση βασίζεται σε αυτήν ακριβώς την
αλληλεπίδραση με την κοινωνία των πολιτών. Στη διεθνή συζήτηση η σύνδεση
των μη κυβερνητικών οργανώσεων με την έννοια της «κοινωνίας των
πολιτών» γίνεται με αναφορά κυρίως στο Τοκβιλιανό παράδειγμα, που
προαναφέραμε, σύμφωνα με το οποίο η «κοινωνία των πολιτών» είναι ένας
χώρος όπου οι οργανωμένοι πολίτες αξιοποιούν την ελευθερία του
συνεταιρίζεσθαι ως θεσμικό αντίβαρο στον κρατικό αυταρχισμό, ως δύναμη
εκδημοκρατισμού «από τα κάτω», ως «σχολείο δημοκρατίας», ως μέθοδο
παραγωγής «κοινωνικού κεφαλαίου» και ακόμη ως όχημα για κοινωνικές
δράσεις που συμβάλλουν στο «κοινό καλό».<br />
<br />
Πιο απλά, η διαρκής
αναβάθμιση σε συνάρτηση με την προσφορά υπηρεσιών από την πλευρά των
Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών διαμορφώνει, συγκεντρώνει και
αναπτύσσει το «κοινωνικό κεφάλαιο» που δεν είναι άλλο από τον
συνεργατισμό, τον εθελοντισμό και τους θεσμούς αλληλεγγύης που ενώ δεν
αποσκοπούν στο κέρδος, συμβάλλουν στο κοινωνικό εισόδημα και αποφέρουν
κοινωνικό όφελος κι απασχόληση ενσωματώνοντας την κοινωνική εταιρική
ευθύνη. Υπό αυτό το πρίσμα το Κοινωνικό Κεφάλαιο μπορεί να ορισθεί ως
συσσώρευση συλλογικής γνώσης οργανωτικής κουλτούρας, αλληλεγγύης, κοινής
εμπιστοσύνης και δημιουργικής θεσμικής λειτουργίας και αναπτύσσει
κοινωνικές δεξιότητες. Το κοινωνικό κεφάλαιο συμπληρώνει και υποκαθιστά
σε μεγάλο βαθμό το οικονομικό κεφάλαιο στις επενδύσεις, δημιουργώντας
εμπιστοσύνη και πιστοληπτική ικανότητα, αποτελεί θεμελιώδη αξία η οποία
διαμορφώνεται συνεργατικά από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών,
τα κοινωνικά δίκτυα και τους θεσμούς αλληλεγγύης, συμβάλλει
αποφασιστικά στην πράσινη και πολιτιστική επιχειρηματικότητα αλλά και
στην κοινωνική αλληλεγγύη, αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την
ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και διαθέτει κοινά χαρακτηριστικά με
άλλες μορφές κεφαλαίου, γιατί κάποιος μπορεί να επενδύσει σε αυτό
προκειμένου να αποκομίσει οφέλη αργότερα<br />
<br />
Το Κοινωνικό Κεφάλαιο
δεν είναι περιουσία μιας οργάνωσης, μιας επιχείρησης, της αγοράς ή του
κράτους, παρόλο που όλοι μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία του.
Είναι μια διαδικασία «εκ των κάτω» και αφορά πολίτες, ίδιας ή
διαφορετικής καταγωγής και κουλτούρας, που συνδέονται κοινωνικά και
δημιουργούν δίκτυα και ενώσεις. Σύμφωνα με τον ορισμό της Παγκόσμιας
Τράπεζας, το κοινωνικό κεφάλαιο είναι η συνεκτική «κόλλα» που κρατά
δεμένες τις κοινωνίες. Είναι ζήτημα κοινωνικοποίησης, εμπιστοσύνης και
συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο αλλά και ικανότητα για καινοτόμες
πολιτικές επενδύσεων που πηγαίνουν την κοινωνία μπροστά, περιλαμβάνοντας
όλο το πλέγμα σχέσεων, θεσμών και κανόνων που διαμορφώνουν την ποιότητα
των κοινωνικών αλληλοσυσχετίσεων και ωφελειών και έχει την ίδια
βαρύτητα με το οικονομικό, το φυσικό ή το ανθρώπινο κεφάλαιο σε ένα
κόσμο με ορθολογική οικονομική θεώρηση. <br />
<br />
Παγκόσμιοι οργανισμοί
αναγνωρίζουν πλέον τον σημαντικό πολλαπλασιαστικό ρόλο του κοινωνικού
κεφαλαίου, του εθελοντισμού και των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών και
προσφέρουν κίνητρα για την ανάπτυξή τους. Η σύγχρονη προοδευτική
πολιτική, οι επιχειρήσεις αλλά και η τοπική αυτοδιοίκηση έχουν πολλούς
και σπουδαίους λόγους για να επενδύσουν στην ανάπτυξη του κοινωνικού
κεφαλαίου. Για παράδειγμα, η ίδια η Παγκόσμια Τράπεζα συνεργάζεται συχνά
με κυβερνήσεις κρατών, έχοντας σαν στόχο την αναζήτηση ευκαιριών όσον
αφορά τον σχεδιασμό και την εκτέλεση των χρηματοδοτικών της προγραμμάτων
με τη συμμετοχή μη-κυβερνητικών οργανισμών και την αξιοποίηση του
προσφερόμενου κοινωνικού κεφαλαίου μιας περιοχής. Αντίθετα, η έλλειψη
του απαιτούμενου κοινωνικού κεφαλαίου πρέπει να αναπληρώνεται με άλλους
τρόπους, συνηθέστερα με χρονοβόρες διαπραγματεύσεις και ένα πλήθος
πολύπλοκων κανονισμών και νομικών ρυθμίσεων, που στοιχίζουν χρόνο και
χρήμα και ουσιαστικά αποτελούν έμμεση μορφή φορολόγησης.<br />
<br />
Σύμφωνα
πάντα με την Παγκόσμια Τράπεζα η οποία πραγματοποιεί έρευνες
χρησιμοποιώντας ποσοτικές μεθόδους συλλογής στοιχείων και ανάλυσης της
εμπιστοσύνης και της αλληλεγγύης των ομάδων και των δικτύων, της
συλλογικής δράσης, της συνεργασίας και της πολιτικής συμμετοχής,
υπάρχουν μετρήσιμες ενδείξεις ότι σε μακροοικονομικό επίπεδο, η
μετανάστευση, το εμπόριο, οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις, η οικονομική
ανάπτυξη, η ασφάλεια, ακόμη και το πως επιδρούν οι νέες τεχνολογίες.
επηρεάζεται από την αλληλοεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων και εν
ολίγοις, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το κοινωνικό κεφάλαιο, ενώ
ανήκει στην μικροοικονομία επηρεάζει ακόμη και μακροοικονομικούς
συντελεστές. Επομένως το κοινωνικό κεφάλαιο μπορεί να μετρηθεί, και
παράλληλα μπορούνε να υπολογιστούν τα οφέλη που συνεπάγεται.<br />
<br />
Το
κοινωνικό κεφάλαιο μειώνει το κόστος προσαρμογής μιας επένδυσης τοπικού
χαρακτήρα και επομένως μειώνει ταυτόχρονα το κόστος των ανταλλαγών. Με
αυτή την έννοια η ύπαρξη συγκροτημένου κοινωνικού κεφαλαίου, δηλαδή
αλληλέγγυας κοινωνίας πολιτών, διευκολύνει την εισροή οικονομικού
κεφαλαίου και στη συνέχεια διευκολύνει την βιωσιμότητα των επενδύσεων
προς όφελος της κοινότητας. Έτσι, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις προσεγγίσεις
της οικονομικής ανάπτυξης με βάση τις θεωρίες του κοινωνικού κεφαλαίου,
μπορούμε να ερμηνεύσουμε για ποιο λόγο ορισμένες γεωγραφικές περιοχές
και κράτη έχουν τόσο διαφορετικούς βαθμούς ανάπτυξης και να
κατανοήσουμε, ως ένα σημείο, την οικονομική καθυστέρηση χωρών με μακρά
παράδοση κρατισμού και περιορισμένη κοινωνία πολιτών, έναντι άλλων. Υπό
αυτό το πρίσμα, οι διαφορές στον βαθμό ανάπτυξης δεν δικαιολογούνται
αποκλειστικά και μόνον με βάση το σημείο εκκίνησης της οικονομίας αλλά
επηρεάζονται από την ύπαρξη ή όχι κοινωνικού κεφαλαίου δηλαδή
οργανωμένης και δραστήριας κοινωνίας πολιτών.<br />
<br />
Σύμφωνα με ανάλογες
μελέτες το κοινωνικό κεφάλαιο είναι έννοια σύμφυτη με την κοινωνική
δομή, διευκολύνει την ατομική δράση και τη νοηματοδοτεί στο κοινωνικό
πλαίσιο. Παράλληλα, το κοινωνικό κεφάλαιο απαρτίζεται από επικαλυπτόμενα
κοινωνικά δίκτυα, τα οποία διαθέτουν κοινές αξίες, εμπιστοσύνη και
κοινά κριτήρια αποφάσεων.<br />
<br />
Αναζητώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
του κοινωνικού κεφαλαίου και της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών θα
λέγαμε ότι το κριτήριο της εμπιστοσύνης είναι το συγκριτικό πλεονέκτημα
έναντι κοινοτήτων χωρίς συνοχή. Σε δίκτυα με υψηλό επίπεδο κοινωνικού
κεφαλαίου επικρατεί η αρχή της αμοιβαιότητας και της αλληλεγγύης που
συμβάλλει στην ατομική ευημερία, δεδομένου ότι οι συμμετέχοντες έχουν
ευχερέστερη πρόσβαση στην πληροφορία ή άλλους πόρους, οι οποίοι αυξάνουν
τις ευκαιρίες ατομικής ολοκλήρωσης.<br />
<br />
Με αυτή την έννοια υπάρχουν
τρεις βασικές παράμετροι οι οποίες μεγιστοποιούν το κοινωνικό κεφαλαίο:
<br />
Η εμπιστοσύνη, η οποία οικοδομείται μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα
και διασφαλίζει ότι οι υποχρεώσεις και τα καθήκοντα των μελών θα
διεκπεραιωθούν ομαλά<br />
Η πληροφορία, η οποία διοχετεύεται μέσα από τα
κοινωνικά δίκτυα και τις κανονιστικές ρυθμίσεις και κυρώσεις που
επιβάλλονται στα μέλη των δικτύων, και<br />
Η συνεργασία, την οποία
εξασφαλίζουν οι ανθρώπινες κοινότητες<br />
<br />
Παρόλο που το κοινωνικό
κεφάλαιο διαθέτει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τις άλλες μορφές
κεφαλαίου, είναι ριζικά διαφορετικό κατά την άποψη ότι η δημιουργία του
προϋποθέτει αλληλοεπίδραση μεταξύ μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων. Η
σχετική βιβλιογραφία έχει καταδείξει ότι πρόκειται για μια περίπλοκη
διαδικασία που επηρεάζεται από ιστορικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς και
πολιτισμικούς παράγοντες, καθώς και από το κυρίαρχο μοντέλο οικονομικής
ανάπτυξης. Το Κοινωνικό Κεφάλαιο αυξάνει, όταν οι άνθρωποι
συνεργάζονται σε εθελοντικές οργανώσεις και όταν επικοινωνούν μεταξύ
τους αυτό επιτυγχάνεται με:<br />
Εθελοντική συμμετοχή σε δίκτυα, ατόμων ή
ομάδων, στη βάση της ισότητας των μελών. Το κοινωνικό κεφάλαιο αφορά
οριζόντιες σχέσεις μεταξύ των μελών της κοινότητας και της οικογένειας
αλλά και κάθετες μεταξύ των κοινοτήτων και των διαφόρων θεσμών και
φορέων και κυβερνητικών. Έχει άλλωστε αναπτυχθεί και σχετική θεωρία,
γνωστή ως «Θεωρία των Δικτύων».<br />
Αμοιβαιότητα: Τα άτομα παρέχουν
υπηρεσίες στους άλλους ή ενεργούν προς όφελος άλλων με προσωπικό
κόστος, προσδοκώντας, γενικώς και αορίστως, ότι θα υπάρξει ανταπόδοση
σε κάποιο απροσδιόριστο χρόνο στο μέλλον, όταν οι ίδιοι θα το
χρειάζονται. Δημιουργείται, δηλαδή, ένας συνδυασμός βραχυπρόθεσμου
αλτρουισμού και μακροπρόθεσμου συμφέροντος.<br />
Εμπιστοσύνη: Η
εμπιστοσύνη επιτρέπει την ανάληψη ρίσκου, όταν υπάρχει η πεποίθηση ότι
οι άλλοι θα αντιδράσουν θετικά και υποστηρικτικά ή τουλάχιστον δεν θα
υπονομεύσουν την πρωτοβουλία.» Η εμπιστοσύνης είναι εξαιρετικά σημαντική
ακόμη και στο επίπεδο του κράτους, όπου όσο μεγαλύτερη κοινωνική
συναίνεση υπάρχει, δηλαδή μεγαλύτερη εμπιστοσύνη μεταξύ των κοινωνικών
εταίρων, τόσο μεγαλύτερη η πρόοδος της χώρας. <br />
Κανόνες (νόρμες):
Συνήθως είναι άγραφοι αλλά κατανοητοί κοινωνικοί κανόνες και αρχές που
παρέχουν το πλαίσιο για ανεπίσημο κοινωνικό έλεγχο, χωρίς την προσφυγή
σε θεσμικές διαδικασίες επιβολής κυρώσεων. Πολλοί υποστηρίζουν, ότι,
όπου υπάρχει ισχυρό κοινωνικό κεφάλαιο, εκεί η εγκληματικότητα καθώς και
η ανάγκη για αστυνόμευση είναι χαμηλή. <br />
Κοινότητα: Το συνδυασμένο
αποτέλεσμα της εμπιστοσύνης, των δικτύων, των κανόνων και της
αμοιβαιότητας δημιουργεί μια ισχυρή κοινότητα, ικανή να απομακρύνει τον
κίνδυνο οποιουδήποτε επίδοξου οπορτουνιστή που θα επιχειρήσει να
εκμεταλλευτεί το κοινωνικό κεφάλαιο της κοινότητας, χωρίς ο ίδιος να
έχει προσφέρει. Η κοινότητα δεν είναι ιδιοκτησία κανενός, αλλά
αξιοποιείται από όλους. Μόνο όπου υπάρχει ένα ισχυρό έθος εμπιστοσύνης,
αμοιβαιότητας και αποτελεσματικών κοινωνικών κυρώσεων εναντίον των
παραβατών και των «εισβολέων», η κοινότητα μπορεί να διατηρηθεί στο
διηνεκές προς όφελος όλων.<br />
Ανθρώπινο και Κοινωνικό Κεφάλαιο: Όπως
έχουμε ήδη αναλύσει, το ανθρώπινο κεφάλαιο αντιπροσωπεύει πολύτιμους
πόρους, όπως είναι η γνώση κι οι δεξιότητες που εκπορεύονται από την
εκπαίδευση, την κατάρτιση και την εμπειρία. Μερικά είδη ανθρώπινου
κεφαλαίου, όπως η ομαδική εργασία και η ικανότητα επικοινωνίας
λειτουργούν υποστηρικτικά προς το κοινωνικό κεφάλαιο. Επομένως
επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο συμβάλλουν στην ανάπτυξη και των δύο
τύπων κεφαλαίου. <br />
<br />
Στην εξέταση του ρόλου του κοινωνικού κεφαλαίου
είναι χρήσιμο να λάβουμε υπόψη τους τρεις βασικούς τύπους του
κοινωνικού κεφαλαίου, όπως προσδιορίζονται από τους ειδικούς:<br />
BONDING:
Οι δεσμοί μεταξύ μελών της οικογένειας, μελών ίδιας ομάδας, ή φίλων (Οι
οικείοι).<br />
BRIDGING: Η γεφύρωση των διαφορών και η διάδραση μεταξύ
διαφορετικών εθνοτικών ομάδων, ηλικιών, συνεργατών ή και κρατών.
(Διαπολιτισμική συνεργασία).<br />
LINKING: Η σύνδεση κι η κάθετη
επικοινωνία μεταξύ διαφόρων και διαφορετικών κοινωνικών ή/και πολιτικών
επιπέδων. (Πελατειακές σχέσεις).<br />
<br />
Μέχρι τώρα έχουμε αναφερθεί
μόνο τα θετικά στοιχεία του κοινωνικού κεφαλαίου. Ωστόσο, η σχετική
βιβλιογραφία, αλλά και η εμπειρία που όλοι διαθέτουμε από την
καθημερινότητά μας, αποκαλύπτει ότι μια σειρά από ατυχείς χειρισμούς
μπορεί να προκαλέσει την απαξίωση του κοινωνικού κεφαλαίου, όπως άλλωστε
μπορεί να συμβεί και με τις άλλες μορφές κεφαλαίου. Κοινή είναι η
διαπίστωση ότι συχνά δημιουργούνται προβλήματα, όταν μια ομάδα
χρησιμοποιεί το κεφάλαιό της εναντίον των άλλων για λόγους στενού
προσωπικού ή εγωιστικού συμφέροντος. Είναι λοιπόν αναγκαίο να είναι
κανείς ενήμερος για τις ενδεχόμενες αρνητικές πλευρές του, όταν
πρόκειται να σχεδιάσει πολιτικές για την ανάπτυξη του κοινωνικού
κεφαλαίου, ιδιαίτερα όταν επιθυμεί να φωτίσει τις θετικές και αρνητικές
πλευρές του κοινωνικού κεφαλαίου.<br />
<br />
Κλασσικό παράδειγμα απαξίωσης
του κοινωνικού κεφαλαίου είναι τα δίκτυα ή ενώσεις που στήνονται με
σκοπό να προωθηθούν στενά συντεχνιακά συμφέροντα, που υπονομεύουν το
γενικό συμφέρον και την κοινωνική ευημερία. Άλλωστε, δύο αιώνες πριν,
ο μεγάλος οικονομολόγος Adam Smith είχε προειδοποιήσει, ότι άνθρωποι
του ιδίου επαγγέλματος ή τέχνης έχουν την δύναμη να συνωμοτήσουν
εναντίον του δημοσίου συμφέροντος και να μηχανορραφήσουν προκειμένου να
ανεβάσουν τις τιμές ή να χειραγωγήσουν την αγορά. Στους νεώτερους
χρόνους ο Markur Olson (1982) επεσήμανε επίσης τη δράση συντεχνιακών
και λομπίστικων οργανώσεων που καθιστούν τις οικονομίες λιγότερο
αποτελεσματικές.<br />
<br />
Χρειάζεται λοιπόν να γίνει διάκριση ανάμεσα στο
κοινωνικό κεφάλαιο ως δημόσιο αγαθό και στο κοινωνικό κεφάλαιο ως λόμπυ
που προωθεί τα συμφέροντα μιας ομάδας εις βάρος άλλων. Άρα, για να μην
καταντά τελικά αντιαναπτυξιακό το κοινωνικό κεφάλαιο, πρέπει να
διαχέεται στο σύνολο της κοινωνίας. Οι επιφυλάξεις ασφαλώς αφορούν ένα
ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, από τις συνδικαλιστικές ενώσεις μέχρι τα
φιλανθρωπικά σωματεία καθώς επίσης τις κάθε είδους κάθετες επίσης
σχέσεις, κυρίως ανάμεσα σε πολίτες ή οργανώσεις, με πολιτικά δίκτυα και
κόμματα οι οποίες συχνά καταλήγουν σε πελατειακές σχέσεις. Μιλώντας για
το αρνητικό κοινωνικό κεφάλαιο δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα εγκληματικά
και τρομοκρατικά διεθνή δίκτυα -τύπου μαφίας ή al caida- τα οποία
χρησιμοποιούν το κεφάλαιό τους για την εξυπηρέτηση των εγκληματικών
σκοπών τους.<br />
<br />
Η μεγάλη πρόκληση για την έρευνα και την θεωρία του
κοινωνικού κεφαλαίου είναι ο εντοπισμός και η ανάδειξη των όρων και
των προϋποθέσεων υπό τους οποίους μπορούν να αξιοποιηθούν οι πραγματικά
πολλές θετικές πλευρές του και ταυτόχρονα να περιορισθούν ή να
εξαλειφθούν οι αρνητικές που άλλωστε είναι σημαντικά λιγότερες. <br />
<br />
Ο
εθελοντισμός ως συντελεστής συγκρότησης του κοινωνικού κεφαλαίου<br />
Ο
εθελοντισμός στην εποχή μας, ως βασικός συντελεστής δημιουργίας
κοινωνικού κεφαλαίου, είναι κλειδί της εναλλακτικής ανάπτυξης της
κοινωνικής οικονομίας και της απασχόλησης, δημιουργώντας προστιθέμενη
αξία στην οικονομία.<br />
Ο όρος κοινωνικό κεφάλαιο χρησιμοποιείται ολοένα
και περισσότερο ως έννοια αλληλένδετη με την κοινότητα, αλλά δεν
περιορίζεται σε αυτήν, εφόσον περιλαμβάνει τόσο τα τυπικά, όσο και τα
άτυπα δίκτυα και τις κοινές αξίες. Ο ορισμός για το κοινωνικό κεφάλαιο
που περιλαμβάνει όλες τις αξίες και δίκτυα που διευκολύνουν την ομαδική
δράση βασίζεται σε αυτή του τη σχέση με την κοινωνία των πολιτών.<br />
Το
κοινωνικό κεφάλαιο λοιπόν είναι ζήτημα κοινωνικοποίησης της γνώσης,
εμπιστοσύνης και συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο και ικανότητα για
καινοτόμες πολιτικές επενδύσεων που πηγαίνουν την κοινωνία μπροστά.<br />
Από
τον πατριωτικό φιλανθρωπικό και τοπικό εθελοντισμό με τις μη χρηματικές
ανταλλαγές που κυριαρχούσε στις παλαιότερες γενιές έχουμε περάσει σε
ένα πολυδιάστατο-οικουμενικό, ανθρωπιστικό και οικολογικό εθελοντισμό με
αυτονομία δράσης από την αγορά και κράτος που ωστόσο λειτουργεί
συμπληρωματικά και καλύπτει τα κενά της οικονομίας<br />
<br />
Ο εθελοντισμός
σήμερα δεν είναι μόνον συναίσθημα αλληλεγγύης, αλλά λογική διαδικασία
με ανταποδοτικότητα στα πλαίσια της κοινωνικής οικονομίας.<br />
<br />
Δεν
αναγνωρίζεται πλέον μόνο ως πράξη φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης σε
εκδηλώσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως κυρίως συν έβαινε σε κοινωνίες του
παρελθόντος, αλλά και ως θεσμική δραστηριότητα που παράγει και διαδίδει
διαρκή αγαθά στον πολιτισμό, στο περιβάλλον και στην κοινωνική μέριμνα,
ως χώρος που αναπτύσσει του ανθρώπινου πόρους και συνθέτει και
εμπλουτίζει το κοινωνικό κεφάλαιο.<br />
<br />
<br />
<br />
Ποιοι είναι οι
ενδογενείς περιορισμοί που δεν επιτρέπουν στο κράτος και στην αγορά να
αξιοποιήσει ολόκληρο το δυναμικό της κοινωνίας;<br />
<br />
Η απάντηση είναι
ότι υπάρχουν περιορισμοί της αγοράς και της μισθωτής εργασίας καθώς οι
επιχειρήσεις δεν επενδύουν εκεί που δεν διαφαίνονται σημαντικά κέρδη. Το
κράτος από την άλλη πλευρά με τον δημοσιοϋπαλληλικό χαρακτήρα της
εργασίας αδυνατεί να επεκταθεί στην επιχειρηματικότητα και να
δημιουργήσει περαιτέρω απασχόληση.<br />
<br />
Ο τρίτος τομέας της οικονομίας
ενσωματώνοντας τον εθελοντισμό ως αξία μπορεί να κινητοποιήσει την
επιχειρηματικότητα χωρίς να είναι απαραίτητη η κερδοφορία.<br />
<br />
Αυτές
οι συνθήκες εθελοντισμού και προσφοράς υπηρεσιών δεν υπήρχαν στο
παρελθόν στις προβιομηχανικές και βιομηχανικές κοινωνίες, τουλάχιστον σε
αυτή την έκταση, πέραν της εκκλησίας, και της φιλανθρωπίας, όπου δεν
μπορούσαν να ευδοκιμήσουν οι επιχειρηματικές δραστηριότητες της
κοινωνικής οικονομίας.<br />
<br />
<br />
Αντικειμενικά δεν μπορούσε να υπάρξει
εθελοντικό κομμάτι της αγροτικής οικονομίας και εθελοντικό κομμάτι της
βιομηχανίας ενώ σήμερα δύναται να μιλήσουμε για εθελοντισμό για
παράδειγμα στην πράσινη επιχειρηματικότητα, αφού έχει καταδειχθεί ότι οι
οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι ο προπομπός αυτής της μορφής
επιχειρηματικότητας.<br />
<br />
Η διαφοροποίηση του φαινομένου σε σχέση με
το παρελθόν αξίζει να σημειωθεί ως θεωρητική βάση; για το σχεδιασμό
αναπτυξιακών πρωτοβουλιών στα πλαίσια της κοινωνικής οικονομίας, σε έναν
τομέα που αναγνωρίζεται από την Ε.Ε. και από όλα τα κράτη που έχουν
διαμορφώσει ξεχωριστούς θεσμούς για την προώθηση αυτού του σκοπού.<br />
<br />
Έτσι
στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας ο εθελοντισμός διαμορφώνει ένα
ευνοϊκό περιβάλλον που γίνεται κινητήρια δύναμη της κοινωνικής
οικονομίας στο πλαίσιο των μη κερδοσκοπικών εταιρειών και της κοινωνικής
εταιρικής ευθύνης<br />
<br />
<br />
Η μείωση κόστους συναλλαγών<br />
Η
«αυθόρμητη κοινωνικότητα» (spontaneous sociability) μειώνει σημαντικά το
κόστος των συναλλαγών (transaction costs), επιταχύνοντας τις
συναλλαγές.<br />
<br />
Η οργανωμένη κοινωνικότητα με όραμα, και
αναπτυξιακούς στόχους σε μια περιοχή προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα
στις επενδύσεις.<br />
<br />
Αντίθετα, η έλλειψη του απαιτούμενου κοινωνικού
κεφαλαίου πρέπει να αναπληρώνεται με άλλους τρόπους, συνηθέστερα με
χρονοβόρες διαπραγματεύσεις και ένα πλήθος πολύπλοκων κανονισμών και
νομικών ρυθμίσεων, που ουσιαστικά αποτελούν μορφή φορολόγησης.<br />
<br />
Με
άλλα λόγια το κοινωνικό κεφάλαιο μειώνει το κόστους προσαρμογής της
επένδυσης και μειώνει το κόστος των ανταλλαγών. Με αυτή την έννοια η
ύπαρξη συγκροτημένου κοινωνικού κεφαλαίου διευκολύνει την εισροή
οικονομικού κεφαλαίου και την βιωσιμότητα της επένδυσης στη συνέχεια.<br />
<br />
Σε
δίκτυα με υψηλό επίπεδο κοινωνικού κεφαλαίου επικρατεί η αρχή της
αμοιβαιότητας που συμβάλλει στην ατομική ευημερία, δεδομένου ότι οι
συμμετέχοντες έχουν ευχερέστερη πρόσβαση στην πληροφορία ή άλλους
πόρους, οι οποίοι αυξάνουν τις ευκαιρίες ατομικής ολοκλήρωσης.<br />
<br />
Με
αυτή την έννοια υπάρχουν τρεις παράμετροι του κοινωνικού κεφαλαίου: της
εμπιστοσύνης που οικοδομείται μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα και
διασφαλίζει ότι οι υποχρεώσεις και τα καθήκοντα των μελών θα
διεκπεραιωθούν ομαλά, της πληροφορίας που διοχετεύεται μέσα από τα
κοινωνικά δίκτυα και των κανονιστικών ρυθμίσεων και κυρώσεων που
επιβάλλονται στα μέλη των δικτύων, και της συνεργασίας που εξασφαλίζουν
οι ανθρώπινες κοινότητες.<br />
<br />
Οι οικολογικές οργανώσεις προπομπός της
πράσινης επιχειρηματικότητας<br />
Οι κυβερνήσεις και τα κόμματα με αρκετή
καθυστέρηση ανακαλύπτουν τον δυναμισμό, στην μη κερδοσκοπική κοινωνική
οικονομία, που αναπτύσσεται μέσα από τους θεσμούς αλληλεγγύης, την
πράσινη και πολιτιστική επιχειρηματικότητα. Για ορισμένους εισάγονται «
καινά δαιμόνια » στο πλαίσιο της κυρίαρχης αγοράς. Προσφέρονται δωρεάν
πληροφορίες και κάποιες δωρεάν υπηρεσίες, που “τρελαίνουν” το σύστημα
πνευματικής ιδιοκτησίας.<br />
<br />
Το διαδίκτυο εξελίσσεται σ’ ένα δωρεάν
ανοικτό πανεπιστήμιο σ’ όσους θέλουν να το χρησιμοποιήσουν συστηματικά.
Για πρώτη φορά υπάρχει έτσι η προοπτική για δωρεάν παιδεία και
επιμόρφωση. Τεράστιες βιβλιοθήκες και βιβλία στα οποία έχουν λήξει τα
δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας προσφέρονται δωρεάν, βλέπε wikipedia.
Η ίδια τεχνολογία του διαδικτύου προσφέρει δωρεάν λογισμικό.<br />
<br />
Με
αυτή την πρακτική η επιστημονική γνώση της οικολογίας και της πράσινης
επιχειρηματικότητας δεν μπορεί να είναι εμπορικό μυστικό των λίγων.<br />
<br />
Μπορεί
να γίνει εφόδιο για πολλούς να παράξουν και να διακινήσουν οικολογικά
προϊόντα και υπηρεσίες, και να δημιουργήσει νέες θέσεις απασχόλησης.<br />
<br />
Διαπιστώνουμε
έτσι ότι μια νέα αναδυόμενη αγορά με αυξανόμενη ζήτηση σε πράσινα
προϊόντα, πράσινα επαγγέλματα και υπηρεσίες, έχει γίνει τελευταία
αισθητή και στην χώρα μας.<br />
<br />
Κι αυτό είναι το πιο παρήγορο και
ταυτόχρονα ελπιδοφόρο μήνυμα πέρα από την «μοδάτη» περιβαλλοντική
ευαισθησία που λανσάρουν τα τηλεοπτικά μας κανάλια πολλές φορές δίχως
αντίκρισμα αποτελεσμάτων.<br />
<br />
Χρειαζόμαστε μια άλλη πράσινη
οικονομία, πράσινες επενδύσεις και πράσινη επιχειρηματικότητα για ν
’αντιμετωπιστεί η γενεσιουργός αιτία της καταστροφής του περιβάλλοντος
στην ρίζα του ,στην αιτία της εκτροπής για την κοινωνία, που είναι ίδια,
μ’ αυτή της παγκόσμιας φτώχειας.<br />
<br />
Οι παρενέργειες στην οικονομία
αρχίζουν με τη συγκέντρωση της ενέργειας, του πλούτου και της υψηλής
τεχνογνωσίας από οικονομικές ολιγαρχίες, που αδιαφορούν για το
περιβάλλον και κάνουν τις κοινωνίες ανίσχυρες, κι αυτό είναι η
θεμελιώδης αιτία της εκτροπής των πραγμάτων.<br />
<br />
Στον αντίποδα των
ανεξέλεγκτων μηχανισμών της παγκόσμιας αγοράς, οι οργανώσεις της
κοινωνίας των πολιτών προβάλλοντας ένα άλλον καταναλωτικό πρότυπο και
μια νέα τεχνογνωσία που απευθύνεται στους πολλούς και προς τα κάτω στην
κοινωνία είναι προπομπός της πράσινης επιχειρηματικότητας, των φιλικών
προς το περιβάλλον επαγγελμάτων και εν τέλει της απασχόλησης για πολλές
κοινωνικά αποκλεισμένες αμάδες, με την ανακύκλωση, τις ήπιες μορφές
ενέργειας, τις πράσινες πόλεις, τα βιολογικά προϊόντα.<br />
<br />
Μέσα από
αυτή την αναπτυξιακή περιήγηση και διαδρομή καταλήγουμε πάλι στην ανάγκη
να επενδύσουν οι κυβερνήσεις και η τοπική αυτοδιοίκηση στο λεγόμενο
κοινωνικό κεφάλαιο.<br />
<br />
Η κοινωνική και πράσινη οικονομία στο χώρο
της αγοράς και της αγοράς εργασίας.<br />
<br />
Το αντίδοτο στο μονοπώλιο
της « αλήθειας » και την συγκέντρωση της εξουσίας στο χώρο της
οικολογίας είναι οι κοινοπραξίες των Μ.Κ.Ο. σε κάθε επίπεδο,
περιφερειακό και τοπικό, όπως κοινοπραξία είναι πολλά portal και
wikipedia στο ίντερνετ. Η συγκέντρωση ενός νέου ψηφιακού περιεχομένου με
δημιουργικές δράσεις για το περιβάλλον.<br />
<br />
<br />
Η κοινοπραξία των
μικρομεσαίων Μ.Κ.Ο. για το περιβάλλον<br />
Οι χιλιάδες μικρομεσαίες Μ.Κ.Ο.
για το περιβάλλον μπορούν να σχηματίσουν θεματικές κοινοπραξίες με
επικοινωνιακό και οικονομικό περιεχόμενο γεγονός που θα τους επιτρέψει
να εισάγουν οργανωτικές και επιχειρηματικές καινοτομίες εκεί που η
παραδοσιακή αγορά αδυνατεί να αντιληφθεί ως προτεραιότητες.<br />
<br />
Για
παράδειγμα οι πράσινες στέγες στις μεγαλουπόλεις είναι μια σημαντική
ιδέα για την πράσινη επιχειρηματικότητα που βρίσκεται στο ξεκίνημα της
από πρωτοβουλίες των Μ.Κ.Ο. στην Αττική.<br />
<br />
Το ίδιο σημαντικές είναι
και οι πρωτοβουλίες για την ανακύκλωση. Μεγάλη κινητοποίηση υπάρχει
επίσης για τα βιολογικά προϊόντα. Η οικοανάπτυξη στην ύπαιθρο με βάση
τον αγροτουρισμό είναι ένα άλλο παράδειγμα.<br />
<br />
Σε κάθε περίπτωση οι
οικολογικές οργανώσεις αναδεικνύονται προπομπός της πράσινης
επιχειρηματικότητας.<br />
<br />
<br />
<br />
Γιατί τα κοινωνικά δίκτυα είναι
εκείνα που δημιουργούν κοινωνικό κεφάλαιο και μειώνουν το κόστος της
γραφειοκρατίας και των αλλαγών.<br />
Τα Κοινωνικά Δίκτυα<br />
Συναφής προς
τον όρο κοινωνικό κεφάλαιο είναι η έννοια των κοινωνικών δικτύων. Ως
κοινωνικά δίκτυα μπορούν να οριστούν τα «πολυδιάστατα συστήματα
επικοινωνίας και διαμόρφωσης της ανθρώπινης πρακτικής και της κοινωνικής
ταυτότητας. Τα κοινωνικά δίκτυα ορίζονται άλλωστε και ως άθροισμα των
προσωπικών επαφών μέσω των οποίων το άτομο διατηρεί την κοινωνική του
ταυτότητα, λαμβάνει συναισθηματική υποστήριξη, υλική ενίσχυση και
συμμετοχή στις υπηρεσίες, έχει πρόσβαση στις πληροφορίες και δημιουργεί
νέες κοινωνικές επαφές, και αναπτύσσεται.<br />
<br />
Οι εμπειρικές έρευνες
επιβεβαιώνουν ότι όσο μεγαλύτερο είναι ένα δίκτυο και όσο συχνότερη η
επαφή των μελών του τόσο πιο αποτελεσματική είναι η βοήθεια που
προσφέρουν για παράδειγμα στην εξασφάλιση επαγγελματικών ευκαιριών και
απασχόλησης στα μέλη τους όταν το χρειάζονται.<br />
<br />
Από την άλλη
πλευρά τα κοινωνικά δίκτυα μεταφέρουν σημαντικές πληροφορίες τόσο στους
εργαζόμενους όσο και στις επιχειρήσεις αυξάνοντας την παραγωγικότητα.<br />
<br />
Έτσι
καταλήγουμε ότι σημαντική επίδραση στην εξεύρεση εργασίας σε μια
περιοχή παίζει το κοινωνικό κεφάλαιο εφόσον αλληλεπιδρά με τα κοινωνικά
δίκτυα. Έρευνες επίσης έχουν δείξει ότι απλή συμμετοχή σε συλλόγους και
σωματεία, αυξάνουν σημαντικά τον αριθμό των συνδέσμων των κοινωνικών
δικτύων και κατά συνέπεια τις πιθανότητες απασχόλησης.<br />
Σε όλες τις
προαναφερθείσες έρευνες η συμβολή τους κρίνεται ως καθοριστική, ειδικά
ως πηγή άντλησης πληροφοριών, δεδομένου ότι οι νέοι δεν έχουν
διαμορφώσει μια σαφή στρατηγική σχετικά με την επαγγελματική τους
αποκατάσταση.<br />
<br />
Η ενίσχυση του κοινωνικού κεφαλαίου συσχετίζεται
άμεσα με τη συμμετοχή στα κοινά, και τα κοινωνικά δίκτυα είναι οι νέες
μορφές οργάνωσης που εξασφαλίζουν ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στα
κοινά αλλά και στις παραγωγικές και οικονομικές λειτουργίες της
κοινωνίας<br />
<br />
<br />
<br />
Σχετική πρόταση μας αναφέρεται παρακάτω που
έχει κατατεθεί για το πρόγραμμα «Καλλικράτης».<br />
Στο Υπουργείο Εργασίας
το οποίο διαχειρίζεται το μεγαλύτερο μέρος του ΕΚΤ για την ενίσχυση της
απασχόλησης και κυρίως των μειονεκτικών ομάδων τίποτε δεν έχει
ξεκινήσει ακόμη, 3 χρόνια μετά την έναρξη του προγράμματος και καμία
διαβούλευση δεν έχει γίνει με τις οργανώσεις της ΚτΠ.<br />
<br />
<br />
<br />
Από
την άλλη πλευρά στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής που
διαχειρίζεται πόρους του ΕΣΠΑ για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση,
μολονότι στα ΄θέματα διοίκησης προστασίας του περιβάλλοντος κάνει τομές
σε σχέση με τις ΚτΠ εκδηλώνει μια αντίληψη ακτιβισμού που απέχει από μια
πολιτική στρατηγική που χρειάζεται για την ενεργοποίηση όλου του
κοινωνικού κεφαλαίου για την πράσινη ανάπτυξη.<br />
<br />
<br />
Το Υπουργείο
πάει να γίνει ακτιβιστής, να μιμηθεί τις εκστρατείες οργανώνοντας το
ίδιο ομάδες ακτιβιστών. Αυτό όμως δεν είναι η δουλειά του Υπουργείου να
γίνει ακτιβιστής , αλλά να οργανώσει θεσμικά την χώρα και να διαμορφώσει
ένα επιχειρησιακό σχέδιο δράσης για τους Δήμους και τις ΜΚΟ τους
εθελοντές και ακτιβιστές ενισχύοντας στην πράξη με δυνατότητες
διοικητική μεταρρύθμιση στο πλαίσιο ¨Καλλικράτης¨.<br />
<br />
<br />
<br />
Όπως
γνωρίζουμε σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και στην ίδια την Ε,Ε. ο τομέας
της κοινωνικής οικονομίας αποτελεί μέρος της γενικότερης πολιτικής
ατζέντας. Στην Ελλάδα παρόλο που διαχειριζόμαστε σημαντικούς πόρους της
Ε.Ε. για αυτό τον σκοπό, το θέμα φαίνεται σαν να μην τίθεται στο επίπεδο
που του αναλογεί. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα με πληθυσμό μόλις
στο 2% της Ευρωπαϊκής Ένωσης λαμβάνουμε το 6% περίπου των πόρων του
Ευρωπαϊκού κοινωνικού Ταμείου έχοντας να παρουσιάσουμε αποτελέσματα
κατώτερα των περιστάσεων.<br />
<br />
<br />
Μολονότι, τυπικά υπάρχουν
συνεργασίες με ορισμένες ΜΚΟ και έχουν κατατεθεί σχετικές προτάσεις για
το σχέδιο ¨Καλλικράτης¨ γνωρίζουμε ότι η πρακτική του Υπουργείου δεν
έχει ακόμη σχηματίσει ένα σχέδιο πολιτικής αποκέντρωσης για να διατεθούν
πόροι μέσα από την οριζόντια συνεργασία των Δήμων και των Οργανώσεων
της Κοινωνίας Πολιτών για το περιβάλλον, ώστε να αξιοποιηθεί ουσιαστικά
στην βάση αυτή το κοινωνικό κεφάλαιο του εθελοντισμού.<br />
<br />
Το
συμπέρασμα που μπορεί να αποκομίσει όποιος διαβάζει τα επιχειρησιακά
προγράμματα είναι ότι υπάρχουν συχνές αναφορές για την κοινωνική
οικονομία πράσινη ανάπτυξη και το «περιβάλλον» χωρίς τις ανάλογες
προϋποθέσεις. Ενώ οι πόροι περνούν ξανά μέσα από τον λαβύρινθο της
γραφειοκρατίας, χωρίς να φτάνουν αποκεντρωμένα στην περιφέρεια και τους
κοινωνικούς φορείς.<br />
<br />
<br />
Μια ανάλογη αντίληψη επικρατεί και στους
αρμόδιους κομματικούς τομείς μέχρι αυτή την στιγμή όπου δεν γίνεται
τίποτε άλλο παρά να μεταφέρονται λογικές πολικές των ελίτ των
περιβαλλοντικών οργανώσεων τύπου WWF. Είναι λογικό αυτές οι οργανώσεις
να κάνουν καλά την δουλειά τους με τον ακτιβισμό τους στο πεδίο τους.
Αυτό όμως δεν είναι συνταγή για το κόμμα και την κυβέρνηση να
λειτουργήσουν σαν μια ΜΚΟ και αποσπασματικά, αλλά οφείλει κυβέρνηση να
διαμορφώσει θεσμούς συνεργασίας με χιλιάδες οργανώσεις σε όλη την χώρα.<br />
<br />
<br />
<br />
Τέλος,
σε ότι αφορά την ενημέρωση και την «επιμόρφωση» αυτό που μπορεί να
παρατηρήσει κανείς είναι ότι γίνονται διάφορες συζητήσεις για το
«φαίνεσθαι» της επικοινωνίας και τίποτε για την ουσία της χρηστικής
πληροφόρησης ώστε να συμμετέχουν οι πολίτες στο δημοκρατικό
προγραμματισμό και τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται όπως, στην
προκείμενη περίπτωση με την διαχείριση των πόρων του ΕΚΤ.<br />
<br />
<br />
<br />
Για
παράδειγμα ελάχιστα κομματικά στελέχη γνωρίζουν για τα χρηματοδοτικά
προγράμματα και εργαλεία της κοινωνικής οικονομίας και πράσινης
ανάπτυξης. Και αυτό ασφαλώς είναι αναγκαία προϋπόθεση αυτή την περίοδο
εάν θέλουν τα στελέχη να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις και να
υπηρετήσουν τις ανάγκες της κοινωνία. Είναι γεγονός ότι η διοικητική
μεταρρύθμιση αντιμετωπίζει στην ρίζα της παρακμιακή λειτουργία της
κρατικής γραφειοκρατίας απελευθερώνοντας υλικούς και ανθρώπινους πόρους.
Για αυτό θεωρούμε θεμελιώδες το ζήτημα της κοινωνικής οικονομίας να
περάσει μέσα από το σχέδιο «Καλλικράτης»<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Τα
δίκτυα με κοινωνική αποστολή έχουν τις ακόλουθες ιδιότητες:<br />
Μειώνουν
το κόστος συναλλαγών. <br />
Λειτουργούν ως ταμιευτήρες κοινωνικού
κεφαλαίου.<br />
Λειτουργούν ως προπομπός της κοινωνικής και πράσινης
επιχειρηματικότητας. <br />
Τα οριζόντια δίκτυα λειτουργούν υπέρ της
κοινωνικοποίησης της γνώσης και της τεχνογνωσίας.<br />
Συμβάλλουν στον
εκδημοκρατισμό της πληροφορίας και της ενέργειας.<br />
Κατευθύνουν τις
επενδύσεις προς την περιφέρεια και τους κοινωνικά αναγκαίους σκοπούς.<br />
Συγκροτούν
Κοινωνικό Κεφάλαιο σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.<br />
<br />
<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>κοινωνικά
δίκτυα</b></u></div>
<br />
<br />
Όταν μιλάμε για κοινωνικά δίκτυα το μυαλό όλων
πηγαίνει στο facebook και το διαδίκτυο. Και είναι αλήθεια. Καθώς η
διείσδυση του διαδικτύου γίνεται όλο και μεγαλύτερη, τα διαδικτυακά
κοινωνικά δίκτυα γίνονται κι αυτά με τη σειρά τους, όλο και πιο δημοφιλή
καθώς αποτελούν μια ευρύτατη πλατφόρμα επικοινωνίας που εκμεταλλεύεται
εφαρμογές όπως το email, τα άμεσα μηνύματα τα video μηνύματα κλπ. Ήδη
τον τελευταίο καιρό το Facebook, το MySpace, το twitter κλπ
αναπτύσσονται ταχέως και όχι μόνο από ανθρώπους που ψάχνουν να
κοινωνικοποιηθούν αλλά από τον καθένα ανεβάζοντας μάλιστα διαρκώς τον
μέσο όρο ηλικίας των χρηστών. Όμως η κοινωνικοποίηση σε τοπικό επίπεδο
έρχεται σε συνδυασμό με πιο παραδοσιακά μέσα όπως είναι τα μαγαζιά της
γειτονιάς ή τα στέκια της παρέας. Όμως, τα κοινωνικά και επικοινωνιακά
δίκτυα, προϋπήρξαν των τεχνολογικών δικτύων, έστω και αν ιστορικά δεν τα
λέγαμε έτσι και σε κάθε περίπτωση, λειτουργούσαν ενοποιητικά και
συντονιστικά για κοινές διεκδικήσεις και όραμα. <br />
Τα κοινωνικά δίκτυα
με την μορφή που τα αντιλαμβανόμαστε σήμερα είναι μια on line –
διαδικτυακή συζήτηση, η οποία τρέφει τη σχέση, τη συμμετοχή και τη
δικτύωση μεταξύ ατόμων. Τα κοινωνικά δίκτυα συνδέουν ομάδες ατόμων όχι
μόνο κοινωνικά, αλλά και γεωγραφικά. Χάρις σ’ αυτά είναι εύκολο να
μοιράσει κανείς τις ιδέες του, τις συμπάθειες και τις αντιπάθειές του με
τον κόσμο γενικότερα ή με μια οικεία ομάδα ατόμων. Μπορεί να βρει
φίλους ή να αναπτύξει επιχειρηματικές επαφές και να γίνει μέλος μιας
κοινότητας. Επομένως, τα κοινωνικά δίκτυα δίνουν στα άτομα κάτι που τα
παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης δεν μπορούσαν ποτέ να δώσουν, την ευκαιρία
της δημιουργίας σχέσης και δικτύωσης με τους άλλους. Σήμερα, τα
κοινωνικά δίκτυα έχουν καταστεί εξαιρετικά σημαντικά για την επικοινωνία
και δεν μπορούν με κανέναν τρόπο να αγνοηθούν, αφού αποτελούν
σημαντικό μέρος της καθημερινότητας σχεδόν όλων των οργανώσεων. Μεγάλες
και μικρές οργανώσεις πειραματίζονται καθημερινά με τα κοινωνικά δίκτυα
αποσκοπώντας στην άντληση ή την διάχυση ενημέρωσης, την προσέλκυση
μελών κλπ. Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στο
έργο μια οργάνωσης κι έχει αποδειχτεί ότι αποτελούν ένα σημαντικό
εργαλείο δουλειάς.<br />
Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι τα δίκτυα γενικά
ως έννοια δεν είναι κάτι καινούργιο. Ακόμα κι η οικογένεια, δεν είναι
τίποτα διαφορετικό από ένα δίκτυο με περισσότερο ή λιγότερο ισχυρούς
δεσμούς που κρατά τα μέλη της συσπειρωμένα σε έναν κοινό σκοπό και μια
κοινή ιδεολογία. Υπήρχαν πάντοτε δίκτυα εξουσίας, είτε δίκτυα
διεκδίκησης της εξουσίας, εθνικά δίκτυα, φυλετικά δίκτυα, εμπορικά ακόμη
και απελευθερωτικά ή θρησκευτικά δίκτυα. Για παράδειγμα: Ο
χριστιανισμός από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισής του μέχρι και σήμερα
ήταν και παραμένει ένα παγκοσμιοποιημένο δίκτυο. Η Φιλική Εταιρεία ήταν
ένα απελευθερωτικό δίκτυο, ενώ οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες είναι
εμπορικά δίκτυα με συμφέροντα και δραστηριοποίηση ανά τον κόσμο.
Παράλληλα υπήρξαν και υπάρχουν ταξικά δίκτυα ή πολιτικά δίκτυα όπως η
Εργατική διεθνής, η Σοσιαλιστική Διεθνής κτλ. Σε κάθε περίπτωση, αυτά τα
δίκτυα ή «ενώσεις» λειτουργούσαν ενοποιητικά και συντονιστικά για
κοινές διεκδικήσεις, ενώ τα πολιτικά δίκτυα ενίοτε μπορεί να εκφράζουν
και ένα όραμα ή ένα πολιτικό πρόταγμα. Εδώ δεν μας απασχολήσουν όμως
αυτά τα παραδοσιακά δίκτυα, τα οποία είχαν και μια άλλη μορφή οργάνωσης:
ιεραρχική, εξουσιαστική και διεκδικητική, είτε για την κρατική εξουσία
είτε κατά του κράτους. Δεν εξετάζουμε, δηλαδή, τα δίκτυα που κατέχουν
και διεκδικούν άμεσα εξουσία και συγκροτούν ταξικά ή εθνικά συμφέροντα,
αλλά τα δίκτυα κοινωνικής ευαισθησίας με κίνητρο τον εθελοντισμό, το
περιβάλλον και την κοινωνική αλληλεγγύη, που η διάδοσή τους είναι
φαινόμενο αρκετά πρόσφατο στην ιστορία. Ένα φαινόμενο που
συνδιαμορφώνεται από την απελευθέρωση ανθρώπινης ενέργειας που φέρνουν
οι νέες τεχνολογίες της διαδραστικής επικοινωνίας, όπως είναι το
διαδίκτυο και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Προσεγγίζουμε, λοιπόν, τα
Δίκτυα και την οριζόντια συνεργασία από τη σκοπιά του εθελοντισμού και
της σύνθεσης του κοινωνικού κεφαλαίου.<br />
<br />
Η κρίση εμπιστοσύνης ως
επακόλουθο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, αναδεικνύει σήμερα με
δυναμικό τρόπο τη σημασία των κοινωνικών δικτύων στην αντιμετώπιση αυτής
της κοινωνικής ανισορροπίας ιδιαίτερα μέσω της κοινωνικής οικονομίας, η
οποία δημιουργεί νέες δυνατότητες απασχόλησης. Έτσι, τα κοινωνικά
δίκτυα έχουν μια σειρά από θετικά αποτελέσματα αφού συμβάλλουν στην
κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία και πρόνοια. Κύριο αποτέλεσμα είναι η
μείωση κόστους συναλλαγών, είτε μιλάμε για καταναλωτικά δίκτυα είτε
δίκτυα επικοινωνίας είτε ακόμη δίκτυα διάχυσης της τεχνογνωσίας, αφού
παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας μεταξύ
κράτους και αγοράς, συνδυάζοντας τον εθελοντισμό με τη μη κερδοσκοπική
επιχειρηματική δραστηριότητα.<br />
<br />
Το γεγονός ότι, πολλές μεγάλες
Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών προτιμούν τη μεμονωμένη δράση και είναι
πράγματι αποτελεσματικές σ' αυτό που κάνουν, δεν αναιρεί με κανένα
τρόπο τις πολλαπλασιαστικές δυνατότητες και τα αποτελέσματα ενός κοινού
σχεδίου δράσης, ειδικότερα των χιλιάδων μικρών συλλογικών οργανώσεων που
λειτουργούν σ' όλη τη χώρα. Όπως η ανάγκη για δικτύωση μεταξύ ατόμων,
έτσι κι η ανάγκη για δικτύωση και κοινοπραξίες μεταξύ εθελοντικών
οργανώσεων υπαγορεύεται από μια σειρά υποκειμενικών λόγων
αποτελεσματικότητας των επιμέρους πρωτοβουλιών και σχεδίων δράσης αλλά
κι απ’ αυτή τη ίδια την βιωσιμότητα των οργανώσεων. Χωρίς τη δικτύωση θα
ήταν δύσκολο, αν όχι αδύνατον, όχι μόνον να πραγματοποιήσουν τους
στόχους τους αλλά ακόμη και να επιβιώσουν πολλές μικρές οργανώσεις αφού
σήμερα πολλές από τις εθελοντικές δράσεις απαιτούν την συμβολή
ανθρώπινου κεφαλαίου και οικονομικών πόρων προκειμένου να ευδοκιμήσουν,
ιδιαίτερα μάλιστα όταν οι στόχοι έχουν διεθνή χαρακτήρα και
σπουδαιότητα, όπως για παράδειγμα η προστασία του περιβάλλοντος, η
στήριξη κι η κοινωνική ένταξη των μεταναστών κλπ, αλλά θα ήταν
τουλάχιστον αφέλεια να παραβλέψουμε το λυπηρό γεγονός ότι υπάρχουν
επίσης και συντεχνιακά ή κερδοσκοπικά δίκτυα συμφερόντων που πολλές
φορές λειτουργούν ως δούρειος ίππος διαφθοράς στο χώρο της κοινωνίας των
πολιτών.<br />
<br />
Επομένως, η έννοια των κοινωνικών δικτύων είναι
απολύτως συναφής προς με την έννοια της αυτοργάνωσης των Οργανώσεων της
Κοινωνίας Πολιτών. Υπό αυτή την ματιά, ως κοινωνικά δίκτυα μπορούν να
οριστούν τα «πολυδιάστατα συστήματα επικοινωνίας και διαμόρφωσης της
ανθρώπινης πρακτικής και της κοινωνικής ταυτότητας. Τα κοινωνικά δίκτυα
ορίζονται άλλωστε και ως άθροισμα των προσωπικών επαφών μέσω των οποίων
το άτομο διατηρεί την κοινωνική του ταυτότητα, λαμβάνει συναισθηματική
υποστήριξη, υλική ενίσχυση και συμμετοχή στις υπηρεσίες, έχει πρόσβαση
στις πληροφορίες και δημιουργεί νέες κοινωνικές επαφές, και
αναπτύσσεται. Το άτομο συνεισφέρει μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα χρόνο
και υπηρεσίες και έχει ως ανταποδοτικότητα ότι και το ίδιο ανήκει σε ένα
δίκτυο προστασίας που μπορεί εξίσου να του φανεί χρήσιμο όταν το
χρειαστεί, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τους εθελοντές αιμοδότες.
Όταν όμως πρόκειται για οικολογική δράση το άτομο που έχει υψηλή
συνείδηση και συνεισφέρει για το περιβάλλον ή την κοινωνική αλληλεγγύη
συμβάλλει παράλληλα στην δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου και συντελεί,
πολλές φορές χωρίς καν να το γνωρίζει, ώστε να ευδοκιμήσουν επενδύσεις
που έχουν σχέση τόσο με την οικοπροστασία όσο και με την πράσινη
οικονομία και επιχειρηματικότητα – δραστηριότητες που διαμορφώνουν
ευρύτερα ένα πιο βιώσιμο περιβάλλον.<br />
<br />
Οι εμπειρικές έρευνες
επιβεβαιώνουν ότι όσο μεγαλύτερο είναι ένα κοινωνικό δίκτυο κι όσο
συχνότερη η επαφή των μελών του τόσο πιο αποτελεσματική είναι η βοήθεια
που προσφέρει στα μέλη του στις περισσότερες εκφάνσεις της προσωπικής
και κοινωνικής τους ζωής, από την εύρεση εργασίας, μέχρι την ανταλλαγή
αντικειμένων ή πληροφοριών, ακόμη και την εύρεση συντρόφου! Από την άλλη
πλευρά τα κοινωνικά δίκτυα μεταφέρουν σημαντικές πληροφορίες στις
επιχειρήσεις, τους κάθε είδους φορείς και μαζικότητες, τους εργαζόμενου
και φυσικά το ίδιο το κοινό, αυξάνοντας έτσι την παραγωγικότητα, την
επικοινωνία, τον βαθμό ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης αλλά και την
αλληλεπίδραση σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. <br />
<br />
Όταν σε μια
περιοχή, τα κοινωνικά δίκτυα είναι ζωντανά και λειτουργούν απρόσκοπτα,
είναι φυσικό κι αναμενόμενο να επιτρέπουν και να διευκολύνουν την
αλληλεπίδραση μεταξύ κοινωνίας και κοινωνικού κεφαλαίου, με αποτέλεσμα
τον εμπλουτισμό και τον πολλαπλασιασμό του, αφού η ενίσχυση του
κοινωνικού κεφαλαίου συσχετίζεται άμεσα με τη συμμετοχή στα κοινά, και
τα κοινωνικά δίκτυα, τα οποία εξασφαλίζουν ουσιαστική συμμετοχή των
πολιτών στα κοινά αλλά και στις παραγωγικές και οικονομικές λειτουργίες
της κοινωνίας. Άλλωστε, όπως έχουμε λεπτομερώς αναπτύξει στη σχετική
ενότητα, οι κανονιστικές ρυθμίσεις και ο αξιακός χαρακτήρας του
κοινωνικού κεφαλαίου από τη μια και η σχέση του με τα κοινωνικά δίκτυα
από την άλλη είναι από τους βασικούς παράγοντες που εξασφαλίζουν την
βιωσιμότητα επενδυτικών σχεδίων για την οικονομία και δομών αυτοργάνωσης
για την κοινωνία. Είναι άλλωστε γνωστό ότι, όσον αφορά στην απασχόληση,
η οποία αποτελεί και το μεγάλο ζητούμενο των καιρών, η απλή συμμετοχή
ενός ατόμου σε συλλόγους, σωματεία, κλπ αυξάνει σημαντικά τον αριθμό των
συνδέσμων του κοινωνικού του δικτύου με αποτέλεσμα να αυξάνονται
σημαντικά οι πιθανότητες απασχόλησης. <br />
<br />
Σε καμιά περίπτωση δεν θα
πρέπει να εκπλήσσει γεγονός ότι η συμβολή των κοινωνικών δικτύων είναι
καθοριστική σχεδόν σε κάθε τομέα της ζωής, όπως αποδεικνύουν σύγχρονες
έρευνες. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι ήμερα ονομάζουμε κοινωνικό
δίκτυο εκείνο που παλιά ονομάζονταν απλά «γνωριμίες». Αν λοιπόν σε
κάποιους από τους παλαιότερους ακούγεται ξένος ή εξωτικός ο όρος
«κοινωνικό δίκτυο» ας αναλογιστούν ότι πάντα την καλύτερη δουλειά, την
καλύτερη καριέρα, την καλύτερη αμοιβή, τον καλύτερο γάμο, την καλύτερη
κοινωνική ανέλιξη την απολάμβαναν εκείνοι που είχαν τις καλύτερες
«γνωριμίες». Η διαφορά βρίσκεται στο γεγονός ότι ενώ κάποτε οι
«γνωριμίες» ήταν κλειστό προνόμιο συγκεκριμένης κοινωνικής και
οικονομικής κάστας, σήμερα η συμμετοχή στα κοινωνικά δίκτυα είναι
ανοικτή σε όλους κι εξαρτάται μάλλον από τις προσωπικές δυνατότητες του
καθενός παρά από το κληρονομικό δικαίωμα. <br />
<br />
<u style="color: red;"><b>Δίκτυα και
κοινωνία πολιτών</b></u><br />
Στη χώρα μας, υπάρχουν πλέον ουκ ολίγα θεματικά και
περιφερειακά δίκτυα Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών τα οποία
απαριθμούν από 10 έως 150 οργανώσεις – μέλη και μεταξύ αυτών το
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών με πάνω
από 2.000 μέλη. Όμως, οι ενεργές συλλογικότητες στο χώρο ξεπερνούν τις
10.000 οργανώσεις με ουσιαστική παρέμβαση σε τοπικό και θεματικό
επίπεδο. Το μεγάλο όμως μειονέκτημα το οποίο τις αποδυναμώνει κι
εξασθενεί τη φωνή τους είναι η απομόνωση κι ο κατακερματισμός. Όλες
αυτές οι υγιείς κι ακμαίες συλλογικότητες που εκφράζουν αυθόρμητα τη
κοινωνία, θα μπορούσαν να προσφέρουν πολύ περισσότερα εάν εκφράζονταν ως
σύνολο της βούλησης της κοινωνίας των πολιτών και φυσικά θα είχαν πολύ
μεγαλύτερη δύναμη να πιέσουν και να επιβάλλουν αποτελεσματικότερα τις
αναγκαίες κοινωνικές λύσεις μέσα από τον συντονισμό και την σύμπραξη των
δικτύων. Μ’ αυτό το σκεπτικό, η συγκρότηση και ο συντονισμός των
περιφερειακών και θεματικών δικτύων, είναι η μόνη ρεαλιστική πρόταση για
την ενδυνάμωση της παρεμβατικότητας της κοινωνίας των πολιτών, απέναντι
σ’ ένα πολιτικό σύστημα που αδυνατεί να εγγυηθεί και να προάγει τις
αξίες ζωής και το οικολογικό μέλλον της χώρας.<br />
<br />
Η μεγάλη σημασία
της οριζόντιας επικοινωνίας, συνεργασίας και δικτύωσης των χιλιάδων
εθελοντικών οργανώσεων στην Ελλάδα είναι ένα ζήτημα που μόλις τελευταία
αναδεικνύεται στον δημόσιο διάλογο. Από την στιγμή που άρχισε αυτή η
καθημερινή επικοινωνία κι ανταλλαγή ύλης μεταξύ των οργανώσεων, οι
εξελίξεις είναι εντυπωσιακές. Η προοπτική ενός επικοινωνιακά
ενοποιημένου χώρου συνεγείρει όχι μόνο τις ίδιες τις Μη Κυβερνητικές
Οργανώσεις να αναζητήσουν νέα επίπεδα συνεργασίας, αλλά και ένα πλήθος
από συλλογικότητες της ελληνικής κοινωνίας. Ο συνδυασμός μάλιστα
επικοινωνιακής δράσης των εθελοντικών οργανώσεων με το δίκτυο
περιφερειακών Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας και τις συλλογικότητες της
πρωτοβάθμιας κυρίως Τοπικής Αυτοδιοίκησης αναδεικνύει μια τεράστια
κοινωνική δυναμική, η οποία δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη από τα
πολιτικά κόμματα, που είναι αναγκασμένα πλέον να προσαρμοστούν στις νέα
μορφές επικοινωνίας και συμμετοχικότητας των πολιτών.<br />
<br />
Η οριζόντια
επικοινωνία των εθελοντικών οργανώσεων, χωρίς πολιτικολογίες,
εξουσιαστικές αναφορές και επιδιώξεις, διαμορφώνει μιαν άλλη συνιστώσα
της πολιτικής των πολιτών, με κύρια πεδία αναφοράς τους θεσμούς
αλληλεγγύης, την οικολογία, τον πολιτισμό, το κίνημα καταναλωτών και την
κοινωνική οικονομία. Φυσικά η πρωτογενής δυναμική αυτού του χώρου
διαμορφώθηκε και πολλαπλασιάστηκε σταδιακά τα τελευταία 15 χρόνια, όταν
χιλιάδες νέες οργανώσεις δημιουργήθηκαν και έχουν να επιδείξουν
συγκεκριμένα αποτελέσματα στις τοπικές κοινωνίες. Το καινούργιο στοιχείο
είναι ότι μόλις τώρα αρχίζει η διαδικτυακή συνεργασία των επιμέρους
θεματικών δικτύων με μια συνολική προοπτική. Από την άλλη πλευρά δεν
είναι τυχαίο ότι τελευταία οι ηγέτες των ν κομμάτων αναλαμβάνουν
πρωτοβουλίες για την θεσμική συγκρότηση πολιτικής στον χώρο των
εθελοντικών οργανώσεων. Παρ’ όλο όμως τον προσανατολισμό των κομμάτων
και τις σχετικές πολιτικές πράξεις τους, εκείνο που μπορούμε να
σημειώσουμε είναι ότι μέχρι τώρα οι κομματικοί μηχανισμοί ουδόλως
συμμερίζονται στην πράξη αυτόν τον προσανατολισμό, προσπαθώντας να
διατηρήσουν το μονοπώλιο της πολιτικής εκπροσώπησης της κοινωνίας και
την απόλυτη ηγεμονία στον δημόσιο χώρο. Γι’ αυτό, παρά τις εκφρασμένες
προθέσεις, δεν μπορούν να υπάρξουν αυταπάτες ότι οι εθελοντικές
οργανώσεις και η Κοινωνία των Πολιτών δεν μπορούν να ενισχυθούν εκ των
άνω, εάν δεν υπάρχει ταυτόχρονα συλλογική δημιουργία, κινητικότητα και
οριζόντια επικοινωνία των εθελοντικών οργανώσεων εκ των κάτω.<br />
<br />
Προσεγγίζοντας
τα δίκτυα και την οριζόντια συνεργασία από την σκοπιά του εθελοντισμού
και της σύνθεσης του κοινωνικού κεφαλαίου που θεωρείται, όπως έχουμε
δει, ο τέταρτος συντελεστής κεφαλαίου παράλληλα με το ανθρώπινο, το
φυσικό και οικονομικό κεφάλαιο, θα εξετάσουμε το ζήτημα οριζόντιας
συνεργασίας των δικτύων με βάση τους παρακάτω άξονες: Την
Κοινωνική-πράσινη οικονομία, αντίδοτο στις αρρυθμίες του κράτους και της
αγοράς και την οριζόντια συνεργασία ως αντίδοτο της κρίσης και ως
κινητήρια δύναμη της περιφερειακής ανάπτυξης.<br />
<br />
Κοινωνικά
δίκτυα και πράσινη οικονομία<br />
Τρεις θεμελιακές έννοιες – αιτίες και
κατακτήσεις της ανθρώπινης γνώσης καθόριζαν πάντοτε, ως κινητήριες
δυνάμεις, την ιστορική εξέλιξη, και την οικονομική κατάσταση των
εκάστοτε κοινωνιών. Το τρίπτυχο: Ενέργεια, τεχνολογίες και ιδεολογίες. Η
ενέργεια και οι τεχνολογίες ως υλικές κινητήριες δυνάμεις και οι
ιδεολογίες ως καύσιμο της κίνησης των ιδεών και της κουλτούρας. Οι τρεις
αυτές έννοιες βρίσκονται σε άμεση αλληλεπίδραση στην ανάπτυξη της
οικονομίας, και των κοινωνιών, από την εποχή της ανακάλυψης της φωτιάς
και του μύθου Προμηθέα μέχρι σήμερα.<br />
Σε πρακτικό επίπεδο το τρίπτυχο
αυτό καθορίζει ακόμη και τον προσανατολισμό των επενδύσεων. Και αυτό
έχει ιδιαίτερη σημασία.<br />
<br />
Έχοντας κατά νου την επίδραση της
ενέργειας, στην οικονομική κρίση έχει αποδειχθεί στην ιστορία ότι η
εξάντληση των παραδοσιακών πηγών ενέργειας χωρίς την αντικατάσταση τους
από νέες μπορεί να γυρίσει δραματικά τις εξελίξεις προς τα πίσω με
τραγικές συνέπειες. Αυτό συνέβη π.χ. με την εξάντληση των δασών στο
τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και το γνωστό τότε κόσμο. Στην σημερινή
εποχή μια τέτοια εξέλιξη ενεργειακής κρίσης φαντάζει εφιάλτης καθώς
ολόκληρες περιοχές και συστήματα μπορούν να βυθιστούν στο σκοτάδι.
Συστήματα παραγωγής και μεταφορών, συστήματα ύδρευσης και υγείας. Στο
άμεσο μέλλον, χωρίς την άμεση μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ήπιες
μορφές ενέργειας το επακόλουθο, της ενεργειακής κρίσης η κατάρρευση των
συστημάτων, θα είναι ο χειρότερος εφιάλτης στην παγκόσμια κοινωνία, με
αλυσιδωτές επιδράσεις και στην παγκόσμια οικονομία. <br />
<br />
Αντιλαμβανόμαστε
έτσι, ότι οι νέες τεχνολογίες ήσαν πάντοτε το κλειδί για το πέρασμα από
την εξάλειψη των παραδοσιακών μορφών ενέργειας σε νέες μορφές
ενέργειας. Αυτό έγινε λίγο πριν τη βιομηχανική επανάσταση με την
ανακάλυψη του ατμού και αργότερα με την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού και
της μηχανής εσωτερικής καύσης, τεχνολογίες που επέτρεψαν την άντληση και
διύλιση πετρελαίου, και την θεαματική επέκταση παραγωγής για να
διαμορφωθεί αυτό που λέμε σήμερα πολιτισμός της βιομηχανικής εποχής.
Αυτό που γίνεται και τώρα με τις τεχνολογίες και των ήπιων μορφών
ενέργειας και ιδιαίτερα, της ηλιακής ενέργειας είναι ότι δίνουν τη
δυνατότητα της μαζικής και οικονομικά βιώσιμης παραγωγής υδρογόνου, προς
αντικατάσταση της ρυπογόνου ενέργειας και υπεύθυνης των κλιματικών
αλλαγών- μια ενέργεια που εγγυάται την ομαλή μετάβαση στην
μεταβιομηχανική εποχή. Μόνον που σ’ αυτή τη μετάβαση υπάρχουν μεγάλες
οικονομικές και πολιτικές αντιδράσεις.<br />
<br />
Η γεωγραφική ισοκατανομή
των ενεργειακών πόρων του πετρελαίου και φυσικού αερίου, είναι το
σύνδρομο μια παγκόσμιας ιδεολογικής ηγεμονίας της οικονομικής ολιγαρχίας
που για τη διατήρηση των προνομιών της θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο τον
πλανήτη μέσα από ένα σύστημα εξουσίας που ελέγχεται την απόλυτη
κερδοσκοπία και την λεγόμενη οικονομία καζίνο. Ο εκδημοκρατισμός της
ενέργειας όχι μόνο σε ιδεολογικό επίπεδο αλλά και με την έννοια της
κοινωνικοποίησης της τεχνολογίας των ήπιων μορφών ενέργειας, όπως είναι η
ηλιακή ενέργεια είναι η μοναδική λύση για έγκαιρη αντιμετώπιση του
ριζικού προβλήματος για την ανθρωπότητα.<br />
<br />
Ο εκδημοκρατισμός
λοιπόν, και η βαθμιαία κοινωνικοποίηση της ενέργειας είναι λυδία λίθος
της μετάβασης όχι μόνον σ’ ένα βιώσιμο σύστημα αλλά και δικαιότερης
ανακατανομής του εισοδήματος αφού παραγωγός της ενέργειας μπορεί να
γίνει μ’ αυτό τον τρόπο η τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά και διάφορες
εταιρείες κοινωνικού και τοπικού χαρακτήρα. Σε αυτό το επίπεδο τα
κοινωνικά δίκτυα σε συνεργασία με την τοπική Αυτοδιοίκηση μπορούν να
γίνουν προπομπός του εκδημοκρατισμού της ενέργειας.<br />
<br />
Στην παρούσα
ιστορική φάση, η δικαιότερη κατανομή των ενεργειακών πόρων δεν είναι
μόνον ζήτημα ηθικής επιταγής αλλά και τρόπος αντιμετώπισης της
παγκόσμιας οικονομικής κρίσης- και της φτώχειας ως απειλής που
εκδηλώνεται αυτές τις μέρες στη μητρόπολη του συστήματος στο παγκόσμιο
τραπεζικό σύστημα με το φάσμα της πτώχευσης. Αυτό, βέβαια φέρνει και την
ιδεολογική κατάρρευση από τη μία μεριά του φονταμενταλισμού της αγοράς
κι από την άλλη του φονταμενταλισμού του κράτους, ως ακραίων
ιδεολογημάτων που επεβλήθησαν από τις πολιτικές ολιγαρχίες έστω κι αν
αυτές παρουσιάζονταν με δημοκρατικό προσωπείο.<br />
<br />
Ποιος μπορεί πλέον
να πιστέψει στα σοβαρά ύστερα από την κατάρρευση του τραπεζικού
συστήματος που παρατηρείται στις μέρες μας ότι μπορεί να κοιμάται ήσυχος
αφήνοντας τις τύχες της ανθρωπότητας στην αυτορρύθμιση της αγοράς; Αλλά
ποιος μπορεί επίσης να πιστέψει στο βαρύ απόλυτο «κράτος πρόνοιας» που
φαντάζει ανήμπορο στις επερχόμενες «σεισμικές» δονήσεις της οικονομίας; Η
λύση δεν είναι απλά η σύνθεση μιας μεικτής οικονομίας, κράτους και
αγοράς, αλλά η σύνθεση κράτους αγοράς, και κοινωνικής οικονομίας των
ενεργών πολιτών, για την αυτορρύθμιση της προνοιακής πολιτικής. Κι αυτό
συνιστά μια νέα ιδεολογία. Την ιδεολογία των ενεργών πολιτών και των
δικτύων που παρεμβαίνουν ενεργά σε θεμελιακά ζητήματα ενεργειακής,
οικολογικής και οικονομικής πολιτικής. Tο μήνυμα είναι να μην
περιμένουμε λύσεις μόνον από το κράτος και τις κυβερνήσεις. Η λύση
βρίσκεται στον εκδημοκρατισμό της ενέργειας και τους ενεργούς πολίτες
της οικοανάπτυξης.<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Δίκτυα και περιφερειακή ανάπτυξη</b></u></div>
Έχουμε ήδη
τονίσει στο κεφάλαιο αυτό, ότι ο εθελοντισμός και μέσω αυτού η δικτύωση
είναι βασικός συντελεστής κοινωνικών υπηρεσιών και κοινωνικού
κεφαλαίου, το οποίο με την σειρά του είναι το κλειδί της ανάπτυξης της
κοινωνικής οικονομίας, της απασχόλησης και της εξασφάλισης συλλογικών
αγαθών. Είδαμε επίσης ότι ο ορισμός για το κοινωνικό κεφάλαιο
περιλαμβάνει όλες τις συλλογικές αξίες και δίκτυα που διευκολύνουν την
οργάνωση και ομαδική δράση η οποία τελικά διαμορφώνει συνθήκες
αλληλεγγύης και κοινωνικής ανάπτυξης. Από τον πατριωτικό φιλανθρωπικό
και τοπικό εθελοντισμό με τις μη χρηματικές ανταλλαγές που κυριαρχούσε
στις παλαιότερες γενιές έχουμε περάσει σε μια πολυδιάστατη-οικουμενική,
ανθρωπιστική και οικολογική δικτύωση με αυτονομία δράσης από την αγορά
και κράτος που λειτουργεί συμπληρωματικά και καλύπτει τα κενά της
οικονομίας και κοινωνικής προστασίας. Τα εθελοντικά αυτά κοινωνικά
δίκτυα, σήμερα δεν εκφράζουν μόνον συναίσθημα αλληλεγγύης, αλλά λογική
διαδικασία με ανταποδοτικότητα στα πλαίσια της κοινωνικής οικονομίας.
Είναι προσφορά, αλληλεγγύη και ταυτόχρονα οργανωμένη κοινωνική
διαδικασία εξασφάλισης συλλογικών αγαθών για την αντιμετώπιση κοινωνικών
αναγκών. Ο σκοπός της κίνησης αυτής που πολλές φορές, αν όχι πάντα,
γίνεται σχεδόν ακούσια κι αυτοματοποιημένα ευνοούμενη από τις νέες
τεχνολογίες και κυρίως το διαδίκτυο, έχει σαν αποτέλεσμα δικτύωση
εθελοντικών και μη κερδοσκοπικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται σε
διάφορους και διαφορτικούς τομείς. <br />
<br />
Η αποτελεσματικότητα της
δικτύωσης καταφαίνεται από την δυνατότητα πραγματοποίησης στόχων
μεγαλύτερης κλίμακας αλλά κι από την εξασφάλιση της δυνατότητας
επίτευξης προγραμματικών συμφωνιών, στο επίπεδο οργανώσεων της Κοινωνίας
Πολιτών, Κρατικών Οργανισμών και Φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης καθώς
και επιχειρήσεων στο τομέα της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης. Σ’ αυτό το
επίπεδο συνεργασίες και δικτυώσεις μπορούν να λειτουργήσουν ως
προωθητικές κινήσεις δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την
ενεργοποίηση ανθρώπινων πόρων και δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου σε
κάθε περιοχή παρέμβασης. Με αυτούς τους στόχους και με την συμμετοχή
ενεργών πολιτών μπορούν να τεθούν στόχοι για οικοδιαχείριση στα μεγάλα
αστικά κέντρα και την οικοανάπτυξη στην ύπαιθρο δημιουργώντας τις
απαραίτητες συνθήκες και δυνατότητες τεχνογνωσίας για την υποστήριξη και
συμβουλευτική των δικτύων με σχεδιασμό και μελέτες προγραμμάτων. <br />
<br />
Άλλη
πρωτοβουλία για την περιφερειακή ανάπτυξη είναι η δημιουργία
παρατηρητηρίου για τις πράσινες πόλεις με προγράμματα που
ανταποκρίνονται στην αστική οικολογία, βάση της οποίας τα τελευταία
χρόνια έχει γίνει παγκόσμια κίνηση η οποία επιζητά να δημιουργηθούν
οικολογικές πόλεις, πόλεις δηλαδή σε ισορροπία με την φύση. Καθώς
επίσης: η επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών προβλημάτων
της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των κλιματικών αλλαγών, και της μεγάλης
έλλειψης πρασίνου στα αστικά κέντρα. Η επείγουσα ανάγκη για την
περεταίρω δραστηριοποίηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την ενίσχυση του
πράσινου σε συνεργασία με τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών <br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Δίκτυα
και πνευματικός εθελοντισμός. </b></u></div>
Όπως διαπιστώσαμε ήδη, τα οργανωμένα
κοινωνικά δίκτυα που εμφανίζονται σήμερα με κάθε μορφή συλλογικών
οργανώσεων είναι ο κύριος χώρος όπου αναπτύσσεται η μη κερδοσκοπική
κοινωνική οικονομία, μέσα από θεσμούς αλληλεγγύης, κοινωνικής μέριμνας,
πράσινης και πολιτιστικής επιχειρηματικότητας. Με αντικείμενο και σκοπό
τις πράσινες πόλεις, πράσινες προμήθειες, πράσινη ενέργεια, το
περιβάλλον και την υγεία, αναπτύσσεται μια οικονομία φιλική προς το
περιβάλλον και τον πολίτη. Αυτά τα δίκτυα προσφέρουν δωρεάν πληροφορίες
και κάποιες δωρεάν υπηρεσίες, που υπερβαίνουν το σύστημα πνευματικής
ιδιοκτησίας και της αγοράς, διαμορφώνοντας ένα σημαντικό πεδίο μη
χρηματικών ανταλλαγών. <br />
<br />
Το διαδίκτυο από την άλλη πλευρά
εξελίσσεται σ' ένα δωρεάν ανοικτό πανεπιστήμιο σ' όσους θέλουν να το
χρησιμοποιήσουν συστηματικά. Για πρώτη φορά υπάρχει έτσι η προοπτική για
δωρεάν παιδεία και επιμόρφωση, εκτός σχολείου και για όλους τους
πολίτες, με έναν αυθεντικό σκοπό για την ποιότητα ζωής. Οι άνθρωποι
μπορούν να επικοινωνήσουν και χωρίς την εμπορευματική επικοινωνία της
διαμεσολάβησης. Τα κίνητρα ξεκινούν εντελώς αντίστροφα, όχι από το
ατομικό κέρδος, αλλά από το συλλογικό όφελος και την κοινωνική
αναγνώριση της προσφοράς. Τεράστιες βιβλιοθήκες και βιβλία, στα οποία
έχουν λήξει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή από εθελοντές
διαδικτύου, προσφέρονται δωρεάν, βλέπε Wikipedia. Η ίδια τεχνολογία του
διαδικτύου προσφέρει σε πολλές περιπτώσεις δωρεάν λογισμικό και μελέτες
εφαρμογής για on line αγορές. Με αυτή την πρακτική, η επιστημονική γνώση
της οικολογίας και της πράσινης επιχειρηματικότητας διαχέεται και δεν
είναι, πλέον, εμπορικό μυστικό των ολίγων και προνομιούχων η γνώση, αλλά
ολοένα και περισσοτέρων, το οποίο είναι μια άλλη μορφή εθελοντισμού,
απελευθέρωσης της γνώσης. Έτσι, η διάδοση γνώσης μπορεί να γίνει εφόδιο
για πολλούς ώστε να παράξουν και να διακινήσουν πράσινα προϊόντα και
υπηρεσίες, να δημιουργήσουν νέες θέσεις απασχόλησης με εφαλτήριο την
εναλλακτική επικοινωνία και την κοινή εμπιστοσύνη, που προσφέρουν τα
κοινωνικά δίκτυα, μέσα από τα blogs και τη διαρκή διαβούλευση που
επιτυγχάνουν. <br />
<br />
Διαπιστώνουμε μ' αυτόν τον τρόπο, ότι μια νέα
αναδυόμενη «αγορά» με αυξανόμενη ζήτηση σε πράσινα προϊόντα, πράσινα
επαγγέλματα και υπηρεσίες, έχει γίνει τελευταία αισθητή και στην Ελλάδα.
Δεν είναι μόνο οι μαζικές εθελοντικές δενδροφυτεύσεις που γίνονται,
αλλά και η συμβολή αυτών των δικτύων στο γενικότερο σκοπό για τις
πράσινες πόλεις, τον εναλλακτικό τουρισμό – οικοτουρισμό, τη διάδοση
κοινωνικών υπηρεσιών, τον τομέα της υγείας, όπου υπάρχει μια μεγάλη
παράδοση σε κοινωφελή ιδρύματα από μεγάλους ευεργέτες και τώρα
αναπτύσσονται πρωτοβουλίες από τη συλλογικότητα των πολιτών. <br />
<br />
<br />
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ
Ο.Κ.Π<br />
Βασίλης Τακτικός</div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-30929442776425972232012-04-18T03:30:00.002-07:002012-04-18T04:40:46.269-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<u style="color: blue;"><i><b>«Κοινωνική Οικονομία» το κρυφό έλλειμμα της Χώρας.<br />Και η επείγουσα ανάγκη για τεθεί στην πολιτική ατζέντα.. <br />Από το «Ινστιτούτο Μελετών κοινωνικής οικονομίας»</b></i></u><br />
<br />
Εισαγωγή<br />
<br />
Μπροστά στη δίνη της οικονομικής κρίσης εξαιτίας του δημοσιοοικονομικού ελλείμματος κανείς δεν μιλάει επισήμως για το άλλο κρυφό έλλειμμα της «Κοινωνικής Οικονομίας» στην Ελλάδα.<br />
Όμως εκτός από τις υπέρογκες δημόσιες δαπάνες που αποτελούν την προφανή αιτία της διόγκωσης του χρέους υπάρχουν και τα κρυφά ελλείμματα που συσσωρεύουν χρόνιες αδυναμίες διάρθρωσης στην Ελληνική οικονομία.<br />
Το μεγάλο έλλειμμα της κοινωνικής οικονομίας για παράδειγμα είναι μια γενεσιουργούς αιτίες της γενικότερης κρίσης και ταυτοχρόνως βασική ένδειξη της μεγάλης υστέρησης της Ελλάδας έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Ωστόσο, δεν διαφαίνεται πουθενά πολιτικός σχεδιασμός και οριζόντιος συντονισμός της κυβέρνησης σε αυτό το ζήτημα.<br />
Βεβαίως αυτού του είδους τα ελλείμματα της χώρας δεν υπάρχουν κυρώσεις του ΔΝΤ και δεν πρόκειται να ζητήσει πίσω τα δανεικά, δεν είναι εμφανή και δεν τα συνειδητοποιεί άμεσα ο κόσμος.<br />
Πρόκειται όμως για τον καθοριστικό ρόλο του τρίτου τομέα της οικονομίας που σε εποχές κρίσιμες θα μπορούσε να συγκρατήσει την κοινωνική συνοχή.<br />
Μολονότι, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και στην Ε,Ε. ο δείκτης αυτός αποτελεί μέρος της γενικότερης πολιτικής ατζέντας, στην Ελλάδα το θέμα φαίνεται σαν να μην υπάρχει παρόλο που διαχειριζόμαστε σημαντικούς πόρους της Ε.Ε. για αυτό τον σκοπό. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα με πληθυσμό μόλις στο 1% της Ευρωπαϊκής Ένωσης λαμβάνει το 6% περίπου των πόρων του Ευρωπαϊκού κοινωνικού Ταμείου.<br />
Το όλο ζήτημα όμως εμφανίζεται ωσάν το πολιτικό μας σύστημα να αγνοεί αυτό το πεδίο πολιτικής και μαζί και τις δυνατότητες ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας. Διαφορετικά δεν εξηγείται η αδιαφορία και η τραγική διαφορά από το μέσο όρο της Ε.Ε. που κινείται στο επίπεδο του 10% περίπου και η Ελλάδα μόλις στο 2%.<br />
Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι υπάρχει πλέον επιστημονική τεκμηρίωση ότι ο δείκτης ανάπτυξης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών έχει άμεση σχέση με την κοινωνική οικονομία και αυτός ο δείκτης με τη σειρά του έχει σχέση με την ανθεκτικότητα της οικονομίας και την αντιμετώπιση της κρίσης και της διαφθοράς. η Κ.τ.Π. στο βαθμό που είναι αναπτυγμένη επιβάλλει τη διαφάνεια στο δημόσιο χώρο και καλύπτει τα κενά του κράτους πρόνοιας. Αυτά τα στοιχεία είναι γνωστά αλλά ελάχιστα γίνονται για την σωστή αξιοποίηση των διαθέσιμων ανθρώπινων και οικονομικών πόρων προς αυτό το σκοπό.<br />
<br />
Δεν είναι λοιπόν μόνον το δημοσιοοικονομικό έλλειμμα της χώρας που μας πάει πίσω ως κοινωνία, είναι το σύνολον των θεσμικών ελλειμμάτων που δεν επιτρέπουν στις συλλογικές οργανώσεις να διαδραματίσουν δημιουργικό και αναπτυξιακό ρόλο στο τομέα προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών. Σήμερα παρά τον τεράστιο όγκο πληροφοριών, ο κατακερματισμός της πληροφόρησης και του κοινωνικού ιστού μειώνει τις δυνατότητες αυτοοργάνωσης και ανάπτυξης της κοινωνικής συμμετοχής και κοινωνικής επιχειρηματικότητας. <br />
Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να επισημάνουμε ότι, έχοντας η χώρα εισαχθεί σε μία κατάσταση αποπληθωρισμού γίνεται φανερό ότι τα αναγκαία μέτρα εξυγίανσης που οδηγούν στο περιορισμό του δημοσίου χρέους αναγκαστικά οδηγούν και στο περιορισμό της οικονομικής δραστηριότητας σε ένα σημαντικό τμήμα της αγοράς που ασφυκτιά από έλλειμμα ρευστότητας, άλλα και στο περιορισμό της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα.<br />
<br />
Αυτή η εξέλιξη σε συνδυασμό με την επιβεβλημένη συρρίκνωση, μέσα από το πρόγραμμα σταθερότητας αναμένεται να δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στην απασχόληση και το κοινωνικό εισόδημα, και ενδεχομένως ένα εκρηκτικό μείγμα ανεξέλεγκτων κοινωνικών πιέσεων στο μέλλον.<br />
<br />
Σε τέτοιες συνθήκες ο ενδιάμεσος χώρος / τρίτος τομέας και η ανάπτυξη του είναι ένα σημαντικός τομέας όχι απλά για την απορρόφηση των κραδασμών και πιέσεων αλλά για παρεμβάσεις στην ρίζα της γενεσιουργού αιτίας της κρίσης. Δηλαδή στο περιορισμό του γιγαντισμού του κράτους που έχει δημιουργήσει το δημόσιο οικονομικό έλλειμμα με την κάλυψη από δραστηριότητες του τρίτου τομέα προσφέροντας υπηρεσίες κοινωνικής αλληλεγγύης που δεν μπορεί να παρέχει πλέον το κράτος.<br />
<br />
Μέσω της κρίσης είμαστε αναγκασμένοι να καταλάβουμε ότι δεν αρκεί μόνον η οργάνωση του κράτους και η συντεχνιακή οργάνωση της κοινωνίας, χρειάζεται η κινητοποίηση της συντεταγμένης κοινωνίας πολιτών. Και η συντεταγμένη κοινωνία των πολιτών μπορεί να προκύψει, μέσα από την κινηματική λογική, την ενότητα και την οριζόντια οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών. Η ενίσχυση του τρίτου τομέα συγκροτεί το νέο κοινωνικό κεφάλαιο με ανθρώπινες οικουμενικές αξίες, δίνοντας λύση μέσα από την κοινωνική οικονομία στην αντιμετώπιση της φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. <br />
<br />
Η ενίσχυση του τρίτου τομέα συγκροτεί το νέο κοινωνικό κεφάλαιο με ανθρώπινες οικουμενικές αξίες, δίνοντας λύση μέσα από την κοινωνική οικονομία στην αντιμετώπιση της φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Το μήνυμα είναι o συνδυασμός της κοινωνική οικονομία με την συμμετοχική δημοκρατία και πράσινη ανάπτυξη για όλους.<br />
<br />
<br />
Η κοινωνική οικονομία είναι δείκτης κοινωνικής συνοχής και σταθερότητας. Δείκτης συμπληρωματικότητας και ανθεκτικότητας. Είναι ο τομέας που δημιουργεί θέσεις εργασίας σε συνθήκες κρίσης και είναι αποδεδειγμένο ότι χρειάζεται πολιτικός σχεδιασμός και οριζόντιος συντονισμός κάτι που ποτέ δεν υπήρξε. <br />
<br />
<br />
Βεβαίως, πρέπει να επισημάνουμε ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας δεν είναι άμεσης αλλά μακροπρόθεσμης απόδοσης στο διαρθρωτικό πρόβλημα της οικονομίας. Η κυβέρνηση όφειλε να πάρει άμεσα μέτρα στη παρούσα φάση αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει ταυτόχρονα να συζητούνται και τα μακροπρόθεσμα μέτρα αντιμετώπισης των διαρθρωτικών ζητημάτων της οικονομίας.<br />
<br />
Από την στιγμή όμως που η οικονομία μπαίνει αναγκαστικά στην διαδικασία του αποπληθωρισμού με την ανεργία σε άνοδο και μείωση των αποδοχών στις συντάξεις, η κοινωνική οικονομία ως πολιτικό ζήτημα θα έπρεπε να είναι στην καθημερινή ημερήσια διάταξη.<br />
<br />
Η εικόνα στο κέντρο της πρωτεύουσας και μόνον δείχνει πόσο αναγκαία και επείγουσα είναι η ανάγκη πολίτικου σχεδιασμού της κοινωνικής οικονομίας. <br />
<br />
Εντούτοις, παρατηρείται μόνον η αποσπασματική αντιμετώπιση του από την κυβέρνηση. Αλλά πλήρης αμηχανία στο κόμμα το οποίο ούτε καν έχει τεθεί ως θέμα. Αλλά για να είμαστε δίκαιοι κανένα άλλο κόμμα του ελληνικού πολιτικού συστήματος.<br />
<br />
Αντίστοιχα η «πράσινη ανάπτυξη» εμφανίζεται ως πολιτική προτεραιότητα δεν έχει ακόμα συνδεθεί με την κοινωνική οικονομία και τα κοινωνικά δίκτυα, και αυτός είναι ο λόγος που στερείται μια απαραίτητης κοινωνικής δυναμικής.<br />
<br />
Ακόμα και στα προγράμματα του ΕΣΠΑ δεν υπάρχει συνολικός σχεδιασμός και συντονισμός σε μέτρα και πολίτες.<br />
<br />
Πολλοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν επισημάνει ειδικότερα την πράσινη ανάπτυξη το έλλειμμα του οριζόντιου συντονισμού αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με ένα γενικότερο πρόβλημα πολιτικού σχεδιασμού στο ζήτημα της κοινωνικής.<br />
<br />
<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Ο τρίτος τομέας</b></u></div>
<br />
Στο δυτικό κόσμο η κοινωνική οικονομία είναι μια πραγματικότητα που το πολιτικό σύστημα και το κράτος και οι κυβερνήσεις είναι αναγκασμένες να σχεδιάσουν πολιτικές. Στην Ελλάδα αυτό το έλλειμμα έχει αποσιωπηθεί. Είναι ο τρίτος τομέας ανάμεσα σε κράτος και αγορά, ο τρίτος τομέας αποτελεί τον τρίτο πυλώνα της οικονομίας και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την Κοινωνία των Πολιτών. <br />
<br />
Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό με τον οποίο χαρακτηρίζεται η Κοινωνική Οικονομία περιλαμβάνει όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας που αναλαμβάνεται από μη κερδοσκοπικούς, μη κυβερνητικούς οργανισμούς, κοινωνικές επιχειρήσεις, συνεταιρισμούς και διάφορους τύπους ενώσεων, οι οποίες στηρίζονται στην αυτοοργάνωση των πολιτών και στην εθελοντική προσφορά υπηρεσιών στη βάση της αλληλεγγύης και της συνεργασίας. <br />
<br />
Ο τομέας αυτός που αναπτύσσεται από τα κάτω επιχειρεί να καλύψει τους «κενούς χώρους» που αφήνουν μεγάλα τμήματα της ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών, συνήθως κοινωνικού χαρακτήρα, των οποίων η παραγωγή και η διάθεση από τους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς κρίνεται ασύμφορη, η δε παροχή τους από το κράτος πολλές φορές ανέφικτη.<br />
<br />
Έτσι αντικειμενικά δημιουργείται ένα κενό οικονομικής δραστηριότητας και απασχόλησης το οποίο καλύπτεται από τις μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις και κοινωνικούς οργανισμούς. Υποκείμενο κινητοποίησης αυτής της επιχειρηματικότητας είναι οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών. Στο χώρο αυτό υπάρχει ένας τόπος συνάντησης για την αναπαραγωγή της κουλτούρας σε όλες της τις μορφές. Είναι ο τόπος όπου οι άνθρωποι συμμετέχουν στο «βαθύ παιχνίδι» της δημιουργίας του κοινωνικού κεφαλαίου και κατασκευάζουν κώδικες και κανόνες συμπεριφοράς. Η κουλτούρα βρίσκεται εκεί όπου βασιλεύουν οι εγγενείς αξίες. Η κοινωνία των πολιτών είναι το φόρουμ όπου εκφράζεται η κουλτούρα και είναι ο αρχέγονος τομέας της ανθρώπινης ζωής.<br />
Αυτές οι λειτουργίες δεν μπορεί να αγνοούνται από την σύγχρονη πολιτική.<br />
Κοινωνική αλληλεγγύη είτε με αυθόρμητο τρόπο, είτε με συνειδητό σχέδιο από ενώσεις και δίκτυα είναι η κινητήρια δύναμη αυτής της επιχειρηματικότητας. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι παρά τη σημασία που έχει η κοινωνία των πολιτών για την κοινωνική ζωή, αυτή η σφαίρα δραστηριότητας, στη μοντέρνα εποχή, περιθωριοποιήθηκε από τις δυνάμεις της αγοράς και την κυβέρνηση του έθνους-κράτους. Οικονομολόγοι και ηγέτες επιχειρήσεων, ιδιαίτερα, έφτασαν να βλέπουν την αγορά ως πρώτο τη τάξει θεσμό στις ανθρώπινες υποθέσεις <br />
Η κοινωνική οικονομία αναδυθηκε στο δυτικό κόσμο χωρίς την επίσημη αρχική αναγνώριση.<br />
Τα τελευταία όμως είκοσι χρόνια και με την δύναμη των νέων τεχνολογιών οριζόντιας επικοινωνίας στο τρίτο τομέα υπήρξε μια αλματώδης ανάπτυξη. Η κοινωνική οικονομία είναι παντού παρούσα και μια από τις αναγνωρισμένες πολιτικές της ΕΕ.<br />
Οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί κοινωνικής οικονομίας, είναι κυρίως ενεργοί στους ακόλουθους τομείς: κοινωνική ασφάλιση, κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες υγείας, ασφαλιστικές υπηρεσίες, τραπεζικές υπηρεσίες, τοπικές υπηρεσίες, εκπαιδευτικό σύστημα, εκπαίδευση και έρευνα, κοινωνικό τουρισμό, ενέργεια, υπηρεσίες καταναλωτή, βιομηχανική και αγροτική παραγωγή, χειροτεχνία, δόμηση, αστικό περιβάλλον και συνεταιρισμοί στέγασης, συνεταιριστική εργασία καθώς επίσης και στους τομείς του πολιτισμού, των σπορ και του ελεύθερου χρόνου, είναι τομείς που βρίσκει έδαφος η ανάπτυξη κοινωνικής οικονομίας.<br />
<br />
Στην Ελλάδα ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας στην πραγματικότητα δεν εμφανίζεται σε καμία από τις επίσημες στατιστικές ως διακριτή κατηγορία. Ωστόσο σύμφωνα με τα στόχευα που υπάρχουν ο τρίτος τομέας στην Ελλάδα εκτιμάται ότι απασχολεί περίπου το 2% του συνόλου των εργαζόμενων, μέγεθος μικρό σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.<br />
<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Κοινωνική Οικονομία στην Ευρώπη</b></u></div>
<br />
Στην Ευρώπη η κοινωνική οικονομία αντιπροσωπεύει 10% των επιχειρήσεων, που σημαίνει 2.000.000 επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερους από 20.000.000 εργαζομένους ή με άλλα λόγια, το 10% όλων των επαγγελμάτων. <br />
Αυτό είναι ένα κρίσιμο μέγεθος για την κοινωνική συνοχή καθώς πρόκειται κυρίως για αγαθά και υπηρεσίες που έχουν να κάνουν με κοινωνικές αδύναμες ομάδες.<br />
<br />
Για παράδειγμα: <br />
<br />
Στην Ισπανία, το 5% του Ακαθάριστου Εγχωρίου Προϊόντος (ΑΕΠ) και το 10% της απασχόλησης που σημαίνει ένα σύνολο 1,2 εκατομμύρια ανθρώπους ; <br />
Στην Αγγλία ο τρίτος τομέας αποτελεί μια πραγματική οικονομική δύναμη με 865,000 οργανώσεις και ένα εργατικό δυναμικό που φτάνει τα 1,35 εκατομμύρια εργαζόμενους, 6,4% της συνολικής απασχόλησης, και συνολικό ετήσιο εισόδημα £108.9 δις. Εξ' αυτών οι 55.000 είναι κοινωνικές επιχειρήσεις (Social Enterprises). Το 2005 δημιουργήθηκε για πρώτη φορά εδώ και 100 χρόνια νέα νομική μορφή εταιρείας, η λεγόμενη «Community Interest Company» (cic) και τον Ιούλιο του 2008 λειτουργούσαν ήδη 233 τέτοιες επιχειρήσεις με ένα εισόδημα ύψους 161 εκ λιρών το χρόνο και 957 άτομα προσωπικό.<br />
<br />
Για την κοινωνικής οικονομία υπάρχει κυβερνητικός σχεδιασμός με συγκεκριμένο πρόγραμμα. <br />
<br />
Στις Σκανδιναβικές χώρες αντίστοιχα οι συνεταιρισμοί κοινωνικών σκοπών και ανθρωπιστικής αποστολής αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του επίσημου κοινωνικού κράτους, ενώ στις ΗΠΑ ο τομέας αυξάνει συνεχώς την παραγωγή προστιθέμενης αξίας στους κλάδους υγείας, εκπαίδευσης, κοινωνικών υπηρεσιών, έρευνας και τεχνολογίας με έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη, ψυχαγωγίας και πολιτισμού.<br />
<br />
<div style="color: red;">
<b>Χαρακτηριστικά προγράμματα είναι:</b></div>
<br />
Στη Γαλλία υπάρχουν 760.000 επιχειρήσεις που σημαίνει περίπου 2 εκατομμύρια μισθωτούς υπαλλήλους; <br />
<br />
Υπάρχουν επίσης, τα Αλληλοβοηθητικά/Αυτοδιαχειριζόμενα Ταμεία Υγείας που είναι μέλη της ΑΙΜ (Διεθνής Ένωση Αλληλοβοηθητικών/Αυτοδιαχειριζόμενων Ταμείων Υγείας) παρέχουν κοινωνική κάλυψη σε περισσότερους από 150 εκατομμύρια ανθρώπους ; <br />
Τα μέλη της AMICE (Ένωση Αλληλοβοηθητικών Συνεταιρισμών Ασφαλιστών και Ασφάλισης στην Ευρώπη) απασχολούν άμεσα πάνω από 320.000 άτομα και ασφαλίζουν πάνω από 100 εκατομμύρια μέλη έχοντας μερίδιο στην Ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά πάνω από το 20% ; <br />
Οι Συνεταιρισμοί που αντιπροσωπεύονται από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία «Συνεταιρισμού Ευρώπης» περιλαμβάνουν 250.000 συνεταιριστικές επιχειρήσεις, <br />
163 εκατομμύρια μέλη και 5,4 εκατομμύρια υπαλλήλους ; <br />
Οι Σύλλογοι, που ομοσπονδοποιήθηκαν μέσω του CEDAG (Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Εθελοντικών Οργανισμών), σχηματίζουν ένα δίκτυο με περισσότερους από 50.000 συλλόγους και 9 εκατομμύρια μέλη ; <br />
Τα Ιδρύματα εκπροσωπούνται από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία «ΕFC» που ενώνει τα μέλη ιδρυμάτων περισσοτέρων από 30 χωρών στην Ευρώπη, με συνολικό ενεργητικό 111 δις ευρώ, και που υποστηρίζει μία σειρά οργανισμών και υπηρεσιών γενικού συμφέροντος.<br />
Τον Ιανουάριο του 2008 η Διάσκεψη αυτή μετονομάστηκε σε Κοινωνική Οικονομία Ευρώπης. <br />
Αυτό που διαπιστώνεται από μια σχετική έρευνα οι χώρες της Ευρώπης υπερηφανεύονται ότι σήμερα το δικό τους επίπεδο απασχόλησης στον «μη κερδοσκοπικό τομέα» υπερβαίνει εκείνο των ΗΠΑ. Στην Ολλανδία, το 12,6% της συνολικής επί πληρωμή απασχόλησης αντιστοιχεί στον μη κερδοσκοπικό τομέα. Στην Ιρλανδία το 11,5% όλων των εργαζομένων απασχολείται στον μη κερδοσκοπικό τομέα επίσης, και στο Βέλγιο αυτό το ποσοστό είναι 10,5%. Στην Αγγλία, το 6,2% του εργατικού δυναμικού απασχολείται στον μη κερδοσκοπικό τομέα και στη Γαλλία και τη Γερμανία αυτό το ποσοστό είναι της τάξης του 4,9%. Η Ιταλία έχει περισσότερες από 220.000 μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και ο μη κερδοσκοπικός τομέας μετρά πάνω από 630.000 πλήρως απασχολούμενους εργαζόμενους.<br />
<br />
Πρόκειται για αναπόσπαστο κομμάτι του Ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου και παίζει σημαντικό ρόλο στους στόχους της Ευρωπαϊκής πολιτικής, κυρίως στην εργασία, την κοινωνική συνοχή, το επιχειρηματικό πνεύμα, τη διοίκηση, την κοινωνική ανάπτυξη κτλ... τομείς στους οποίους συνεισφέρει ενεργά. <br />
Η κοινωνική οικονομία είναι παρούσα σε διαφορετικές μορφές, σε όλα τα επίπεδα, εθνικά και ευρωπαϊκά, αλλά οι ρίζες της είναι τοπικές. <br />
Η κοινωνική οικονομία δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας και μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής, όπως, για παράδειγμα, στην αύξηση της παραγωγής, όχι μόνο μέσω υψηλού αριθμού απασχολημένων, αλλά και μέσω νέων τεχνολογιών. Συμβάλλει, επίσης, στην κοινωνική συνοχή των ευάλωτων τομέων της κοινωνίας. <br />
Η δυμανικη της ανάπτυξης του τρίτου τομέα χαρακτηρίζεται με το να συνδέει τους οικονομικούς και τους κοινωνικούς φορείς, με το να εδραιώνει συνεργασίες με το δημόσιο τομέα, τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και τα σωματεία με σκοπό την επίτευξη μεγαλύτερης συνοχής, η κοινωνική οικονομία βοηθά τις επιχειρήσεις να αποκτήσουν μία τοπική πρόσβαση στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. <br />
Από την άλλη πλευρά διαπιστώνεται ότι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών δίνουν τη δύναμη στους πολίτες να διεκδικήσουν τα συμφέροντά τους σ’ έναν κόσμο που οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις πιθανότατα δεν πρόκειται να τα φροντίσουν. </div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-52101840923609704112012-04-18T03:29:00.001-07:002012-04-18T04:43:10.251-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="color: red;">
<u><i><b>ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ</b></i></u></div>
<br />
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 ο όρος κοινωνική οικονομία είτε αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά τους γνωστούς σε όλους συνεταιρισμούς είτε χρησιμοποιείτο αφηρημένα για να περιγράψει μια οικονομία με πιο ανθρώπινο και πιο κοινωνικό χαρακτήρα. Σε επίσημα κείμενα εμφανίζεται για πρώτη φορά στη Γαλλία, στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 και χρησιμοποιήθηκε από τους σοσιαλιστές για πολιτικούς και ιδεολογικούς σκοπούς. Στα επόμενα χρόνια, αρχίζουν σταδιακά, μέσα από την ίδια την κοινωνία και τις δράσεις χιλιάδων οργανώσεων, να προκύπτουν λύσεις – απάντηση στις ατέλειες του πολιτικού και οικονομικού συστήματος, αλλά και των κενών της δημοκρατίας και να πηγάζουν πρωτοβουλίες που υποκαθιστούν τη κοινωνική λειτουργία του κράτους, με συνέπεια την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Το 1989 ο όρος κοινωνική οικονομία αναφέρεται πλέον σ’ ένα ευρύτερο πεδίο επίσημων ή άτυπων οργανώσεων όπως σωματεία, συνεταιρισμούς, μη κυβερνητικές οργανώσεις, ταμεία αλληλασφάλισης κλπ κι ιδρύεται η μονάδα Κοινωνικής Οικονομίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.<br />
<br />
<br />
<div style="color: red;">
<i><u><b>Ο ξεχασμένος τομέας</b></u></i></div>
<br />
Η κοινωνία των πολιτών είναι η σφαίρα δράσης που βρίσκεται ανάμεσα στην αγορά και την κυβέρνηση. Συντίθεται από όλες τις δραστηριότητες που συγκροτούν την πολιτική ζωή των ατόμων και των κοινοτήτων τους. Η κοινωνία των πολιτών συμπεριλαμβάνει τους θρησκευτικούς θεσμούς, τις τέχνες, την εκπαίδευση, την ιατρική μέριμνα, τον αθλητισμό, τη συλλογική αναψυχή και την ψυχαγωγία, την κοινωνική και περιβαλλοντική δραστηριότητα, τις σχέσεις γειτονίας και άλλες δραστηριότητες των οποίων η λειτουργία είναι να δημιουργούν κοινοτικούς δεσμούς και κοινωνική συνοχή. Η κοινωνία των πολιτών είναι ο τόπος συνάντησης για την αναπαραγωγή της κουλτούρας σε όλες της τις μορφές. Είναι ο τόπος όπου οι άνθρωποι συμμετέχουν στο «βαθύ παιχνίδι» της δημιουργίας του κοινωνικού κεφαλαίου και κατασκευάζουν κώδικες και κανόνες συμπεριφοράς. Η κουλτούρα βρίσκεται εκεί όπου βασιλεύουν οι εγγενείς αξίες. Η κοινωνία των πολιτών είναι το φόρουμ όπου εκφράζεται η κουλτούρα και είναι ο αρχέγονος τομέας της ανθρώπινης ζωής.<br />
Παρά τη σημασία που έχει η κοινωνία των πολιτών για την κοινωνική ζωή, αυτή η σφαίρα δραστηριότητας, στη μοντέρνα εποχή, περιθωριοποιήθηκε από τις δυνάμεις της αγοράς και την κυβέρνηση του έθνους-κράτους. Οικονομολόγοι και ηγέτες επιχειρήσεων, ιδιαίτερα, έφτασαν να βλέπουν την αγορά ως πρώτο τη τάξει θεσμό στις ανθρώπινες υποθέσεις. Οι θεωρητικοί του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού εξίσου υποστηρίζουν ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι, στον πυρήνα της, υλιστική και ωφελιμιστική και ότι οι ηθικές αξίες και οι πολιτισμικοί κανόνες μιας κοινωνίας αποτελούν παράγωγα του οικονομικού της προσανατολισμού – ή όπως το λέει η Μαντόνα «Ζούμε στον κόσμο της ύλης και εγώ είμαι ένα κορίτσι φτιαγμένο από ύλη».<br />
Jeremy Rifkin<br />
<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><i><b>Η Διεθνής Εμπειρία</b></i></u></div>
Υπολογίζεται ότι η Κοινωνική Οικονομία στην Ε.Ε. αντιπροσωπεύει το 8% των επιχειρήσεων, απασχολώντας περίπου 9 εκατομμύρια εργαζομένους, αντιπροσωπεύοντας το 7.9% της συνολικής απασχόλησης. Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα και την Πορτογαλία οι κοινωνικές επιχειρήσεις καλύπτουν μόλις το 1% με 2,5% της συνολικής απασχόλησης ενώ αντίθετα σε χώρες, όπως η Δανία, η Γαλλία κι η Ολλανδία το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 12,5% , 14,3% και 15%. <br />
Ήδη από το 1994, στο 10ο κεφάλαιο της Λευκής Βίβλου που έχει συντάξει η Ε.Ε. για την «Ανάπτυξη, την Ανταγωνιστικότητα και την Απασχόληση» καταφαίνεται ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η κοινωνική οικονομία στην προώθηση της βελτίωσης της ποιότητας της ζωής των πολιτών.<br />
Σε κάθε ανθρώπινη κοινωνία υπάρχουν έθιμα, πρότυπα συμπεριφοράς αλλά και δίκτυα αξιών που προσδιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, σκεφτόμαστε, αποφασίζουμε, δρούμε, και λύνουμε τα προβλήματα της καθημερινότητάς μας, εξασφαλίζοντας τροφή, ένδυση, στέγη κι όσα άλλα αγαθά κι υπηρεσίες χρειαζόμαστε. Όμως, είτε μας αρέσει είτε όχι, τελικά τα πάντα, αποτιμώνται σε χρήμα με αποτέλεσμα να αποτελούν, χωρίς εξαιρέσεις, αντικείμενα οικονομικών συνδιαλλαγών και να γίνονται σχεδόν απαγορευμένα για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που δεν έχει το χρήμα για να τα αγοράσει, αφού το χρήμα, ως μέσο συναλλαγής, ολοένα κι εξαφανίζεται από τα χέρια των παραγωγικών τάξεων και μαζεύεται στα χέρια λίγων που το σωρεύουν και εκμεταλλεύονται τους τόκους, χωρίς φυσικά να το επιστρέφουν πίσω στην αγορά μέσα από την κατανάλωση, αφού όσα κι αν ξοδέψουν, αυτά που μένουν αποταμιευμένα είναι πάντα πολύ, μα πολύ περισσότερα. Σήμερα, το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού της γης, μοιράζεται το 86% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (Α.Ε.Π.) -κι αν αυτό δεν γίνεται αντιληπτό σαν έννοια- αναλογιστείτε ότι μόνον ο Μπιλ Γκέιτς έχει περιουσία, μεγαλύτερη από το ακαθάριστο εθνικό προϊόν της Πορτογαλίας! Ο οικονομολόγος Silvio Gesell (Σύλβιο Γκέσελ) στο βιβλίο του «Φυσική Τάξη» υποστηρίζει ότι όταν το χρήμα δεν κυκλοφορεί αλλά αποθησαυρίζεται η οικονομία παραπαίει. Ενώ αντίθετα, όταν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι, έχουν στα χέρια τους για να καταναλώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο χρήμα, η Οικονομία -και κατά συνέπεια η κοινωνία- έχουν υγιή ανάπτυξη κι ευημερία. <br />
<br />
Η δραστική μείωση του διαχειριστικού κόστους είναι ο άσσος στο μανίκι των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Η συνειδητοποιημένη κι υπεύθυνη εθελοντική προσφορά, η διευρυμένη συμμετοχή της κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων και τη διαμόρφωση δράσεων, η άμεση αλληλεπίδραση με τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους – αποδέκτες των προσφερομένων υπηρεσιών, ο κοινωνικός έλεγχος της εργασίας που γίνεται πολύ αποδοτικότερη, καθώς ο υπάλληλος/εργαζόμενος λογοδοτεί άμεσα στην τοπική κοινωνία αποτελούν τα δυνατά σημεία της κοινωνικής οικονομίας γενικά και των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών ειδικότερα. Έτσι η κοινωνική προσφορά μετατρέπεται σε βιώσιμη οικονομική δράση μέσω της οποίας δημιουργούνται θέσεις εργασίας και διευκολύνεται η κίνηση του χρήματος στην τοπική αγορά και κοινωνία. <br />
<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><b>Η εξέλιξη της Κοινωνικής Οικονομίας:</b></u></div>
Η κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία δεν γεννήθηκε πρόσφατα επειδή τώρα συζητείτε αυτός ο όρος. Υπήρχε με τη μορφή της αχρήματης οικονομίας και συναλλαγών στις παραδοσιακές κοινωνίες . Υπήρχε με τη μορφή της φιλανθρωπίας και του εθελοντισμού. Στις σύγχρονες όμως οικονομίες συνδέεται με την κοινωνική επιχειρηματικότητα και την δημιουργία θέσεων απασχόλησης.<br />
Στις παραδοσιακές αγροτικές οικονομίες υπήρχε πάντα μια άτυπη μορφή ανταλλαγών σε είδος, εργασία και μέσα παραγωγής, που διευκόλυνε τους χωρικούς στις ανταλλαγές τους που είχαν αντικειμενικά πολύ περιορισμένα χρήματα. Αντάλλαζαν, έτσι, όχι μόνο προϊόντα, αλλά και χρόνο εργασίας μεταξύ τους. Προσέφεραν εθελοντική εργασία για κοινά έργα για τα οποία δε γινόταν βέβαια καμιά καταγραφή. Μόνο στα μοναστήρια υπήρχε μια μορφή πολλές φορές οργάνωσης της κοινωνικής προσφοράς και φιλανθρωπίας, όπως συνεχίζει σήμερα με το παράδειγμα της η Μητρόπολη της Ηλείας π.χ γηροκομεία, ορφανοτροφεία και περίθαλψη των φτωχών.<br />
Σήμερα όμως, υπάρχει η θεσμική κοινωνική οικονομία της αλληλεγγύης μέσω των κοινωνικών επιχειρήσεων του μη κερδοσκοπικού τομέα που δημιουργεί διαρκή απασχόληση και εισοδήματα για τους εργαζομένους ή τους συναιτεριζόμενους και αυτό το ονομάζουμε κοινωνική επιχειρηματικότητα. Ο καθηγητής κ Βλιάμος που εισήγαγε το θέμα αυτό στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, θα είναι εισηγητής αργότερα σε αυτό το συνέδριο και πιστεύω θα μας διαφωτίσει περισσότερο. Αυτό που θα ήθελα εγώ να επισημάνω είναι ότι πρόκειται για ένα αναγνωρισμένο κλάδο σε ευρωπαϊκό επίπεδο με χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και άλλεςκοινοτικές πρωτοβουλίες για την δια βίου μάθσητην απασχόλησητον πολιτισμό και το περιβάλλον.. Στην Αγγλία υπάρχει Υφυπουργείο κοινωνικής οικονομίας. Στη Γερμανία στο σύνολο της οικονομίας υπάρχει και η διάσταση της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται.<br />
Έτσι ως κοινωνική οικονομία αναγνωρίζεται η αλληλέγγυα οικονομία, που είναι ένας άλλος χώρος οικονομικής δραστηριότητας, πέρα από την ανταγωνιστική οικονομία και μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά για το εισόδημα και την απασχόληση / για την αντιμετώπιση της ανεργίας και της δυσπραγίας και της φτώχειας.<br />
<br />
Αν θέλουμε να αναφερθούμε σε άλλα χαρακτηριστικά κοινωνική οικονομία είναι πολλαπλασιαστής της κοινωνικής υπευθυνότητας, απέναντι στον κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Πολλαπλασιάζει τους πόρους για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού. Λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής, και ως ταμιευτήρας της αλληλεγγύης και των πόρων που προέρχονται από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, για να γίνουν επενδύσεις σε τομείς που είναι κοινωνικά αναγκαίοι. Σε τομείς που δεν προσφέρουν ισχυρό κίνητρο κέρδους για να προσελκύσουν ιδιωτικές επενδύσεις, αλλά σε πραγματιστική βάση προσφέρουν εισοδήματα στους κοινωνικά αδύναμους. <br />
<br />
Ένα άλλο πλεονέκτημα της κοινωνικής οικονομίας είναι ότι στηρίζεται στην αλληλεγγύη των κοινωνικών δικτύων.<br />
<br />
Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν αποστολή τις καλες πρακτικές. Μειώνουν το κόστος συναλλαγών. Λειτουργούν ως ταμιευτήρες κοινωνικού κεφαλαίου. Λειτουργούν υπέρ της κοινωνικοποίησης της γνώσης τεχνογνωσίας. και δρουν τελικά ως προπομπός της κοινωνικής και πράσινης επιχειρηματικότητας. Συμβάλλουν στον εκδημοκρατισμό της πληροφορίας και της ενέργειας. Κατευθύνουν τις επενδύσεις προς την περιφέρεια και τους κοινωνικά αναγκαίους σκοπούς. Συγκροτούν Κοινωνικό Κεφάλαιο σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.<br />
Αναδεικνύουν νέους κοινωνικούς πόρους συλλογικής ευφυΐας προς όφελος της οικονομικής βιωσιμότητας των συστημάτων. <br />
Ένα παράδειγμα είναι οι κοινότητες ανοικτού λογισμικού που προσφέρουν δωρεάν γνώση και εργαλεία γνώσης και διάχυσης πληροφορίας, προκαλώντας στο τομέα αυτό μια επανάσταση στην κοινωνικοποίηση της γνώσης.<br />
<br />
Τα πλεονεκτήματα της κοινωνικής οικονομίας, πηγάζουν από τον εθελοντισμό, την κοινωνική πρωτοβουλία και τις καινοτομίες που εισάγει στο σύστημα και το εμπλουτίζει προς όφελος των πολλών.<br />
Η κοινωνική οικονομία επομένως έχει το ηθικό πλεονέκτημα γιατί, επενδύει σε αγαθά και υπηρεσίες κοινωνικής αλληλεγγύης, επενδύει στον άνθρωπο και το περιβάλλον, σε τομείς που μπορούν να παραχθούν αγαθά και υπηρεσίες ακόμη και όταν απουσιάζει το κέρδος αλλά είναι αναγκαίοι για τη βιωσιμότητα του συνόλου της οικονομίας. <br />
Αντλεί πόρους για επενδύσεις από δωρεές, χορηγίες και την εταιρική υπευθυνότητα. Βασίζεται στην κοινωνική υπευθυνότητα του πολίτη αλλά και των επιχειρήσεων.<br />
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα σήμερα από ιδρύματα (foundations) που λειτουργούν ως εκπαιδευτικά ιδρύματα, νοσοκομεία και αναλαμβάνουν μεγάλες ανθρωπιστικές αποστολές, αλλά και χιλιάδες μικρές συλλογικότητες που προσφέρουν υπηρεσίες με πολύ μικρό κόστος συνδυάζοντας τον εθελοντισμό με την λειτουργία μη κερδοσκοπικών εταιριών.<br />
<br />
Η κοινωνική οικονομία προτάσσει την αειφορική διάσταση της εππιχειρηματικότητας κυρίως για την βιωσιμότητα των αστικών κέντρων. Συμβάλει στην οικοδόμηση νέων σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων προκειμένου να αναλάβουν επενδυτικές πρωτοβουλίες.<br />
Με όλα αυτά τα πλεονεκτήματα μπορεί να θέσει σε κίνηση παραγωγικές διαδικασίες σε εποχές που ο κερδοσκοπικός τομέας και το κράτος βρίσκονται σε ακινησία, ιδιαίτερα εκεί που πρέπει να αντιμετωπιστεί η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός.<br />
<br />
Η κοινωνική οικονομία δεν είναι μια επινόηση εκ των άνω της πολιτικής. Δεν είναι ιδεολόγημα παράγωγο μιας μεγάλης ιδεολογικής θεωρίας .Την συναντάμε μπροστά μας ως κατάσταση ανάγκης, κάθε μέρα σε διάφορες μορφές. Την συναντάμε σε πρωτοβουλίες για κοινωφελή έργα, αγαθά και υπηρεσίες. Την συναντάμε ως οργάνωση της αλληλεγγύης που καταλήγει σε κοινωνική επιχειρηματικότητα. Με στόχο την διαρκή της αποτελεσματικότητα. Στον πολιτισμό το περιβάλλον και την παιδεία. Τώρα, η οικονομική κρίση και η εξάπλωση της φτώχειας την καθιστά αναγκαία προϋπόθεση για ρεαλιστικές λύσεις.<br />
Έτσι συμβάλλει στην αντιμετώπιση της ανεργίας με την δημιουργία απασχόλησης, συμβάλλει στην αναδιανομή του εισοδήματος.<br />
Σε κάθε περίπτωση κινητήρια δύναμη της κοινωνικής οικονομίας αλλά και της πράσινης ανάπτυξης είναι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Το κοινωνικό κεφάλαιο που προκύπτει από την οριζόντια συνεργασία και τα κοινωνικά δίκτυα.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><i><b>Συνοπτικά τα πλεονεκτήματα της Κοινωνικής Οικονομίας είναι</b></i></u></div>
<br />
Η κοινωνική οικονομία θέτει ένα ηθικό πρόταγμα το οποίο είναι συγκριτικό πλεονέκτημα για την ανάκτηση δυνάμεων και πρωτοβουλιών μέσα από την κοινωνία.<br />
<br />
Βασίζεται στην κοινωνική υπευθυνότητα του πολίτη αλλά και των επιχειρήσεων.<br />
<br />
Περιορίζει την σπατάλη των υλικών και αναδεικνύει νέες δυνατότητες.<br />
<br />
Προτάσσει την αειφορική διάσταση κυρίως για την βιωσιμότητα των αστικών κέντρων.<br />
<br />
<div style="color: red;">
<u><i><b>Αλληλέγγυα Κοινωνική Οικονομία</b></i></u></div>
<br />Η αύξηση των ποσοστών της ανεργίας και της φτώχειας στην Ευρώπη είχε ως αποτέλεσμα μεταξύ άλλων και την εμφάνιση νέων μορφών κοινωνικών επιχειρήσεων καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και φορέων καινοτομιών, ως αντιστάθμισμα κάλυψης νέων αναγκών, ενόψει μάλιστα της αδυναμίας των κρατών να σχεδιάσουν αποτελεσματικές πολιτικές. Η παρατεταμένη κρίση του Κράτους Πρόνοιας επέτρεψε την άνοδο μιας νέας μορφής κοινωνικής οικονομίας επονομαζόμενη «οικονομία της αλληλεγγύης». Μιλάμε λοιπόν για μια μορφή κοινωνικής οικονομίας προσανατολιζόμενης στις πρωτοβουλίες εκείνες που αφορούν στην τοπική ανάπτυξη, στην επανενσωμάτωση μακροχρόνια ανέργων και στην καταπολέμηση του αποκλεισμού. <br />
. <br />
Οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας ή επιχειρήσεις της αλληλεγγύης, έχοντας ως χαρακτηριστικό την καινοτομία, επεκτάθηκαν σε νέα πεδία όπως σε υπηρεσίες γειτνίασης, αναδόμησης προβληματικών συνοικιών, βοήθειας ηλικιωμένων ατόμων και των ατόμων με ειδικές ανάγκες, επαγγελματικής ενσωμάτωσης ατόμων χαμηλού μορφωτικού επιπέδου καθώς και στο εμπόριο, την ηθική και αλληλέγγυα χρηματοδότηση, την περιβαντολλογική διαχείριση αποβλήτων κα. <br />
Η κοινωνική οικονομία απέβλεπε περισσότερο στην πραγματοποίηση των στόχων της κοινωνικής πολιτικής ή της πολιτικής της απασχόλησης[1]. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες η ιδιαιτερότητα ως προς τη διαχείρισή τους, οδήγησε στη δημιουργία της προσδοκίας μιας ανώτερης δυνατότητας από εκείνης του Κράτους όσον αφορά στην παροχή υπηρεσιών γενικού οφέλους με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Αυτό το σημείο ξεχωρίζει άλλωστε και στην έκθεση της η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. Ποιος δηλαδή θα πρέπει να είναι ο ρόλος της κοινωνικής οικονομίας εφόσον επωφελείται των κρατικών επιχορηγήσεων. <br />
<br />
<br />
<br />
Συμβάλει στην οικοδόμηση νέων σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων.<br />
<br />
Η «κοινωνική οικονομία» ως συγκροτημένη και αναγκαία στρατηγική κατεύθυνση, διαμορφώθηκε στη Διάσκεψη υπουργών Κοινωνικής Πολιτικής των κρατών μελών του ΟΟΣΑ τον Ιούνιο του 1998. Πυρήνας της κατεύθυνσης που έδωσε η Διάσκεψη είναι να δημιουργηθεί «το κράτος το οποίο ρυθμίζει το κοινωνικό περιβάλλον αντί του κράτους που χορηγεί κοινωνικές παροχές». <br />
Στο πρόγραμμα LEED[11] του ΟΟΣΑ αναλύεται εκτενώς η φύση και ο ρόλος του τομέα της κοινωνικής οικονομίας, του μη κερδοσκοπικού τομέα, των κοινωνικών επιχειρήσεων και αναφέρονται οι καινοτόμες πρακτικές και πολιτικές. Ο ρόλος ο οποίος καλείται να διαδραματίσει η κοινωνική οικονομία στην Ευρώπη είναι υποστηρικτικός και συμπληρωματικός του κοινοτικού κεκτημένου στα πλαίσια των στόχων της στρατηγικής της Λισσαβόνας, ήτοι η εδραίωση της κοινωνικής συνοχής ως παράγοντας ανταγωνιστικότητας. Επιπλέον, στα κείμενα του ΟΟΣΑ τονίζεται η διάδραση κοινωνικής οικονομίας και τοπικής ανάπτυξης ώστε να παραχθούν οικονομίες ανταγωνιστικές. <br />
4. Παραδείγματα[12] εφαρμογών «κοινωνικής οικονομίας» και «κοινωνικών επιχειρήσεων» στον ευρωπαϊκό χώρο <br />
Στις αρχές του 1990 το μοναδικό κράτος μέλος με ειδική νομοθεσία, όσον αφορά στις κοινωνικές επιχειρήσεις, ήταν Ιταλία. Το 1995 το Βέλγιο συνέταξε σχετικό νόμο και αργότερα ακολούθησαν η Γαλλία, Πορτογαλία, Φινλανδία και Λιθουανία. Στη Γερμανία θεσπίστηκε νόμος για τις επιχειρήσεις οι οποίες απασχολούσαν άτομα με βαριές αναπηρίες. Σε πολλές άλλες χώρες αναπτύσσεται ακόμη σχετικός διάλογος ως προςτη δυνατότητα θέσπισης νόμων όπως είναι για παράδειγμα η περίπτωση του Ηνωμένου Βασίλειου. <br />
<br />
Στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν κοινωνικές επιχειρήσεις στον τομέα παραγωγής βιολογικών προϊόντων, προστασίας του περιβάλλοντος, παροχής προσωπικών υπηρεσιών, με στόχο την καταπολέμηση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Επίσης αναθερμάνθηκε το ενδιαφέρον για τα κέντρα επιχειρηματικότητας της Κοινότητας (community businesses) τα οποία αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την προσφορά κοινωνικών υπηρεσιών και απασχόλησης. <br />
Στην Ολλανδία στο ίδιο μοντέλο οργάνωσης συστήνονται συνοικιακές αναπτυξιακές επιχειρήσεις ή συμπράξεις, με αντικείμενο προσανατολιζόμενο στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ποιότητα της ζωής των πολιτών. <br />
Στη Σουηδία υπάρχουν κοινωνικοί συνεταιρισμοί στους τομείς της εκπαίδευσης ενηλίκων, της ψυχαγωγίας, του πολιτισμού, της παροχής προσωπικών υπηρεσιών κυρίως σε άτομα με ειδικές ανάγκες. <br />
Το Φινλανδικό μοντέλο συστήνει εργατικούς συνεταιρισμούς με σκοπό την παροχή υπηρεσιών κατάρτισης και κοινωνικών υπηρεσιών. Ενισχύουν το αίσθημα του εθελοντισμού και δημιουργούν προϋποθέσεις ενσωμάτωσης κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων για ένταξή τους στην αγορά εργασίας. <br />
Στην Αυστρία η κοινωνική οικονομία εμφανίζεται με την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών και ειδικότερα στη φροντίδα των παιδιών στο σπίτι από υπεύθυνους (child-minder). Το 80% των μελών αυτών των ομάδων είναι κυρίως άτομα με ειδικές ομάδες. <br />
Στην Ιρλανδία δημιουργούνται αγροτουριστικοί συνεταιρισμοί και συνεταιρισμοί για άτομα με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες. Σε αυτούς συμμετέχουν ποικίλοι εταίροι, όπως ΜΚΟ, κοινωνικές επιχειρήσεις, πιστωτικές ενώσεις, τοπικοί αναπτυξιακοί οργανισμοί. <br />
Στο Λουξεμβούργο έχουν συσταθεί οργανισμοί ενσωμάτωσης μέσω οικονομικών δραστηριοτήτων με στόχο την ένταξη γυναικών και μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας. Δραστηριοποιούνται κυρίως στους τομείς του πολιτισμού, της εργασιακής ενσωμάτωσης, της γεωργίας, του περιβάλλοντος. <br />
Στη Γερμανία, ως συνέπεια της κρίσης της ανεργίας, έχουν αναπτυχθεί πρωτοβουλίες εργασιακής ενσωμάτωσης και δημιουργίας θέσεων εργασίας. Στόχος τους είναι η ενεργοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου και η καταπολέμηση της ανεργίας προσφέροντας εκπαιδευτικά προγράμματα και ευκαιρίες για απασχόληση ορισμένου χρόνου. <br />
Στη Γαλλία αναπτύσσονται πρωτοβουλίες εργασιακής ενσωμάτωσης ευάλωτων οικονομικά και κοινωνικά ομάδων με τη μορφή τοπικών κυρίως συνδέσμων (regies de quartier) καθώς και παροχής προσωπικών υπηρεσιών κοινωνικού σκοπού (σε παιδιά, ηλικιωμένους) με ιδιαίτερη δραστηριοποίηση εθελοντών (γονέων, εκπαιδευτικών). <br />
Στο Βέλγιο αναπτύσσονται κυρίως πρωτοβουλίες «επιχειρήσεων κοινωνικού σκοπού» με το Νόμο του 1995. «Σε άλλες περιοχές του Βελγίου θεσμοθετήθηκαν επιχειρήσεις Κατάρτισης μέσω της Απασχόλησης καθώς και επιχειρήσεις Ενσωμάτωσης στην Απασχόληση, οι οποίες έχουν σαν στόχο την ενσωμάτωση άνεργων ατόμων στην αγορά εργασίας παρέχοντας συμβόλαια απασχόλησης[». <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Στην Ελλάδα η"Kοινωνική Οικονομία" Το κρυφό έλλειμμα της χώρας <br />
Τρίτη, 08 Μάρτιος 2011 <br />
<br />
Σε μια περίοδο που η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη του δημοσιοοικονομικού ελλείμματος κακαι κρίση του πολιτικού της συστήματος η «Κοινωνική Οικονομία» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το κρυφό έλλειμμα της Χώρας εάν λάβουμε υπόψη την μεγάλη διαφορά από το μέσο όρο από την Ε.Ε. η οποία βρίσκεται στο επίπεδο του 10% περίπου ενώ η Ελλάδα μόλις στο 2-3%. <br />
Το γεγονός αυτό, συσσωρεύει χρόνιες αδυναμίες στην Ελληνική οικονομία ενώ μπορεί να θεωρηθεί μια από τις γενεσιουργούς αιτίες της γενικότερης κρίσης καθώς η οικονομία μας στερείται εναλλακτικά μέσα, πέρα από το κράτος και την αγορά για να δημιουργήσει προστιθέμενη αξία και κοινωνικό κεφάλαιο για την ανάπτυξη.<br />
<br />
Παράλληλα, πρέπει να επισημάνουμε ότι ενώ ο δείκτης ανάπτυξης των ¨οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών¨ αναγνωρίζεται στην Ευρώπη πως έχει άμεση σχέση με την ανάπτυξη «κοινωνικής οικονομίας» και αυτός ο δείκτης με τη σειρά του έχει σχέση με την αντιμετώπιση της κρίσης και της διαφθοράς, στην χώρα μας φαίνεται ότι αυτή η αναγνώριση απουσιάζει, και η υπόθεση αντιμετωπίζεται ως δευτερεύων θέμα. Έτσι δεν υπάρχει ουσιαστικά μέριμνα συντονισμού για την αξιοποίηση του κοινωνικού κεφαλαίου των οργανώσεων Κ.τ.Π. μολονότι ο Πρωθυπουργός συχνά αναφέρεται στη σημασία και στον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών.<br />
<br />
Αυτές οι παραδοχές που ανήκουν εκτός των άλλων και στις πάγιες αρχές της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας, φαίνεται ότι από πολλούς στο κόμμα και την κυβέρνηση δεν λαμβάνονται υπόψη υπό την ασφυκτική πίεση της κρατικής γραφειοκρατίας και των συντεχνιακών συμφερόντων.<br />
Είναι προφανές ότι μέσα στην δίνη της οικονομικής κρίσης και υπό την πίεση της επείγουσας διαχείρισης του δημοσίου χρέους το ζήτημα αυτό δεν μπορούσε να τεθεί στη κορυφή της πολιτικής ατζέντας, στην παρούσα στιγμή θα μπορούσε όμως να απασχολεί στην βάση της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής με ένα οριζόντιο συντονισμό των αρμοδίων Υπουργείων που έχουν την ευθύνη και τους πόρους για αυτό τον τομέα.<br />
<br />
<br />
Σε κάθε περίπτωση όμως η κινητοποίηση για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας είναι μια επείγουσα ανάγκη για τον περιορισμό και την απορρόφηση κοινωνικών κραδασμών, της αντιμετώπισης του οικονομικού αποκλεισμού και της ανεργίας, και γενικότερα για την ανάκαμψη της οικονομίας.<br />
<br />
<br />
Από την ερευνά μας που κάναμε (ως μη κυβερνητικός οργανισμός) διαπιστώνουμε όπως διαπιστώνουν και όλοι οι φορείς που συναλλάσσονται με το δημόσιο ότι ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει στο τομέα αυτό σε σχέση με τις προηγούμενες κυβερνήσεις εάν εξαιρέσουμε την κατάργηση των stage προς το δημόσιο που γίνονταν και με πόρους του Ε.Κ.Τ .<br />
<br />
<br />
Ένα μεγάλο μέρος των διαθέσιμων πόρων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο αντί να καταλήγει στους κοινωνικά αδύναμους και χρόνια άνεργους καταλήγει στους βολεμένους και ως συμπληρωματικό εισόδημα σε δημοσίους υπαλλήλους. Διάφοροι εκπαιδευτές, μελετητές ελεγκτές, πιστοποίητες, είναι οι επωφελούμενοι της γνωστής «βιομηχανίας σεμιναρίων» και άχρηστων μελετών. Το λειτουργικό κόστος της όλης διαχείρισης και διαδικασίας τεράστιο. Σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνάει το 25%.Σε άλλες περιπτώσεις οι πόροι του κοινωνικού ταμείου χρησιμοποιούνται για να καλύψουν την επέκταση του δημοσίου τομέα και δεν είναι μόνον η περίπτωση των stage που αποκαλύφθηκε από την σημερινή Κυβέρνηση.<br />
<br />
<br />
Το Υπουργείο παιδείας που μετονομάστηκε και σε δια βίου Μάθησης διαχειρίζεται ένα σημαντικό κομμάτι του ΕΚΤ, ωστόσο δεν προβλέπει τίποτε ουσιαστικά από τους πόρους για την εξωσχολική δια βίου Μάθηση που θα μπορούσε να αναπτύξει σε συνεργασία με τους κοινωνικούς φορείς τις επιχειρήσεις και τις οργανώσεις της ΚτΠ. Και τότε γεννάται το ερώτημα για ποια δια βίου Μάθηση μιλάμε; Εάν δεν υπάρχουν προγράμματα έξω από το σχολείο και την δημοσιοϋπαλληλική διαχείριση, προγράμματα για την διαρκή διάχυση γνώσης προς την κοινωνία.<br />
<br />
Απάντηση στο ερώτημα δεν υπάρχει. Αντιθέτως, προβλέπονται σοβαρά ποσά για μελέτες πιστοποίησης επαγγελμάτων που στην ουσία βάζουν μεγαλύτερα γραφειοκρατικά εμπόδια στους ελευθέρους επαγγελματίες (π.χ. Πως πιστοποιείται ένας ανθοπώλης).<br />
<br />
Αντί για παράδειγμα να αναζητηθούν διαδικασίες δια βίου μάθησης στα πράσινα επαγγέλματα και στην πράσινη επιχειρηματικότητα με την αξιοποίηση των περιβαλλοντικών οργανώσεων, με τις καταχρηστικές πιστοποιήσεις εμποδίζονται γραφειοκρατικά ορισμένα παραδοσιακά επαγγέλματα που η δια βίου μάθηση τουλάχιστον λειτουργεί παραδοσιακά. Ενώ δεν ενισχύεται πουθενά η εξωσχολική δια βίου μάθηση σε νέους τομείς που η ίδια η εξέλιξη της οικονομίας αναδεικνύει .<br />
<br />
<br />
Στο ζήτημα της δια βίου μάθησης εάν θέλουμε να υπάρξουν θετικά αποτελέσματα από την αξιοποίηση των πόρων του ΕΚΤ, θα πρέπει να αναζητηθούν περισσότερο από κάθε άλλη φορά πολιτικές καινοτομίες σύνδεσης των κοινωνικών δικτύων με την τοπική αυτοδιοίκηση και με προγράμματα δια βίου μάθησης μέσα από συμπράξεις με επιχειρήσεις και ΜΚΟ.<br />
<br />
<br />
Η πράσινη ανάπτυξη και οι κοινωνικές επιχειρήσεις<br />
<br />
<br />
<br />
Μπροστά στο περιβαλλοντικό αδιέξοδο των μεγάλων πόλεων υπάρχει το όραμα για τις πράσινες πόλεις, που είναι μια ρεαλιστική διέξοδος για να αλλάξει την κατεύθυνση των επενδύσεων και το καταναλωτικό πρότυπο. <br />
Συνδέεται άμεσα με την πράσινη ζήτηση σε υγιεινά και ωφέλιμα προϊόντα και υπηρεσίες. Με την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και την οικοδιαχείριση του νερού. <br />
Τα βιοκλιματικά κτίρια και την εξοικονόμηση της ενέργειας, με την πολιτική για τις πράσινες πόλεις και την ανακύκλωση με την οικοπροστασία των δασών και της θάλασσας. Με την αξίωση για καθαρό περιβάλλον και υγεία.<br />
Το κέρδος έτσι, είναι διπλό. Από την μία πλευρά έχουμε ενεργητική προωθητική διαδικασία για την προστασία του περιβάλλοντος και από την άλλη πράσινη ανάπτυξη που εξασφαλίζει την βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων.<br />
Επιχειρηματικότητα στον τομέα της ενέργειας! διευκολύνεται τα μέγιστα από την ανάγκη μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα, πετρέλαιο και άνθρακα στην ενέργεια από τον Ήλιο και την αξιοποίηση της τεχνολογίας του υδρογόνου. <br />
Η διασπορά των επενδύσεων στις ήπιες μορφές ενέργειας από Δήμους, στις μικρές επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά μπορεί να αναζωογονήσει τις τοπικές κοινωνίες.<br />
Οι Δήμοι μπορούν να γίνουν μπροστάρηδες σ’ αυτή τη διαδικασία. <br />
Οι Δήμοι μπορούν να συμβάλλουν στον εκδημοκρατισμό της ενέργειας με το παράδειγμα τους, και μέσω αυτής της οικονομικής διαδικασίας, δημιουργείται έδαφος για την συμμετοχική δημοκρατία.<br />
Η ζεύξη της πράσινης ανάπτυξης με την κοινωνική οικονομία.<br />
<br />
<br />
Η οριζόντια συνεργασία των κοινωνικών δικτύων με τους φορείς της Τ.Α. και στη συγκεκριμένη περίπτωση με τους κοινωνικά δίκτυα και οργανώσεις περιβάλλοντος, είναι το κλειδί για να πάει μπροστά τόσο η υπόθεση της οικοπροστασίας , όσο και η πράσινη επιχειρηματικότητα που είναι η κινητήρια δύναμη για να έχουμε ένα βιώσιμο αστικό περιβάλλον.<br />
Αυτές οι δύο έννοιες πάνε μαζί και θα πρέπει να τις βλέπουμε παράλληλα. Δεν μπορούμε να έχουμε την επιθυμητή προστασία του περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα, την μείωση της αστικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης εάν δεν κινητοποιήσουμε οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας και της πράσινης ανάπτυξης. (το λεγόμενο κοινωνικό κεφάλαιο)<br />
Και δεν μπορούμε να κινητοποιήσουμε πόρους και πολιτικές σε ικανό βαθμό εάν δεν κινητοποιηθούν τοπικές κοινωνίες και τοπική αυτοδιοίκηση για να «καλλιεργήσουν» το έδαφος τόσο της ζήτησης όσο και της επιχειρηματικότητας προς αυτή την κατεύθυνση. <br />
<br />
Κοινωνική οικονομία και ηθική επιχειρηματικότητα<br />
Με βάση τις κυρίαρχες ιδεολογικές ηθικές του παρελθόντος έχουμε φτάσει στην σημερινή οικονομική κρίση που το υπόβαθρο της είναι ηθική κρίση. Μια κρίση που οδηγεί στον κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό μεγάλα τμήματα πληθυσμού, στη φτώχεια και παγκόσμια περιβαλλοντική απειλή. Η σημερινή κρίση είναι Προϊόν της κυρίαρχης προτεσταντικής ηθικής της αγοράς και της σοσιαλιστικής ηθικής του κράτους. Γιατί στην μεν πρώτη περίπτωση αποδείχθηκε ότι δεν ισχύει απεριόριστα αυτό που είπε ο Ανταμ Σμίθ ότι «κάνοντας ο καθένας το καλύτερο για τον εαυτό του και την τσέπη του κάνει και καλό στην κοινωνία» Και ασφαλώς δεν ισχύει η σοσιαλιστική ηθική της συλλογικότητας όταν, το υποτιθέμενο καλό της κοινωνίας ταυτίζεται με τα συμφέροντα της κρατικής γραφειοκρατίας και τα προνόμια της έναντι του υπόλοιπου πληθυσμού. Βέβαια, αυτές οι ηθικές ιδεολογίες για μια μεγάλη ιστορική περίοδο έπαιξαν προωθητικό ρόλο, σήμερα όμως έχουν φτάσει στα όρια τους.<br />
<br />
Για παράδειγμα και αυτό δείχνει τις αντινομίες της ηθικής σε διαφορετικές περιόδους, η ρήξη της προτεσταντικής ηθικής με τον καθολικισμό σήμανε η αρχή για την εκτεταμένη θεσμική συσσώρευση κεφαλαίου στην δύση με την κατάργηση της αμαρτίας του τόκου του χρήματος τον οποίο στηλίτευε και απαγόρευε ηθικά ο Χριστιανισμός. Εδώ βλέπουμε καθαρά πως η μεταμόρφωση της ηθικής ενίσχυσε την ανάπτυξη του καπιταλισμού και των επιχειρήσεων. Στην αντίθετη περίπτωση σήμερα η υπερσυγκέντρωση κεφαλαίου έξω από την πραγματική οικονομία οδηγεί στην οικονομική ασφυξία μεγάλο μέρος επιχειρήσεων και νοικοκυριά.<br />
<br />
Με την ιδία ηθική λοιπόν βλέπουμε ιστορικά άλλοι να οδηγούνται στη κόλαση και άλλοι στο παράδεισο. Εάν σήμερα θέλουμε αποτελεσματικότητα μέσω ηθικής, οφείλουμε να την διαχωρίσουμε από τις ηθικές που είχαν αποτέλεσμα στο παρελθόν αλλά στην σημερινή πραγματικότητα λειτουργούν ως ηθικές ιδεολογικές αυταπάτες. Από την άλλη πλευρά σήμερα προβάλλεται η ηθική των επιχειρήσεων μέσω της «κοινωνικής εταιρικής ευθύνης» ωστόσο υπάρχουν όρια στην λειτουργία και την αποτελεσματικότητα της «κοινωνικής εταιρικής ευθύνης» που παρουσιάζεται ως γενικό εργαλείο της ηθικής επιχειρηματικότητας.<br />
<br />
Η κοινωνική εταιρική ευθύνη είναι ένα από τα υλικά στο «φάρμακο» της ηθικής παρακμής του συστήματος και όχι το ίδιο το «φάρμακο» όπως παρουσιάζεται. Αντιμετωπίζει το μερικό όχι το όλον του προβλήματος. Άλλη είναι η στάση της ηθικής του Μπίλ Γκέιτς ως ιδιοκτήτη επιχειρηματία της Microsoft και άλλη στο ίδρυμα για την υγεία στις φτωχές χώρες του τρίτου κόσμου που έχει ιδρύσει. Όπως για παράδειγμα συμβαίνει και στη οικολογία, όπου τα lobes και ο κατακερματισμένος ακτιβισμός συμβάλλουν μεν στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, αλλά δεν είναι η συνολική λύση στην παγκόσμια περιβαλλοντική απειλή.<br />
<br />
Η εξωτερικότητα της «κοινωνικής εταιρικής ευθύνης» δεν μπορεί να είναι ΜΌΝΟΝ συγκεκαλυμμένη διαφήμιση μια άλλης κερδοσκοπικής επιχείρησης.<br />
<br />
Το καταλυτικό στοιχείο της ηθικής επιχειρηματικότητας βρίσκεται στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στα πλαίσια της οποίας όχι μόνον μπορεί να λειτουργήσει καθαρά η ηθική επιχειρηματικότητα, αλλά μπορεί να καλύψει τα ηθικά και υλικά κενά της γενικότερης επιχειρηματικότητας που έχει ως κίνητρο το κέρδος. Τα κενά δηλ. των επενδύσεων σε τομείς που είναι αναγκαίοι να προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο αλλά δεν γίνονται επενδύσεις επειδή δεν προσφέρουν κερδοφορία.<br />
<br />
Βασικό προαπαιτούμενο είναι, το κοινωνικό κεφάλαιο της αλληλεγγύης, της κοινωνικής συνεργασίας, της διάχυσης προς τα κάτω γνώσεων και πληροφόρησης. Κοινωνικοποίηση της γνώσης δηλ με συμμετοχικές διαδικασίες.<br />
<br />
Ηθικές επενδύσεις έχουμε κυρίως όταν συνδυάζουμε την ανάπτυξη των κοινωνικών πόρων η του λεγόμενου κοινωνικού κεφαλαίου με τις οικονομικές επενδύσεις στο χώρο της μη κερδοσκοπικής οικονομίας.<br />
<br />
Η κοινωνική οικονομία μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά σε αυτό το πεδίο όχι γιατί μπορεί να καταλάβει το σύνολο της οικονομίας αλλά, γιατί ακριβώς μπορεί να μπολιάσει και να ηθικοποιήσει το όλον μείγμα της οικονομίας.<br />
<br />
Και αυτό γίνεται καταλαμβάνοντας ένα σημαντικό της κομμάτι της οικονομίας που αντιμετωπίζει τον κοινωνικό αποκλεισμό, την περιβαλλοντική απειλή, την επικοινωνία, την δια βίου μάθηση και επιμόρφωση. Η κοινωνική οικονομία είναι τελικά το ηθικό αντίδοτο στην αχαλίνωτη κερδοσκοπία. Έτσι όλα τα παραπάνω ζητήματα χρήζουν ολιστικής προσέγγισης εάν θέλουμε μια αποτελεσματική ηθική στη σύγχρονη επιχειρηματικότητα. Και η απάντηση είναι:<br />
Συμμετοχική οικολογία για το περιβάλλον..<br />
Συμμετοχική κοινωνική οικονομία για την ηθική επιχειρηματικότητα.<br />
Συμμετοχική δημοκρατία για την οργάνωση της νέας καθολικότητας των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.<br />
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ<br />
<br />
Δεν υπάρχει μια ενιαία διαχρονική ηθική για την επιχειρηματικότητα, για αυτό πρέπει να ορίσουμε ξανά τους κανόνες και τους στόχους μιας πραγματικά αποτελεσματικής ηθικής πέρα από την ηθικολογία και τον φαρισαϊσμό.<br />
<br />
Η κοινωνική εταιρική ευθύνη δεν είναι το ηθικό «φάρμακο» για όλα… αλλά κομμάτι του ΠΑΖΛ για την ενίσχυση της ηθικής επιχειρηματικότητας.<br />
<br />
Η κοινωνική οικονομία είναι ο μοναδικός δείκτης που έχουμε μέχρι σήμερα για την ανάπτυξη της ηθικής επιχειρηματικότητας με την έννοια της ομαλής και δίκαιης συμβίωσης για όλους χωρίς κοινωνικούς και οικονομικούς αποκλεισμούς .<br />
<br />
Η ευθύνη τελικά και το μεγαλύτερο βάρος για να φωτιστούν αυτά τα σημεία πέφτει στο οργανωμένο σύνολο των κοινωνικών δικτύων (social media). <br />
<br />
*Το κείμενο είναι από την παρέμβαση του Βασίλη Τακτικού στο συνέδριο CEO & CSR money conference 2011 που έγινε την Πέμπτη 5 Μαΐου, Athenaeaum intercontinental συζητήσεις στρογγυλής Τραπέζης ( discussion panels)<br />
<br />
<br />
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ<br />
από τον Vasilis Taktikos, Σάββατο, 30 Οκτώβριος 2010 στις 7:30 π.μ. <br />
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ <br />
Η πράσινη επιχειρηματικότητα αναγνωρίζεται σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο ως η βασική προϋπόθεση για την αειφορία και βιώσιμη ανάπτυξη, μπροστά στην απειλή της οικολογικής κατάρρευσης του πλανήτη από τις ρυπογόνες δραστηριότητες του ανθρώπου και το φαινόμενο του θερμοκηπίου.<br />
Θεωρείται μάλιστα ως η μόνη λύση ριζικής αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που στοχεύει στην πρόληψη πριν είναι αργά για την “θεραπεία”. <br />
<br />
Είναι το κλειδί για το μέλλον της οικονομίας, καθώς συνδυάζει το τερπνόν της οικοπροστασίας μετά του ωφελίμου της οικονομίας και της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. <br />
<br />
Σύμμαχος για την πράσινη επιχειρηματικότητα είναι η νέα υψηλή πράσινη τεχνολογία που εισδύει σε όλους τους τομείς της ενέργειας, παραγωγής και των υπηρεσιών. <br />
<br />
Συνδέεται άμεσα με την πράσινη ζήτηση σε υγιεινά και ωφέλιμα προϊόντα και υπηρεσίες. Με την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και την οικοδιαχείριση του νερού. Τα βιοκλιματικά κτίρια και την εξοικονόμηση της ενέργειας, με την πολιτική για τις πράσινες πόλεις και την ανακύκλωση με την οικοπροστασία των δασών και της θάλασσας. Με την αξίωση για καθαρό περιβάλλον και υγεία. <br />
<br />
Το κέρδος έτσι, είναι διπλό. Από την μία πλευρά έχουμε ενεργητική προωθητική διαδικασία για την προστασία του περιβάλλοντος και από την άλλη πράσινη ανάπτυξη. <br />
Τι κινεί τη πράσινη επιχειρηματικότητα <br />
• Την πράσινη επιχειρηματικότητα πρώτα απʼ όλα την κινεί η επείγουσα αναγκαιότητα αντιμετώπισης των κλιματικών αλλαγών και η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ήπιες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.<br />
• Η αυξανόμενη ζήτηση της αγοράς σε πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες. <br />
• Το ηθικό πλεονέκτημα της πράσινης επιχειρηματικότητας απέναντι σε κάθε μορφή ζωής. <br />
• Η εφαρμογή των νέων προηγμένων πράσινων τεχνολογιών που προσφέρει πλεονεκτήματα στους επενδυτές της πράσινης επιχειρηματικότητας <br />
<br />
• Το περιβαλλοντικό αδιέξοδο των μεγάλων πόλεων και το όραμα για τις πράσινες πόλεις. <br />
<br />
• Η πίεση για επάρκεια καθαρού πόσιμου νερού για τον αυξανόμενο πληθυσμό και τις αυξανόμενες καλλιέργειες. <br />
<br />
• Το αδιέξοδο της υπερκατανάλωσης χημικών φαρμάκων και φυτοφαρμάκων και η ανάγκη, αλλά και οι δυνατότητες που υπάρχουν για την χρήση οικοθεραπευτικών μεθόδων και σκευασμάτων. <br />
<br />
Τι εμποδίζει την ανάπτυξή της <br />
<br />
• Κατʼ αρχήν, οι παγιωμένες επενδύσεις και συγκέντρωση κεφαλαίου σε ρυπογόνους τομείς της οικονομίας, που λειτουργεί συντεχνιακά και αποτρεπτικά για επενδύσεις στην πράσινη επιχειρηματικότητα.<br />
<br />
• Η λογική του εύκολου κέρδους που δεν υπολογίζει το κόστος της προστασίας του οικοσυστήματος. <br />
<br />
• Η άγνοια των πλεονεκτημάτων πολλές φορές που προσφέρουν οι πράσινες τεχνολογίες για τους επενδυτές. <br />
<br />
• Τα γραφειοκρατικά εμπόδια για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, όπως είχαμε για παράδειγμα για την διάδοση των φωτοβολταϊκών. <br />
<br />
• Η έλλειψη σοβαρών κινήτρων για επενδύσεις υποδομής στην πράσινη επιχειρηματικότητα. <br />
<br />
• Το έλλειμμα της νέας οργανωτικής κουλτούρας, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην αγροτική παραγωγή όπου δύσκολα αλλάζουν αντικείμενο καλλιέργειας οι αγρότες μολονότι θα μπορούσαν νʼ αντικατασταθούν με άλλες αποδοτικότερες που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. <br />
<br />
ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΩΣ ΠΟΛΙΤΕΣ <br />
Μπορούμε αφού κατανοήσουμε αυτές τις προϋποθέσεις όχι μόνον να πιέσουμε, αλλά να γίνουμε εθελοντές και υποστηρικτές πρωτοβουλιών για την πράσινη επιχειρηματικότητα και τη ριζική αντιρύπανση καθορίζοντας με την καταναλωτική στους στάση την ζήτηση. <br />
• Να υιοθετήσουμε τον αυτοπεριορισμό στην κατανάλωση και να προάγουμε τα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα.<br />
• Να αλλάξουμε προοδευτικά τη συμπεριφορά στην ποιότητα της ζήτησης και τις προτιμήσεις. <br />
<br />
• Να αλλάξουμε το ίδιο το καταναλωτικό πρότυπο, ζητώντας προϊόντα με ανακυκλώσιμα υλικά τα οποία δεν σπαταλούν ενέργεια και δεν ρυπαίνουν.Επειδή ως πολίτες δεν είμαστε μόνο καταναλωτές, αλλά ταυτόχρονα κατά κάποιον τρόπο και παραγωγοί προς ιδίαν κατανάλωση, πέραν από τους κατʼ επάγγελμα επιχειρηματίες και ως συμμετέχοντες σε κοινοπραξίες, πολυμετοχικές εταιρείες και συνεταιρισμούς, μπορούμε να επιδράσουμε καταλυτικά προς την κατεύθυνση των επενδύσεων στην πράσινη οικονομία. <br />
Να αλλάξουμε επίσης προοδευτικά το παραγωγικό πρότυπο, όχι πλέον ως καταναλωτές, αλλά και ως μικροί παραγωγοί π.χ. ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, γεωργικών προϊόντων, διατροφής και κουζίνας, οικιακής κομποστοποίησης και κατασκευής βιοκλιματικών κτιρίων. <br />
<br />
Είναι στο χέρι μας λοιπόν νʼ αλλάξουμε το καταναλωτικό παραγωγικό πρότυπο στην κουλτούρα μας, τη συμπεριφορά μας και στις καθημερινές πράξεις μέσα από την θεσμική οργάνωση της Κοινωνίας των Πολιτών και την πεποίθηση ότι η Πράσινη Επιχειρηματικότητα μας αφορά όλους, είτε ως παραγωγούς είτε ως καταναλωτές, το μέλλον μας και το μέλλον των παιδιών μας. <br />
Μπορούμε να δράσουμε μέσα από την προώθηση της συνεργασίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών, καταρτίζοντας τοπικά σύμφωνα ποιότητας για την Οικοπροστασία και Πράσινη Επιχειρηματικότητα. <br />
<br />
. <br />
<br />
<br />
Ο συνειδητοποιημένος πολίτης ως παραγωγός <br />
Είναι πολύ σημαντικό ο ενεργός πολίτης σήμερα να παρέμβει για την προώθηση της πράσινης επιχειρηματικότητας, όχι μόνον στην διαμόρφωση της ζήτησης σε πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά και στην διαμόρφωση της προσφοράς στο παραγωγικό γίγνεσθαι. <br />
<br />
Λαμβάνοντας υπόψη ότι, η ρύθμιση της αγοράς δεν γίνεται όσο θα θέλαμε ίσως ελεύθερα από την ζήτηση, αλλά καθορίζεται κι αυτή και οι επιθυμίες μας από το καταναλωτικό πρότυπο που ορίζουν οι μεγάλες εταιρείες με τις διαφημίσεις και με προσφερόμενα προϊόντα. <br />
<br />
Γιατί είναι σαφές ότι δεν μπορείς να ζητάς προϊόντα στην αγορά που δεν υπάρχουν διαθέσιμα και βρίσκονται μόνο στο πειραματικό, δειγματοληπτικό στάδιο και δεν έχουν γίνει οι απαιτούμενες επενδύσεις για μαζική παραγωγή. <br />
<br />
Δεν μπορείς να ζητάς εναλλακτικά καύσιμα για το αυτοκίνητό σου που δεν υπάρχουν στην αγορά, πάνινες σακούλες αντί για πλαστικές που δεν προσφέρουν τα Super Market, <br />
<br />
Δεν μπορείς να οραματίζεσαι πράσινες πόλεις όταν δεν υπάρχουν εταιρείες και Δήμοι να επενδύσουν π.χ. στις πράσινες στέγες και την ανακύκλωση. <br />
<br />
Γιʼ αυτό, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε ότι η διαδικασία της προσφοράς στην Πράσινη Επιχειρηματικότητα ενισχύεται μέσα από συλλογικές διαδικασίες και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που μπορούν να επιδράσουν στο κράτος, στην τοπική αυτοδιοίκηση και στις ίδιες τις επιχειρήσεις, ώστε να επιλέξουν και να επενδύσουν εκείνες με τη σειρά τους στην πράσινη επιχειρηματικότητα. <br />
<br />
Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι φθάσαμε στη σημερινή παγκόσμια κρίση και υποβάθμιση, γιατί δόθηκε μονόπλευρη σημασία στην τόνωση της «αυθόρμητης» ζήτησης, χωρίς την συνειδητή τόνωση της προσφοράς στην πράσινη οικονομία, την συνειδητή τόνωση σε προϊόντα και υπηρεσίες μέσω της κοινωφελούς ρύθμισης στις αγορές. <br />
<br />
Είναι βέβαιο ότι, οι πολίτες μπορούν να συμβάλλουν στην τόνωση της προσφοράς σε πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες, δημιουργώντας δίκτυα οριζόντιας συνεργασίας Μ.Κ.Ο., της τοπικής αυτοδιοίκησης και των επιχειρήσεων, όπου μέσα απο μια σειρά ενέργειες και πρωτοβουλίες ενισχύεται τελικά η πράσινη επιχειρηματικότητα στη δομή της. <br />
<br />
Και αυτό είναι το θετικό σύνδρομο της ενεργειακής και πράσινης επανάστασης για τη σωτηρία της ζωής στον πλανήτη. <br />
<br />
«Για την συλλογική περιβαλλοντική ευθύνη δεν αρκεί να επιβάλλονται μόνον πρόστιμα στις βιομηχανίες που ρυπαίνουν, χρειάζονται πλέον προϊόντα και βιομηχανίες που από τη “φύση” των υλικών τους και την τεχνολογία τους δεν ρυπαίνουν». <br />
<br />
ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ; <br />
Το εναλλακτικό αναπτυξιακό μοντέλο χρειάζεται νέους θεσμούς αλλά την δυνατότητα να μπει η κοινωνία μπροστά.<br />
Χρειάζεται, γι' αυτό το λόγο νέου τύπου τράπεζες. ¨Όχι μόνον κρατικές έναντι των ιδιωτικών αλλά ηθικές και πράσινες τράπεζες, με την συμμετοχή των συνεταιρισμών των κοινωνικών φορέων των συνεταιρισμών και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. <br />
Κι' αυτό σημαίνει με την σειρά του οργάνωση της κοινωνίας από τα κάτω αυτό-οργάνωση με την συμμετοχή των πολιτών και της τοπικής αυτοδιοίκησης σε νέες μορφές επιχειρηματικότητας αλλά και την σύνθεση του κοινωνικού κεφαλαίου για την ενίσχυση αυτής της επιχειρηματικότητας. <br />
Οι αυτο-οργανωμένοι φορείς της κοινωνίας σε τοπική και περιφερειακή κλίμακα μπορούν όχι μόνον να κατευθύνουν αλλά και να συγκεντρώσουν πόρους να ιδρύσουν εταιρείες για επενδύσεις προς όφελος των τοπικών κοινωνιών. <br />
Η αυτο-οργάνωση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στο επίπεδο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, μπορεί επίσης ν' αξιοποιήσει την κοινωνική εταιρική ευθύνη υπέρ των κοινωνικά και οικονομικά αποκλεισμένων, υπέρ των δραστηριοτήτων που μειώνουν τις ανισότητες. <br />
<br />
<br />
<br />
Ποιοι είναι οι συντελεστές ανάπτυξης της Κοινωνικής και πράσινης Οικονομίας <br />
<br />
Οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών και όλοι οι Μη Κερδοσκοπικοί Φορείς<br />
<br />
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση<br />
<br />
Οι συνεταιρισμοί<br />
<br />
Οι χορηγοί<br />
<br />
Η εκκλησία και διάφορες κοινότητες<br />
<br />
Προσεγγίζουμε το ζήτημα από αυτή τη σκοπιά, γιατί η πράσινη ανάπτυξη, χωρίς τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας είναι ελλειμματική. Περιορίζει τους ανθρώπινους πόρους, τις κινητήριες δυνάμεις και το τελικό όφελος στην τοπική κοινωνία.<br />
Η κοινωνική σύμπραξη πολιτών με την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι στρατηγικής σημασίας ..<br />
<br />
<br />
Το υποκείμενο της Κοινωνικής πράσινης Επιχειρηματικότητας <br />
<br />
Είναι συνεργατικό, είναι συλλογικό, είναι απότοκο της κοινωνικής υπευθυνότητας.<br />
<br />
Είναι όλες οι συλλογικές και κοινωνικές οργανώσεις που παράγουν η μπορούν να παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες.<br />
<br />
Είναι συμμετοχικές εταιρείες (λαϊκής βάσης) με κοινωνικό προορισμό συνεταιριστικές τράπεζες.<br />
Έχουμε, στην Ελλάδα μυριάδες συλλογικές οργανώσεις αλλά πολύ μικρό ποσοστό κοινωνικής επιχειρηματικότητας που αναλαμβάνουν συλλογικούς φορείς και κοινωφελείς επιχειρήσεις της Τ.Α. σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.<br />
Αυτό το θεσμικό έλλειμμα που είναι ζήτημα επιπέδου οργάνωσης μια κοινωνίας πρέπει να το αντιμετωπίσουμε όπως το δημοσιονομικό της χώρας.<br />
<br />
<br />
Η κινητοποίηση ανθρώπινων πόρων μέσα από την συλλογική επιχειρηματικότητα και τις δομημένες «συμπράξεις» Τοπικής Αυτοδιοίκησης και κοινωνικών φορέων.<br />
<br />
<br />
Ο συνεργατισμός, ο εθελοντισμός και τα δίκτυα ως κοινωνικό κεφάλαιο <br />
<br />
Κοινωνικό Κεφάλαιο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, επίσης, η δικτύωση της συλλογικής γνώσης και ευφυΐας που μετασχηματίζεται σε πνευματικό έργο.<br />
Η συσσώρευση συλλογικής γνώσης οργανωτικής κουλτούρας, αλληλεγγύης, κοινής εμπιστοσύνης και δημιουργικής θεσμικής λειτουργίας και αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες αλλά και δυνατότητες και ευκαιρίες βελτίωσης των συνθηκών ζωής.<br />
<br />
<br />
Η συγκέντρωση ως δεξαμενή ανθρωπίνων πόρων και γνώσεων και αυτό στην ουσία είναι το κοινωνικό κεφαλαίο και εκφράζεται ως συνεργατισμός και κοινωνικός σχεδιασμός.<br />
<br />
Το πρόβλημα είναι ότι ο εθελοντισμός έχει μια παροδικότητα προσφοράς <br />
<br />
<br />
. Το έργο του πνευματικού εθελοντισμού και η ελεύθερη προσβασιμότητα αποτελούν, επίσης, κοινωνικό κεφάλαιο, που δημιουργεί προστιθέμενη αξία στην οικονομία. <br />
<br />
Στο ερώτημα γιατί η Κοινωνική Οικονομία και η πράσινη ανάπτυξη πρέπει να βασιστεί στην Τοπική Αυτοδιοικήση και ιδιαίτερα να ενσωματωθεί ως πολιτική στο πρόγραμμα “Καλλικράτης” οι απαντήσεις έχουν ως ακολούθως:<br />
<br />
Πρώτον γιατί η Τ.Α. είναι μια εξουσία κοντά στο ανθρώπινο μέτρο. Μπορεί ο πολίτης να συμμετέχει στην διαβούλευση, στην πόλη του. Μπορεί να ενσωμάτωσει τον εθελοντισμό του κάθε μορφής, ο οποίος τελικά μπορεί να μην εξαφανίσει το κόστος των υπηρεσιών αλλά μπορεί να το μειώνει δραστικά υπέρ του κοινού οφέλους.<br />
<br />
Μπορεί να ενισχύσει το «κοινωνικό κεφάλαιο» της πόλης του στο επίπεδο της συνεργασίας και να συμβάλει σε κοινωνικές συμπράξεις και υπάρχουν πολλοί τρόποι να το κάνει αυτό.<br />
<br />
Αυτά τα πλεονεκτήματα της Τ.Α. να είναι κοντά στο πολίτη και να δημιουργεί επίπεδα συνεργασίας ειδικότερα για το περιβάλλον και την Κοινωνική Οικονομία μπορούν να γίνουν και προϋπόθεση υπερπήδησης των πελατειακών σχέσεων και της τάσης προς διαφθορά όταν η Τ.Α. αποκτήσει όραμα και σχέδιο για την Κοινωνική Οικονομία και το περιβάλλον. <br />
<br />
Το σχέδιο “Καλλικράτης” είναι μεγάλη ευκαιρία να συνδεθεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση με ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο το οποίο να βασίζεται στην ανάπτυξη της κοινωνικής και πράσινης οικονομίας.<br />
<br />
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει το συγκριτικό πλεονέκτημα να βρίσκεται πιο κοντά στο πολίτη σε σχέση με το κράτος και με αυτήν της έννοια να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις κοινωνικής επιχειρηματικότητας σε τοπικό επίπεδο σε αναδυόμενους τομείς της πράσινης και κοινωνικής επιχειρηματικότητας.<br />
<br />
Έχει το πλεονέκτημα να συνθέσει το τοπικό κοινωνικό κεφάλαιο οριζόντιας συνεργασίας με τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών.<br />
<br />
Παράλληλα γίνεται μια σημαντική τομή στην διοίκηση για να συνδεθούν οι στόχοι της Κοινωνικής Οικονομίας που προωθούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση περισσότερο με τις τοπικές κοινωνίες και να υπερπηδηθούν γραφειοκρατικά εμπόδια, της κακοδιαχείρισης που ισχύει σε μεγάλο βαθμό σήμερα στην διαχείριση κοινοτικών προγραμμάτων.<br />
<br />
<br />
Αυτή η ποιοτική διαφοροποίηση των Δήμων η οποία επιτυγχάνεται με την διοικητική μπορεί να φέρει ριζικές αλλαγές στις παρεχόμενες υπηρεσίες στο πολίτη αλλά και τον αναπτυξιακό ρόλο, που μπορεί να διαδραματίσει η Τ.Α. στην διαχείριση προγραμμάτων κοινωνικής μέριμνας που τώρα διαχειρίζεται το κράτος.<br />
<br />
Συγκεκριμένα η Τ.Α. από το σχέδιο «Καλλικράτης» μπορεί να διεκδικήσει σημαντικότερο ρόλο για την διαχείριση προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του ΕΣΠΑ.<br />
<br />
Το ζητούμενο σε αυτή την συγκυρία δεν μπορεί να είναι η αύξηση των δαπανών από το κράτος αλλά η καλύτερη και αποδοτικότερη διαχείριση των διαθέσιμων πόρων όπως και η μεταφορά πόρων από το κράτος και την ΕΕ διάμεσω υφιστάμενων προγραμμάτων.<br />
<br />
Γιατί η αλήθεια είναι ότι υπήρχαν πόροι που κατασπαταλήθηκαν από την γραφειοκρατεία αλλά και από τον πολυκατακερματισμό της Τοπικής Αυτοδιοικήσης.<br />
<br />
Αύξηση της ικανότητας λοιπόν για να αξιοποιηθούν με ευρηματικότητας και κοινωνική επιχειρηματικότητα οι πόροι.<br />
<br />
Αυτό που δεν έχει συνειδητοποιηθεί ακόμη απο την πλευρά των πολλών αιρετών της Τοπικής Αυτοδιοικήσης είναι ότι αντί να διεκδικούν πρόσθετους πόρους απευθείας από το κράτος, σε μια εποχή κρίσης δημοσιονομικής στενότητας θα έπρεπε να διεκδικούν πόρους από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμειο Συνοχής, επυτιχγανοντας καλύτερα αποτελέσματα.<br />
<br />
Εδώ όμως χρειάζεται καινοτομική προσέγγισης για να διεκδικήσουν πόρους σε αυτό το πεδίο μέσα από «συμπράξεις» για την κοινωνική οικονομία και το περιβάλλον. Οι οποίες μπορούν να εξασφαλίσουν και το απαραίτητο κοινωνικό κεφάλαιο και την συμμετοχή των πολιτών.<br />
<br />
Συμπράξεις για το αστικό και οικιστικό περιβάλλον<br />
Συμπράξεις για την προστασία δασών και οικοσυστημάτων<br />
Συμπράξεις για την τοπική απασχόληση και την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού<br />
Συμπράξεις για την κοινωνική φροντίδα ηλικιωμένων και κοινωνικά αδύναμων ομάδων πληθυσμού<br />
Συμπράξεις οποίες προβλέπονται και από ειδικά πιλοτικά Ευρωπαϊκά Προγράμματα τα οποία όμως δεν εξελίσσονται στην χώρα μας σε πολιτικές για τους Δήμους.<br />
<br />
Συμπράξεις σημαίνει ότι μπορούν να συμβάλουν στις επενδύσεις και οι άμεσες ομάδες ωφελουμένων.<br />
<br />
Η ανάγκη που προκύπτει από την οικονομική κρίση και οι δυνατότητες που προσφέρει η μεταρρύθμιση με το σχέδιο “Καλλικράτης” είναι η ευκαιρία για την σωστή και ορθολογική διαχείριση των πόρων υπάρχουν για την “Κοινωνική Οικονομία” στην χώρα μας να βρουν καλύτερα τον κοινωνικό διάλογο.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ και ενίσχυση της απασχόλησης<br />
<br />
Η ανεργία αποτελεί ένα από τα μείζονα αποστήματα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα ποσοστά αύξησης της απασχόλησης είναι σχεδόν αντιστρόφως ανάλογα με τους ρυθμούς ανάπτυξης.<br />
Στα πλαίσια των στρατηγικών αντιμετώπισής της η Ευρωπαϊκή Ένωση στρέφεται έντονα τα τελευταία χρόνια στον τομέα της κοινωνικής οικονομίας, που συνιστά μια εναλλακτική μορφή επιχειρηματικότητας.<br />
Συγκεκριμένα ένα υπολογίσιμο ποσοστό της οικονομικής δραστηριότητας των ευρωπαϊκών κρατών αναπτύσσεται πλέον γύρω από την παιδεία, την υγεία, την πρόνοια, την κοινωνική μέριμνα, τον αθλητισμό, τον πολιτισμό και το περιβάλλον, τις συνιστώσες δηλαδή της κοινωνικής οικονομίας.<br />
Στις συνιστώσες αυτές οι ανάγκες της δημόσιας διοίκησης είναι αυξημένες και είναι επιτακτική η ανάγκη αναβάθμισης των ήδη παρεχόμενων υπηρεσιών. Προκύπτουν έτσι νέες θέσεις εργασίας, για τις οποίες η επινοητικότητα, η ευρηματικότητα, η συλλογικότητα και η συνεργατικότητα των νέων ανθρώπων είναι απαραίτητες.<br />
Το Δημόσιο μπορεί -και το έχει κάνει σε κάποιο βαθμό- με τα κατάλληλα κίνητρα να προωθήσει την σύσταση συνεταιρισμών, που θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους είτε έμμεσα - με τη μεσολάβηση του Δημοσίου -, είτε άμεσα στους πολίτες εξασφαλίζοντας θέσεις εργασίας και καλή ποιότητα υπηρεσιών και προϊόντων.<br />
Στους δικαιούχους φορείς παροχής υπηρεσιών εντάσσονται οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι επιχειρήσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι νέες επιχειρήσεις που θα συσταθούν για τις προαναφερθείσες συνιστώσες της κοινωνικής οικονομίας, αλλά και οι υπάρχουσες, με την προϋπόθεση της τροποποίησης των σκοπών τους.<br />
Σύμφωνα λοιπόν με τα στατιστικά στοιχεία, η αύξηση της απασχόλησης σε οργανισμούς κοινωνικής οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζεται κατά πολύ ψηλότερη συγκριτικά με το σύνολο της οικονομίας. Επιπλέον η κοινωνική οικονομία δημιουργεί το 6,45% του συνόλου της απασχόλησης και το 7,7% της μισθωτής απασχόλησης.<br />
Στην Ιταλία, τη χώρα με την πλουσιότερη παράδοση στο θέμα των συνεταιρισμών και της κοινωνικής οικονομίας, περίπου δεκατέσσερα εκατομμύρια άτομα μετέχουν σε συνεταιρισμούς για τη γεωργία, την αλιεία, τον αθλητισμό, τον πολιτισμό, την κατοικία, τις υπηρεσίες και την κοινωνική αλληλεγγύη.<br />
Στην Ισπανία, η Ισπανική Συνομοσπονδία Επιχειρήσεων της Κοινωνικής Οικονομίας περιλαμβάνει στους κόλπους της δεκάδες συνεταιριστικές οργανώσεις και επιχειρήσεις που αφορούν στην κατοικία, την κατανάλωση, τις μεταφορές, τις θαλάσσιες δραστηριότητες, τη διδασκαλία, την υγεία, την κοινωνική ένταξη, την κοινωνική αλληλεγγύη.<br />
Το πρόβλημα εντοπίζεται στην έλλειψη σαφούς νομοθετικού πλαισίου και στην αντίσταση των παραδοσιακών παραγόντων, δηλαδή των επιχειρήσεων, των συνδικάτων, της Διοίκησης.<br />
Στην Γαλλία, η αντίστοιχη Συνομοσπονδία συγκεντρώνει τους συνεταιρισμούς, την αντασφάλιση, τον τομέα αλληλοβοήθειας αλλά και οργανισμούς για την κατοικία και τα αυτοκίνητα.<br />
Στην Πορτογαλία, οι συνεταιρισμοί παρεμβαίνουν για θέματα των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, και γενικότερα για ζητήματα φιλανθρωπίας, για την ανάπλαση περιοχών και την αναπαλαίωση κατοικιών, για την αγροτική παραγωγή.<br />
Αλλά και στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού αναπτύσσεται έντονα η ιδέα των clusters, η «ιδέα του δημιουργικού μορφώματος». Η ιδέα αυτή είναι θεμελιωμένη στην αναπτυξιακή διάσταση της τέχνης, όσον αφορά στην οικονομία, αφού είναι ικανή να δημιουργεί θέσεις εργασίας, τουρισμό και κατά συνέπεια εισόδημα. Στις Πολιτείες της Μασαχουσέτης και της Φιλαδέλφειας η ιδέα αυτή έχει προκαλέσει αξιοσημείωτα αποτελέσματα.<br />
Πέραν όμως της βελτίωσης των οικονομικών δεικτών, η κοινωνική οικονομία και ο συμπληρωματικός της χαρακτήρας έχει τη δυνατότητα να μετριάζει τις ρωγμές που εμφανίζουν άλλοι οικονομικοί τομείς, αποκαθιστώντας την ευρυθμία του συστήματος.<br />
Ταυτόχρονα η κοινωνική οικονομία συντελεί στην προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων, όπως η κοινωνική φροντίδα, η κοινωνικοοικονομική περιθωριοποίηση και ο αποκλεισμός, η οικολογική καταστροφή, ενδυναμώνοντας την κοινωνική συναίνεση – αλληλεγγύη.<br />
Στην Ελλάδα ένα πλέγμα ιστορικών, πολιτιστικών και οικονομικών όρων δημιούργησαν απρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών και της ιδέας της κοινωνίας των πολιτών. Μάλιστα η έννοια του συνεταιρισμού παρέμεινε περιορισμένη στα όρια της αγροτικής παραγωγής και σε μικρότερο ακόμα βαθμό σε τράπεζες, ταμεία υγείας, εμπορία καπνού κ.τ.λ.<br />
Εντούτοις το ευρωπαϊκό πρότυπο πυροδότησε εξελίξεις. Καθώς έχει εμπεδωθεί πλέον ότι η κοινωνική οικονομία συμβάλλει θετικά στον τομέα της οικονομίας, της απασχόλησης, της κοινωνικής συνοχής και συνεπώς στην ανάπτυξη, δρομολογούνται το τελευταίο χρονικό διάστημα από την πλευρά της ελληνικής Πολιτείας παρεμβάσεις και υποστηρικτικά μέτρα, ώστε να δημιουργηθεί γόνιμο έδαφος για την άνθισή της στον ελληνικό χώρο.<br />
ΟΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ<br />
από τον Vasilis Taktikos, Σάββατο, 30 Οκτώβριος 2010 στις 7:57 π.μ. <br />
ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ<br />
<br />
Η οριζόντια συνεργασία των κοινωνικών δικτύων με τους φορείς της Τ.Α. και στη συγκεκριμένη περίπτωση με τους κοινωνικά δίκτυα και οργανώσεις περιβάλλοντος, είναι το κλειδί για να πάει μπροστά τόσο η υπόθεση της οικοπροστασίας , όσο και η πράσινη επιχειρηματικότητα που είναι η κινητήρια δύναμη για να έχουμε ένα βιώσιμο αστικό περιβάλλον.<br />
Αυτές οι δύο έννοιες πάνε μαζί και θα πρέπει να τις βλέπουμε παράλληλα. Δεν μπορούμε να έχουμε την επιθυμητή προστασία του περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα, την μείωση της αστικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης εάν δεν κινητοποιήσουμε οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας και της πράσινης ανάπτυξης. (το λεγόμενο κοινωνικό κεφάλαιο)<br />
Και δεν μπορούμε να κινητοποιήσουμε πόρους και πολιτικές σε ικανό βαθμό εάν δεν κινητοποιηθούν τοπικές κοινωνίες και τοπική αυτοδιοίκηση για να «καλλιεργήσουν» το έδαφος τόσο της ζήτησης όσο και της επιχειρηματικότητας προς αυτή την κατεύθυνση. <br />
Οι πολιτικές για το αστικό περιβάλλον και την πράσινη ανάπτυξη δεν γίνονται σε αυτόματο πιλότο. Χρειάζονται τα κοινωνικά δίκτυα και η προώθηση της συμμετοχικής δημοκρατίας στη βάση.<br />
Παραδείγματα Κοινωνικών Επιχειρήσεων<br />
Στο τομέα υγείας, παιδείας, πολιτισμού, κοινωνικής αλληλεγγύης, προστασίας του περιβάλλοντος και πράσινης ανάπτυξης, συνεταιριστικών τραπεζών.<br />
Στο τομέα υγείας<br />
· · Στο τομέα της υγείας εκτός από τα διάφορα μη κερδοσκοπικά ιδρύματα που υπάρχουν από αιώνες, έχουμε κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς για την φροντίδα ηλικιωμένων ομάδων με ειδικά προβλήματα υγείας.<br />
· · Εταιρείες παροχής υπηρεσιών για προσπελάσιμα συστήματα μεταφορών (εταιρίες ταξί και λεωφορείων) <br />
· · Τεχνικές εταιρίες με εξειδίκευση στην κατασκευή χώρων προσπελάσιμων <br />
· · Εταιρίες πληροφορικής παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών (αναπήρους, ηλικιωμένους, κτλ)<br />
Στο τομέα της παιδείας και της επιμόρφωσης<br />
· · Μη κερδοσκοπικές εταιρείες μελετών ερευνών και σπουδών για την ιστορία του τύπου ……<br />
· · Εκδοτικές δραστηριότητες, τοπικές εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία.<br />
· · Δια βίου μάθηση<br />
· · Επαγγελματική κατάρτιση και αποκατάσταση<br />
Στο τομέα κοινωνικής αλληλεγγύης<br />
Κοινωνικά παντοπωλεία<br />
Συστήματα μη χρηματικών ανταλλαγών με την χρήση του διαδικτύου.<br />
Στο τομέα του πολιτισμού<br />
Διάφορα μουσεία, βιβλιοθήκες, πολιτιστικά κέντρα, φεστιβάλ<br />
Συμβουλευτικές εταιρείες διατήρησης πολιτιστικής κληρονομίας και για την τοπική πολιτιστική ανάπτυξη.<br />
Στο τομέα του περιβάλλοντος και της πράσινης ανάπτυξης<br />
· · Εταιρείες δασοπροστασίας και ανάπτυξης του πράσινου<br />
· · Διαχείρισης οικότοπων και οικοσυστημάτων<br />
· · Οικοτουρισμού και υπαίθριων δραστηριοτήτων<br />
· · Τουριστικά καταλύματα που διαχειρίζονται συλλογικές οργανώσεις<br />
· · Εταιρείες παραγωγής ήπιων μορφών ενέργειες<br />
· · Αγρoτικοί – οικοτεχνικοί – αγροτουριστικοί συνεταιρισμοί<br />
· · Λειτουργία εργαστηρίων: κεραμικής, δερματοτεχνίας, κατασκευής και παλαίωσης ξύλινων εικόνων, κατασκευής εκκλησιαστικού και καλλιτεχνικού κεριού, κατασκευής ευχετήριων καρτων́, ανθοσύνθεσης- ανθοδετικής, θερμοκηπίου, πηλου, υφαντών, κεντημάτων, κούκλων, παραδοσιακών στολων κα<br />
· · Εταιρείες διαχείρισης αποβλήτων και υδάτων<br />
· · Εταιρείες βιολογικών καλλιεργειών, οικολογικών προϊόντων (μεταποίηση φαρμακευτικών, αρωματικών φυτών, κ.α)<br />
· · Εταιρείες μελισσοκομίας και δενδροκομίας<br />
· · Αλιευτικές εταιρείες (μεταποίηση, τυποποίηση, παραγωγή και εκμετάλλευση αλιευτικών προϊόντων)<br />
· · Εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες και προϊόντα εστίασης και catering <br />
· · Εταιρείες που λειτουργούν κέντρα δημιουργικής απασχόλησης, φιλοξενίας<br />
· · και ψυχαγωγίας παιδιών, ηλικιωμένων ή ΑΜΕΑ<br />
Στο τομέα της συγκέντρωσης και διαχειρίσεις κεφαλαίου<br />
· · Συνεταιρίστηκες ή «ηθικές» τράπεζες <br />
· · Οικοδομικούς συνεταιρισμούς<br />
· · Εταιρείες λαϊκής βάσης τοπικής ανάπτυξης<br />
· · Συμβουλευτική επιχειρήσεων και υλοποίησης ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων<br />
ΟΙ ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΜΕΣΑ<br />
ΠΟΙΑ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ από την Ε.Ε<br />
Το ερώτημα είναι πάντα πού θα βρεθούν οι πόροι σε μια περίοδο κρίσης. Μα οι πόροι για την κοινωνική οικονομία υπάρχουν και προέρχονται κατά κύριο λόγο από τα προγράμματα της Ε.Ε που αναδεικνύουν και ενισχύουν τους κοινωνικούς και ανθρώπινους πόρους .<br />
Το ΕΚΤ, για παράδειγμα, είναι το σημαντικότερο χρηματοδοτικό εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση.<br />
Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) είναι ένα από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ε.Ε., το οποίο ιδρύθηκε με σκοπό τη μείωση των διαφορών ευημερίας και επιπέδου ζωής στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες της Ε.Ε., για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.<br />
Στην Ελλάδα με βάση τους πόρους του Ε.Κ.Τ. για την προγραμματική περίοδο 2007 – 2013 έχουμε 3 Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, τα οποία κατανέμονται ως εξής: «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» «Διοικητική Μεταρρύθμιση 2007-2013» , «Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση 2007-2013» <br />
Προβλέπεται ότι ένα ποσοστό περίπου 2% εως 5% θα πρέπει να απορροφάται μέσω των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Η κατεύθυνση αυτή της Ε.Ε καταστρατηγείται από το ελληνικό κράτος, ιδιαίτερα στον τομέα της δια βίου μάθησης και στο επιχειρησιακό πρόγραμμα του υπουργείου Παιδείας. Για αυτή την στρέβλωση ως Δίκτυο «Σύμπραξη ΜΚΟ» έχουμε κάνει ειδική αναφορά προς το Υπουργείο Παιδείας και δια βίου Μάθησης προκειμένου να τηρηθούν οι κοινοτικές οδηγίες σε ότι αφορά τον ρόλο και τα δικαιώματα των ΜΚΟ.<br />
Προτάσεις μας:<br />
Η αντιμετώπιση του θεσμικού ελλείμματος της κοινωνικής οικονομίας απαιτεί ολοκληρωμένο σχεδιασμό αντιμετώπιση του κατακερματισμού της διοίκησης και πόρων, αντιμετώπιση της κατασπατάλησης των πόρων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου από την γραφειοκρατία και τους ενδιάμεσους, χωρίς να φτάνουν στο τελικό αποδέκτη, τον αδύναμο πολίτη. <br />
Περιμένουμε να αντιμετωπιστεί κάποτε η τραγική .......<br />
Για του λόγου το αληθές αρκεί μια έρευνα σε αυτό το πεδίο θα αποδείξει την τραγική κατάσταση που επικρατεί, στην διαχείριση των πόρων στην δια βίου μάθηση και στα προγράμματα κατάρτισης των ανέργων.<br />
1. Δημιουργία επιμελητηρίων κοινωνικής οικονομίας με την συμμετοχή των Οργανώσεών της Κοινωνίας Πολιτών και των Κοινωνικών Επιχειρήσεων.Συντονισμός των Υπουργείων Εργασίας, Παιδείας, Υγείας, Περιβάλλοντος και περιφερειακής Ανάπτυξης.<br />
2. Καθιέρωση της ουσιαστικής διαβούλευσης για θέματα κοινωνικής οικονομίας και πράσινης ανάπτυξης, με βάση την γνήσια εκπροσώπηση των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών και των κοινωνικών φορέων που εμπλέκονται στην κοινωνική οικονομία με τις αρχές της συμμετοχικής δημοκρατίας.<br />
Η κυβέρνηση πρέπει να απαιτήσει την γνήσια εκπροσώπηση και να μην βολεύεται με εικονικές εκπροσωπήσεις.<br />
Του μεμονωμένου πολίτη / επισημάνουμε ότι αυτό δεν αντικαθιστά τις συλλογικότητες.<br />
3. Άμεση σύνδεση της “Δια Βίου Μάθησης” με την κοινωνικής επιμόρφωση, την επιχειρηματικότητα, την καινοτομία με την ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση με στόχο μετρήσιμα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση ανεργίας, αλλά και την ενίσχυση ενός μορφωτικού κινήματος.<br />
Καμία προσπάθεια δεν μπορεί να αποδώσει ουσιαστικά στην δια ...... εάν δεν υπερπηδηθούν τα “προνόμια” της γραφειοκρατίας που ροκανίζει τους πόρους από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για να δοθούν στον πραγματικό δικαιούχο, τον αδύναμο πολίτη.<br />
Γιατί εδώ έχουμε ένα φαινόμενο στο οποίο δια μέσω της δια βίου μάθησης επιδοτείται η γραφειοκρατία και οι ενδιάμεσοι.<br />
4. Για να επιτύχει η αλλαγή στην επιδοματική πολιτική με στόχο την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας προϋπόθεση είναι η στόχευση στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών σε μετρήσιμους στόχους.<br />
Οι επιλέξιμες λοιπόν ενέργειες και δαπάνες θα πρέπει αν γίνονται σε επιχειρήσεις και εργαζόμενους που προσφέρουν προστιθέμενη αξία στην τοπική κοινωνία, κοινωφελές έργο και βιωματική κατάρτιση στους νέους εργαζόμενους.<br />
5. Δημιουργία θεσμικών υποδομών χρηματοδότησης για την βιωσιμότητα των κοινωνικών και πράσινων επιχειρήσεων πέρα από την αρχική επιδότηση για την ίδρυση. Εξασφάλιση της πρόσβασης τους στο τραπεζικό σύστημα, ενθάρρυνση ηθικών, πράσινων και συνεταιριστικών τραπεζών εκεί που αναδεικνύονται σχετικές πρωτοβουλίες από την κοινωνία<br />
6)Ο σχεδιασμός για την κοινωνική οικονομία εκτός των άλλων προγραμμάτων πρέπει να προβλέπει την προκήρυξη ενός μέτρου για “πρότυπα καινοτόμα σχέδια ανάπτυξής” στην κοινωνική οικονομία, το περιβάλλον και την πράσινη επιχειρηματικότητα.<br />
Να προβλέπει τις κοινωνικές συμπράξεις τοπικής αυτοδιοίκησης, οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και επιχειρήσεων. Να προσφέρει περιθώρια συμμετοχής και δημοκρατικού προγραμματισμού σε επίπεδο περιφέρειας και τοπικών κοινωνιών στο πλαίσιο υλοποίησης του σχεδίου “Καλλικράτης”.<br />
<br />
Τα πλεονεκτήματα της Τοπικής Αυτοδιοικήσης στην Κοινωνική Οικονομία<br />
Το νέο περιβάλλον<br />
<br />
Οι κοσμογονικές επιδράσεις στο επίπεδο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και της διογκωμένης φτώχειας υπαγορεύουν προτεραιότητα σε πολίτικες όπως η Κοινωνική Οικονομία, και καθιστούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση το επίκεντρο αναπτυξιακών πρωτοβουλιών από τα κάτω.<br />
<br />
Οι κυβερνήσεις είναι αναγκασμένες να αναθεωρήσουν το αναπτυξιακό μοντέλο και να δώσουν σημαντικό ρόλο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών στην προσφορά κοινωνικής πρόνοιας και υπηρεσιών.<br />
<br />
Στην χώρα μας βεβαίως υπάρχει θεσμικό έλλειμμα αντιπροσώπευσης των ΜΚΟ που απαιτουνται σε τοπικό επίπεδο για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας. Αυτό είναι ένα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί με την ευκαιρία της ανασυγκρότησης της Τ.Α.<br />
<br />
<br />
Υπάρχει πλέον επιστημονική τεκμηρίωση ότι ο δείκτης ανάπτυξης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών έχει άμεση σχέση με την κοινωνική οικονομία και αυτός ο δείκτης με τη σειρά του έχει σχέση με την ανθεκτικότητα της οικονομίας και την αντιμετώπιση της κρίσης και της διαφθοράς. η Κ.τ.Π. στο βαθμό που είναι αναπτυγμένη επιβάλλει τη διαφάνεια.<br />
<br />
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ Ο.Κ.Π<br />
Βασίλης Τακτικός</div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-8323316075244513142012-04-17T13:28:00.000-07:002012-04-17T13:28:20.525-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<u><i><b>ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΜΠΡΑΞΕΙΣ</b></i></u><br />Το ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών μέσα από μεθοδευμένη σκληρή ομαδική δουλειά και συστηματικές παρεμβάσεις έχει από καιρό χαράξει τον δρόμο της οριζόντιας συνεργασίας και των δημιουργικών παρεμβάσεων με τις τοπικές κοινωνίες τόσο από την πλευρά των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, όσο και από την πλευρά των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκηση. Σε μια εξαιρετικά δύσκολη χρονική στιγμή και συγκυρία για την Ελληνική κοινωνία, ίσως τη δυσκολότερη που βίωσε ποτέ η χώρα μας, με την οικονομία σε στάση κι αδιέξοδο και το περιβάλλον εχθρικό κι αντίξοο, ανάμεσα σε δεκάδες απεχθή μέτρα, ψηφίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2011 στη βουλή ο νέος νόμος για την κοινωνική οικονομία και τις αναπτυξιακές συμπράξεις. Έτσι η κοινωνική ενότητα η οποία πάντα λειτουργούσε σαν ασπίδα αλλά και σαν τεράστια δύναμη πίεσης ενάντια ό,τι είναι αναγκαίο να αλλάξει, θεσμοθετείται για πρώτη φορά κι αυτό που στην ουσία επιχειρείται να στηριχθεί είναι η δράση όλων εκείνων που είναι κοινωνικά και περιβαλλοντολογικά ευαισθητοποιημένοι κι αντιλαμβάνονται τη κοινωνία όσο και τις Οργανώσεις της, σαν ένα ενιαίο δίκτυ προστασίας απέναντι στα σημεία των καιρών. Σαν υπεύθυνοι, ενήλικες, σκεπτόμενοι πολίτες είμαστε επομένως υποχρεωμένοι να αλλάξουμε σελίδα. Ο ατομικισμός, το εύκολο κέρδος κι η παράδοση της ελευθερίας μας στα χέρια του κράτους-κηδεμόνα που φρόντιζε για εμάς - χωρίς εμάς, μάς οδήγησαν στο χείλος της αβύσσου. <br /><br />Το αργόσχολο, αργόμισθο, υπερτροφικό και υπερπροστατευτικό κράτος στο οποίο, τόσα χρόνια, επιτρέπαμε να μας χειραγωγεί και να μας ευνούχιζε παραπαίει κι αργοπεθαίνει. Κατά παράδοξο τρόπο, αυτό το ίδιο κράτος μας πετάει τελευταία στιγμή το σωσίβιο των αναπτυξιακών κοινωνικών συμπράξεων. <br /><br />Στη χειμαζόμενη ελληνική οικονομία η λειτουργία του θεσμού της κοινωνικής οικονομίας και των αναπτυξιακών συμπράξεων αποτελεί πρόκληση αλλά και μονόδρομο. Είναι το κλειδί για να γίνουν βιώσιμες κοινωνικές και κοινωφελείς υπηρεσίες που σήμερα αποδυναμώνονται ή και καταργούνται από ένα κράτος που πιέζεται δημοσιονομικά λόγω χρέους. Για πρώτη φορά στην Ελληνική νομοθεσία αναφέρεται επίσημα ο όρος «κοινωνική οικονομία», αποσαφηνίζεται η έννοια και καθορίζονται οι κανόνες λειτουργίας των κοινωνικών επιχειρήσεων με την εισαγωγή του νεωτερισμού των «Αναπτυξιακών Συμπράξεων», η δυναμική των οποίων μπορεί να μειώσει το κόστος κοινωφελών υπηρεσιών, να δημιουργήσει τοπική απασχόληση εκεί που το κράτος και η αγορά αδυνατούν, να μειώσει το κόστος συναλλαγών και να εξασφαλίσει βιωσιμότητα υπηρεσιών εκεί που, με συνθήκες κρατικής λειτουργίας, δεν υπάρχει άλλη διέξοδος παρά η κατάργηση. Οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών βγαίνουν από την αφάνεια και καθίστανται, σε εθνικό τουλάχιστον επίπεδο, ισότιμος συνομιλητής στον κοινωνικό διάλογο, όσον αφορά τη διανομή των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου. <br /><br /> Όμως το όραμα για μία καινούργια κοινωνία είναι ακόμα αδιαμόρφωτο για τους περισσότερους, αρκετοί εξακολουθούν να βλέπουν το αδιέξοδο και να μην είναι, τουλάχιστον προς το παρόν, διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν το παλιό, που δεν δουλεύει, προς χάριν του καινούργιου που είναι ακόμα αδοκίμαστο κι επομένως τρομακτικό. Κι όμως! Η κοινωνική οικονομία, όπως είδαμε, βασίζεται στην ισορροπία μεταξύ ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων, ανθρώπινων αναγκών και συστημάτων της αγοράς κι αποτελεί ένα οργανικό σύνολο, αλληλεξαρτήσεων μεταξύ οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, πολιτισμικών δράσεων και προσπαθειών. Στόχος της είναι η ισορροπία, η βιωσιμότητα, η στήριξη κι η ενδυνάμωση του «μέρους» για τη βέλτιστη, την ειρηνική, αρμονική, δημιουργική κι αλληλέγγυα συνύπαρξη του «όλου», δεν προσβλέπει στον πλουτισμό και τη σώρευση κεφαλαίων αλλά στη βιώσιμη αλληλεπίδραση ανθρώπου, φύσης κι οικονομικών πόρων πέρα από κάθε είδους διαφορές και διαχωρισμούς με στόχο μια καλύτερη ζωή σ' έναν καλύτερο κόσμο. Ως τρίτος τομέας της οικονομίας μπορεί να αποτελεί νεολογισμό για την Ελλάδα, αλλά η δυναμική των κοινωνικών συμπράξεων έχει με επιτυχία δοκιμαστεί στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο κι έχει έμπρακτα μειώσει το κόστος των κοινωφελών υπηρεσιών συμβάλλοντας σημαντικά στη τοπική απασχόληση. Κι αυτό δεν οφείλεται σε κάποια πολύπλοκη οικονομική εξίσωση αλλά σε δυο εξαιρετικά απλούς λόγους. Πρώτον, οι κοινωνικές συμπράξεις δραστηριοποιούνται κυρίως σε τομείς που το κράτος και οι επιχειρήσεις είτε δεν επιθυμούν είτε δεν μπορούν και δεύτερον οι κοινωνικές συμπράξεις δεν αποσκοπούν στον πλουτισμό, πατώντας επί πτωμάτων, αλλά σε μια αξιοπρεπή και τίμια αμοιβή – ανταμοιβή για την προσφορά τίμιων υπηρεσιών κοινωνικής αλληλεγγύης. <br /><br />Εκεί ακριβώς βρίσκεται το στοίχημα! Σε μια χώρα όπου η ατομική πρωτοβουλία και η μοναχική δράση αποτελούν λάβαρο, σε μια χώρα όπου επιχειρήσεις διαλύονται εν μια νυκτί «λόγω ασυμφωνίας χαρακτήρων» η δημιουργία αναπτυξιακών συμπράξεων θέτει σαν απαραίτητη προϋπόθεση τη συνεργασία! Η Οργανωμένη Κοινωνία Πολιτών, έχει και στο παρελθόν δείξει τη δυναμική, τη προσαρμοστικότητα και την διαφορετικότητα της. Τόσο για τους φορείς της όσο και τους συνειδητοποιημένους εθελοντές που την πλαισιώνουν η αυτοργάνωση κι η ομαδικότητα ήταν πάντα τρόπος δουλειάς και τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών. Οι κοινωνικές συμπράξεις προήλθαν σαν ανάγκη θεσμοθέτησης δράσεων που ήδη λειτουργούσαν προσφέροντας τη δυνατότητα περαιτέρω αξιοποίησης του κοινωνικού, εθελοντικού και ηθικού κεφαλαίου για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας σε τομείς κοινωνικής ωφέλειας. Οι αναπτυξιακές συμπράξεις δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια τεχνοκρατική διατύπωση αυτού που συμβαίνει ήδη. Της οριζόντιας συνεργασίας και δικτύωσης των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Όμως οι οργανώσεις θα πρέπει να δείξουν ευρύτητα πνεύματος και να αντιδράσουν άμεσα επειδή όλα αυτά είναι περίπλοκες διαδικασίες για τα μέχρι τώρα δεδομένα. Και για να είμαστε ρεαλιστές, δεν θα πρέπει να πιστεύουμε ότι τα φαινόμενα του παρελθόντος έληξαν κι αρχειοθετήθηκαν με έναν νόμο. Πάντα θα υπάρχουν κάποιοι που θα μεθοδεύουν και θα κατεργάζονται τεχνάσματα προκειμένου να καρπωθούν τα μέγιστα και να ικανοποιήσουν πελατειακές σχέσεις παλαιού τύπου. <br />Οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών οφείλουν να οργανωθούν σε περιφερειακές συμπράξεις, ακολουθώντας λίγο πολύ την δομή και τη λογική του σχεδίου Καλλικράτης αλλά και σε θεματικές σύμφωνα με το εξειδικευμένο πεδίο δράσης τους ή το γνωστικό τους αντικείμενο, και στη συνέχεια να συνεργαστούν είτε με τη τοπική αυτοδιοίκηση είτε με τη περιφέρεια προκειμένου να αναλάβουν την υλοποίηση συγκεκριμένων προγραμμάτων. <br /><br />Η Κοινωνία πολιτών έχει ήδη καταφέρει πολλά κι έχει μέχρι τώρα παρέμβει δυναμικά στον δημόσιο διάλογο, αλλά πρέπει να έχει κάτι μεγάλο κι ουσιαστικό, μια ουσιαστική και δομημένη παρουσία, αν θέλει να αυξήσει τη διαπραγματευτική της ικανότητα και να έχει αποτελέσματα. Και οι συμπράξεις, εκτός όλων των άλλων, προσφέρουν αυτή την ευκαιρία. Έβαλε τα θέματα που την αφορούν στην βουλή, τάραξε τα νερά και στην ουσία, έκανε μια μικρή επανάσταση για τα ελληνικά δεδομένα που είχε σαν αποτέλεσμα τον νόμο για την κοινωνική οικονομία και τις κοινωνικές αναπτυξιακές συμπράξεις ο οποίος, επί της ουσίας, δίνει τη πλειοψηφία και το προβάδισμα στη Κοινωνία Πολιτών όσον αφορά την υλοποίηση προγραμμάτων. Πρόκειται για ένα μεγάλο επίτευγμα της οριζόντιας συνεργασίας. Η Κοινωνία Πολιτών μπαίνει ισότιμα στο παιχνίδι για πρώτη φορά, με 22 ολόκληρα χρόνια καθυστέρηση! Κι ενώ θα έπρεπε ήδη να διαδραματίζει σοβαρό ρόλο από το 1989, όταν δηλαδή η Ελλάδα μπήκε στη διαδικασία των κοινοτικών προγραμμάτων με το λεγόμενο τότε «πρώτο πακέτο Ντελόρ», κρατήθηκε τεχνηέντως σε ύπνωση με στόχο την υφαρπαγή των πόρων που δικαιωματικά της ανήκαν από διάφορους κρατικούς μηχανισμούς και κρατικοδίαιτους. Πρακτική της εποχής ήταν, με αδιαφάνεια και τεχνοκρατικά τερτίπια, να εκχωρείται όσο το δυνατόν μικρότερο κομμάτι Ευρωπαϊκών πόρων στη Κοινωνία Πολιτών μέσω των κανονικών οδών και το υπόλοιπο να μοιράζεται μέσω υπουργών, βουλευτών, πολιτικών γραφείων και κομμάτων μέσα από πελατειακές σχέσεις. Σήμερα, όχι χωρίς εμπόδια, αναγνωρίζεται για πρώτη φορά ο χώρος της Κοινωνίας Πολιτών σαν ισότιμος δικαιούχος και συνομιλητής και δεν μένει παρά η ίδια η Κοινωνία Πολιτών να διεκδικήσει το ρόλο της και να επιβάλλει τη παρουσία της. Η δυσκολία βρίσκεται κυρίως στο γεγονός ότι μέχρι σήμερα ρόλο κοινωνικών εταίρων και κοινωνικών συνομιλητών, τόσο με το κράτος όσο και με την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση παίζουν οι συνδικαλιστές και τα επαγγελματικά - εμπορικά σωματεία αφού αυτοί, ως ευθέως διαπλεκόμενοι και εμπλεκόμενοι με το κράτος, σαν παλαιότεροι, εμπειρότεροι και με βαθιά εγκατεστημένους πελατειακούς μηχανισμούς, έχουν εκτοπίσει τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών από όλα τα κοινωνικά φόρουμ και από τη συμμετοχή στην Ελληνική ΕΟΚΕ (Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή). <br /><br />Σχέσεις και διαφορές των συνδικαλιστικών οργανώσεων με τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών<br />Η αλήθεια είναι ότι όταν μιλάμε για Οργανωμένη Κοινωνία Πολιτών, οφείλουμε να μιλάμε όπως είδαμε και στο σχετικό κεφάλαιο για όλες ανεξαιρέτως τις συλλογικότητες που εκφράζουν ή εκπροσωπούν την Κοινωνία στο σύνολό της. Δηλαδή στην Οργανωμένη Κοινωνία πολιτών συνυπάρχουν και οφείλουν να συνυπάρχουν μαζί, εθελοντικές οργανώσεις, κάθε είδους σύλλογοι και σωματεία. Δεν θα πρέπει όμως να παραβλέπουμε το γεγονός ότι οι δυο τελευταίες κατηγορίες, συνδικαλιστικές και επαγγελματικές οργανώσεις, είναι συλλογικότητες αυτοβοήθειας ή αλληλοβοήθειας οι οποίες εξυπηρετούν το δικό τους κλαδικό, επαγγελματικό ή κοινωνικό συμφέρον. Όσον αφορά τον συνδικαλισμό, λόγω του ιστορικού και θεσμικού του ρόλου, παλεύει μόνον για ζητήματα οικονομικής κυρίως φύσης, που αφορούν συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων και δεν ασχολείται με το σύνολο των μελών της κοινωνίας ή αυτούς που έχουν ανάγκη, αλλά με το συμφέρον και την εξυπηρέτηση των μελών συγκεκριμένων σωματείων και είναι ένα οργανωμένος πυραμιδοειδώς. Η κορυφή της πυραμίδας είναι συνήθως στο παιχνίδι της εξουσίας ενώ η βάση απαρτίζεται από απλά μέλη και μάλιστα ως επί το πλείστον μέλη χαμηλόμισθα ή χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου από τα στελέχη της κορυφής, τα οποία συνήθως αγνοούν τελείως τις δράσεις των κορυφαίων συνδικαλιστικών στελεχών που τα εκπροσωπούν και φυσικά δεν μοιράζονται μαζί τους κανενός είδους προνόμια και προσβάσεις. Οι εθελοντικές οργανώσεις από την άλλη, είναι οργανωμένες οριζόντια κι είναι φορείς ετεροβοήθειας, δηλαδή πιο κοντά στο ρόλο της κοινωφέλειας, αφού ασχολούνται με όλους όσους χρειάζονται στήριξη, συνήθως ανεξάρτητα από επάγγελμα, φύλλο ή φυλή και παλεύουν για αξίες και κοινωνικά αγαθά που αφορούν τη κοινωνίας ως σύνολο.<br />Γίνεται επομένως σαφές ότι το να εκπροσωπείται ολόκληρος ο χώρος της Κοινωνίας Πολιτών από τους συνδικαλιστές είναι τουλάχιστον ανεπαρκές κι αντιδημοκρατικό, αν όχι απαράδεκτο. Φυσικά κι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ανήκουν δικαιωματικά στη Κοινωνία Πολιτών, δεν μπορούν όμως με κανένα τρόπο να είναι αυτές οι μόνοι εκπρόσωποι του χώρου είτε στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) είτε στα υπουργεία, είτε στη διαβούλευση η οποία είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της συμμετοχικής δημοκρατίας αφού δίνει στους ενδιαφερόμενους τη δυνατότητα να εκφράσουν επί ίσοις όροις τις απόψεις τους για θέματα που τους αφορούν και να συνδιαμορφώσουν αποφάσεις. Αναγνωρίζοντας λοιπόν τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τους εκπροσώπους τους ως τους μόνους συνομιλητές του κοινωνικού διαλόγου, το ίδιο το κράτος το οποίο θεσμοθέτησε τη διαβούλευση, την απαξιώνει αφού, στην ουσία αποκλείει τους γνήσιους εκπροσώπους της Κοινωνίας Πολιτών κι αντ’ αυτών συνομιλεί με τους συνδικαλιστές ή μεμονωμένες οργανώσεις για θέματα που αφορούν τη κοινωνική αλληλεγγύη, την κοινωνική οικονομία, τη στήριξη των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, την δια βίου μάθηση, τη βελτίωση των συνθηκών ζωής, την προστασία του περιβάλλοντος και γενικά για θέματα που αφορούν την κοινωνία στο σύνολό της. Επομένως ως Οργανωμένη Κοινωνία Πολιτών είμαστε υποχρεωμένοι να διεκδικήσουμε και να τιμήσουμε τον ρόλο ο οποίος είδη έχει θεσμικά προσδιοριστεί από την ΕΕ και να παράγουμε, με φθηνότερο κόστος, αγαθά κι υπηρεσίες φιλικά προς το πολίτη, μέσα από τη κοινωνική οικονομία. Αυτά που ανακαλύπτονται στην Ελλάδα μόλις τώρα και ακούγονται ως νεωτερισμοί, στις υπόλοιπες χώρες της αναπτυγμένης Ευρώπης λειτουργούν και αποδίδουν εδώ και είκοσι χρόνια τουλάχιστον. Στη Γαλλία για παράδειγμα, το 40% των υπηρεσιών υγείας παρέχονται από την κοινωνική οικονομία, μέσω χρηματοδοτήσεων του ΕΚΤ, και τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών μέσω συμπράξεων.<br /><br />Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) το οποίο χρηματοδοτεί τις δομές κοινωνικής αλληλεγγύης μέσω των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση με στόχο την εφαρμογή στη πράξη της συνθήκης της Λισαβόνας και το όραμα να βοηθήσει στη καταπολέμηση της φτώχειας, τη στήριξη των κοινωνικά ευπαθών ομάδων, δηλαδή όλων αυτών των μη προνομιούχων που δεν έχουν πρόσβαση στην υγεία, την παιδεία ή τη κοινωνική πρόνοια. Αυτών που χρειάζονται κάθε είδους στήριξη, αυτών που δεν έχουν τίποτα ή σχεδόν τίποτα, είναι άνεργοι, άστεγοι, ΑΜΕΑ, μετανάστες, μειονότητες κλπ. και πρέπει να πάρουν το μερίδιο που τους ανήκει παγκόσμια, ηθικά και κοινωνικά. Καθίσταται λοιπόν απολύτως σαφές ότι το ΕΚΤ δεν θεσπίστηκε για τους εργαζόμενους που έχουν ασφάλιση, σύνταξη και κοινωνικές παροχές και αγωνίζονται, μέσω των συνδικαλιστικών τους οργανώσεων, για κάτι καλύτερο. Κακώς και κυρίως καταχρηστικά οι συνδικαλιστικές οργανώσεις αντλούσαν μέχρι σήμερα πόρους από το ΕΚΤ με τις πλάτες και την ανέχεια του κράτους. <br /><br />Ευκαιριακές συμπράξεις, κοινοπραξίες, αναπτυξιακές εταιρείες και συνεταιρισμοί<br />Και για να επανέλθουμε στις συμπράξεις. <br />Δεν είναι η πρώτη που έρχεται στη χώρα μας το μοντέλο των συμπράξεων. πριν πολλά χρόνια αλλά με εντελώς ευκαιριακό χαρακτήρα. Συμπράξεις γινόταν σχεδόν αποκλειστικά προκειμένου να παρθεί ένα πρόγραμμα και με τη λήξη του όλα τελείωναν. Μέχρι τώρα έτσι δόθηκαν τα χρήματα και δεν έχει πιάσει τίποτα τόπο. Διάφορα site και portal για παράδειγμα που έχουν κοστολογηθεί για 500.000€ δεν κάνουν 5.000€. Έχουν γίνει του κόσμου οι αρπαχτές, δήθεν για τη δικτύωση της κοινωνίας, δήθεν για την εκπαίδευση άνεργων γυναικών κλπ. Χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Στην αποθέωση της στρέβλωσης κάποιες ΔΕΚΟ με κάποιες δικές τους τάχα ΜΚΟ εκπαιδεύανε δήθεν γυναίκες. Δαπάνησαν 1,5 εκατομμύριο και στο τέλος δεν δημιούργησαν καμία θέση απασχόλησης. Αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα σε σχέση με το δημόσιο. Κατακερματισμός, ευκαιριασμός, ασυνέχεια, άγνοια κι αδιαφορία. Τώρα για πρώτη φορά, με τον νέο νόμο, οι συμπράξεις προωθούνταν θεσμικά. Δηλαδή για να πάρει μια σύμπραξη ένα πρόγραμμα πρέπει να λειτουργεί στον χώρο και τον χρόνο, να έχει καταστατικό, να έχει δομή, να έχει γραφεία και δεν μπορεί να είναι μια ευκαιριακή υπόθεση. Είναι απαραίτητο να περάσουμε πλέον στη οργανωμένη και θεσμοθετημένη κοινωνική οικονομία.<br /><br />Για εμάς αυτό αποτελεί μια δικαίωση και για την κοινωνία μια λύση, αφού οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες σαν κι αυτές που παρέχουν φορείς του δημοσίου ή ιδιωτικές επιχειρήσεις με πολύ χαμηλότερο κόστος, πολλές φορές με το 1/3. Μάλιστα στον τομέα των υπηρεσιών και της πληροφορίας ένα δίκτυο αυτοργανωμένο όπως είναι το ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ στοιχίζει 10 φορές λιγότερο από ότι ένα κέντρο επικοινωνίας του κράτους. Και παίρνουμε τελευταίο παράδειγμα το ΕΡΓΟ ΠΟΛΙΤΩΝ, τον κρατικό οργανισμό για τον εθελοντισμό, ο οποίος ιδρύθηκε σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα και με το οποίο συνειδητά συνεργαστήκαμε. Η λειτουργία του οργανισμού στοίχιζε αρχικά στο κράτος 1,5 εκατομμύριο € τον χρόνο ενώ τελευταία το κόστος λειτουργίας έπεσε στο 1 εκατομμύριο €. Αποστολή του ήταν να παρέχει δομές επικοινωνίας, πληροφόρησης και δικτύωσης μεταξύ των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, έργο το οποίο αυτή τη στιγμή εκτελεί το ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ με κόστος 2-3 χιλιάδες ευρώ τον μήνα δηλαδή περίπου 300.000 € τον χρόνο και η δουλειά γίνεται πολύ πιο αποτελεσματικά. Εκεί δουλεύανε 30 άτομα. Αυτή είναι η κατάσταση με το κράτος. Αυτό συμβαίνει σε κάθε επίπεδο.<br /><br />Ένα άλλο στοιχείο αφορά τις κρατικές ή οι δημοτικές αναπτυξιακές εταιρείες οι οποίες υπάρχουν σ' όλη τη χώρα κι έφτασαν να δαπανούν το 30% των κεφαλαίων που προορίζονται για την ανάπτυξη, ως δικά τους εσωτερικά έξοδα λειτουργίας! Είναι λοιπόν φανερό, ότι οι συμπράξεις μπορούν να λειτουργήσουν με ελάχιστο διοικητικό κόστος αφού για παράδειγμα το διοικητικό συμβούλιο είναι άμισθο. Και μόνον από αυτό καθίσταται ολοφάνερο ότι οι ίδιες ποιοτικές υπηρεσίες, αν όχι και καλύτερες, μπορούν να προσφερθούν σε πολύ χαμηλότερη τιμή. Η κοινωνική οικονομία και οι αναπτυξιακές συμπράξεις φέρνουν την επανάσταση στη διαχείριση των κοινωνικών πόρους , είτε πρόκειται για χρήματα της ΕΕ είτε για χρήματα του έλληνα φορολογούμενου. Όταν τους πόρους αυτούς τους δαπανά το ίδιο το κράτος έχουν πολύ μικρότερη απόδοση από ότι να τους δαπανούν οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών η οποία αφ' ενός λειτουργεί δωρεάν σε επίπεδο μάνατζμεντ, επικοινωνίας, διάχυσης πληροφορίας και αφ' ετέρου χρησιμοποιεί το κοινωνικό κεφάλαιο και τον εθελοντισμό σε επίπεδο παροχής υπηρεσιών . Επομένως υπάρχουν άπειρα επιχειρήματα και για να πείσει κανείς και ταυτόχρονα να δείξει προς τα έξω ότι μια σύμπραξη είναι ένα βιώσιμο σύστημα.<br /><br /><br />Η σύμπραξη συνθέτει κοινωνικό κεφάλαιο, από τους εθελοντές, από τους επωφελούμενους, από τις χορηγίες των επιχειρήσεων και των ιδιωτών κλπ. Μια οργανωμένη σύμπραξη η οποία μπορεί να καλύπτει τα βασικά της έξοδα, μπορεί να ενεργοποιήσει ανενεργούς πόρους, για παράδειγμα να χρησιμοποιήσει ανενεργά κτίρια του δημοσίου ή των δήμων, να απαλλάξει τη τοπική αυτοδιοίκηση από ένα κόστος που έχει για κοινωνικές υπηρεσίες όπως να πληρώνει δημοσίους υπαλλήλους οι οποίοι δεν είναι πάντα αποτελεσματικοί. Για παράδειγμα, έχει αποδειχτεί στη πράξη ότι όσον αφορά το πρόγραμμα «βοήθεια στο σπίτι» μια οργάνωση μπορεί να προσφέρει το ίδιο επίπεδο υπηρεσιών με έναν δήμο αλλά στο μισό λειτουργικό κόστος. Σε μια κοινωνική σύμπραξη δεν μπορεί να συμβαίνουν ανορθολογισμοί διότι δεν έχει μονίμους δημοσίους υπαλλήλους που πληρώνονται βρέξει χιονίσει. Έχει ένα πρόγραμμα με ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και ένα συγκεκριμένο προϋπολογισμό και δεν έχει την πολυτέλεια να ξεφύγει από αυτό ούτε στο ελάχιστο. Αντίθετα πολλές δημοτικές αναπτυξιακές εταιρείες έχουν μόνιμο προσωπικό και επί σειρά ετών δεν έχουν πραγματοποιήσει ούτε ένα πρόγραμμα όπως για παράδειγμα τοπικές αναπτυξιακές Δήμων που πληρώνονται κανονικά και επί 4 χρόνια δεν έχουν υλοποιήσει ούτε ένα πρόγραμμα! Δεν μπορεί να συμβεί αυτό σε μια ΜΚΟ ή σε μια αναπτυξιακή σύμπραξη. Είναι τεράστια η διαφορά. Δηλαδή αν στους δήμους αντί για αναπτυξιακές εταιρείες δραστηριοποιούνταν συμπράξεις Οργανώσεων της Κοινωνία Πολιτών θα γινόταν σημαντικότατη οικονομία πόρων για ίδιο και υψηλότερο επίπεδο υπηρεσιών. Αυτή είναι μια εξοικονόμηση τελικά υπέρ του πολίτη αλλά και υπέρ του ίδιου του δημόσιου υπάλληλου πολίτη. Γιατί αν οι υπηρεσίες που παρέχονται είναι ακριβές το κόστος το υφίστανται όλοι οι Έλληνες ανεξαιρέτως. Άρα οι κοινωνικές αναπτυξιακές συμπράξεις έρχονται να καλύψουν μια ανάγκη προσαρμογής της Ελληνικής οικονομίας, να δημιουργήσουν περισσότερες θέσεις εργασίας, γιατί όταν η πίττα διανέμεται δίκαια παίρνουν περισσότεροι. Με τον τρόπο αυτό μένουν περισσότεροι πόροι για να επενδυθούν κάπου αλλού, διότι όταν υπάρχει εξοικονόμηση υπάρχει πάντα η δυνατότητα να αναπτυχθούν νέοι τομείς και νέες πρωτοβουλίες προς όφελος του πολίτη. Εν κατακλείδι: όταν γίνεται μια εξοικονόμηση σοβαρού μεγέθους, μπορούν τελικά να εργαστούν περισσότεροι είτε στον ιδιωτικό τομέα είτε στον κοινωνικό τομέα αφού μόνον όταν κάποιος δουλεύει ή όταν προσφέρει θα αμοίβεται, ενώ στο δημόσιο παίρνει και χωρίς να προσφέρει στερώντας από άλλους.<br /><br />Αυτά είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των αναπτυξιακών συμπράξεων των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών κι ευτυχώς, κατ' ανάγκη κι υπό πίεση, η Ελληνική πολιτεία πέρασε τελευταία στιγμή το άρθρο 18 στον νόμο 4019/2011 και θεσμοθέτησε κάτι που έπρεπε να υπάρχει εδώ και 22 ολόκληρα χρόνια! την κοινωνική οικονομία και τις αναπτυξιακές συμπράξεις.<br /><br />Εφ' όσον κατανοήσουμε όλα αυτά τα πράγματα γίνεται πλέον σαφές ότι υπάρχει δυνατότητα βιωσιμότητα ώστε να δημιουργηθούν και να επιβιώσουν όλες οι συμπράξεις. Μάλιστα έχει πλέον ωριμάσει η σκέψη ώστε στελέχη κι εθελοντές του ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ να αναλάβουν συγκεκριμένους τομείς δράσεις όπως: περιβάλλον, υγεία, παιδεία πολιτισμός κλπ και να ασκήσουν έλεγχο αλλά και πίεση στα αρμόδια υπουργεία για θέματα όπως: γιατί δεν προχωρούν ορισμένα προγράμματα, γιατί δεν γίνεται διαβούλευση, πως κατανέμονται οι πόροι του ΕΚΤ, γιατί δε βγαίνουν νέες προκηρύξεις για νέα προγράμματα, γιατί δεν υπάρχουν προκηρύξεις «διαχειριστικής επάρκειας» από ορισμένα υπουργεία, γιατί δεν είναι ανοικτά τα μητρώα, γιατί δεν προχωρά το γενικό μητρώο. Ο ρόλος του ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ πρέπει πλέον να είναι και παρεμβατικός για αυτό άλλωστε κι αρκετά στελέχη έχουν ήδη αναλάβει τον ρόλο. Βέβαια, όπως πάντα, είμαστε ανοικτοί σε νέα άτομα, νέο αίμα, νέα πρωτοβουλίες και με χαρά δεχόμαστε στους κόλπους όσους και όσες επιθυμούν να συστρατευτούν μαζί μας.<br /><br />Και ανακεφαλαιώνουμε. <br />Τι διεκδικούμε μέσα από τις συμπράξεις. <br />Διεκδικούμε συμμετοχή στα ΤΟΠΣΑ (Τοπικά Ολοκληρωμένα Προγράμματα Στήριξης απασχόλησης), να υλοποιήσουμε προγράμματα δια βίου μάθησης ένα τομέας που είναι τελείως ανοργάνωτος και εξαιρετικά πελατειακός, διεκδικούμε μεγαλύτερα προγράμματα στο μέλλον και προγράμματα από κοινού με την τοπική αυτοδιοίκηση, όπως για παράδειγμα το πολύ σημαντικό πρόγραμμα «Πράσινη Ζωή» στη πόλη, το οποίο θα ξανανοίξει σύντομα και προγράμματα οικοανάπτυξης στην ύπαιθρο.<br /><br />Πως οργανωνόμαστε<br />Οργανώνουμε τις συμπράξεις μας ακολουθώντας σε γενικές γραμμές τη δομή του Καλλικράτη με 7- 8 εταιρείες μέλη σε κάθε σύμπραξη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι όλα τα μέλη υποχρεωμένα αναλάβουν τομέα δράσεις σε κάποιο πρόγραμμα αν δεν το επιθυμούν ή αν το πρόγραμμα δεν συνάδει με τα δικά της ενδιαφέροντα , σκοπούς και εξειδίκευση. Για παράδειγμα δεν είναι υποχρεωτικό μια εταιρεία που ασχολείται με το περιβάλλον να λάβει μέρος σε ένα πρόγραμμα που ανέλαβε η σύμπραξη στην οποία ανήκει και αφορά για παράδειγμα την ψυχική υγεία. Έχει δικαίωμα και από τη λογική και από τον νόμο να μην εμπλακεί. Τα μέλη της σύμπραξης έχουν την ηθική υποχρέωση να βοηθούν και να συνδράμουν προκειμένου να πάει καλά η σύμπραξη αλλά δεν είναι υποχρεωτικό να κάνουν οπωσδήποτε δουλειά σε τομέα που δεν τα αφορά. Επιπλέον κάθε οργάνωση μπορεί να είναι μέλος όπου θέλει και σε όσες συμπράξεις θέλει αν το κρίνει απαραίτητο. Δεν απαγορεύεται νομικά.<br /><br />Μέσα στα απώτερα σχέδια του ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ αφού ολοκληρωθούν οι τοπικές συμπράξεις, είναι να δημιουργηθούν και εξειδικευμένες θεματικές συμπράξεις, για παράδειγμα για το περιβάλλον, την υγεία κλπ. Ουσιαστικά οι δήμοι θα συνεργάζονται με τις συμπράξεις που είναι στη περιοχή τους, αλλά και τις θεματικές συμπράξεις για εξειδικευμένα θέματα.<br /><br />Νομικά ΜΚΟ και «αναπτυξιακές συμπράξεις» διέπονται από τις ίδιες διατάξεις του αστικού κώδικα, θεσμικά όμως η αντιμετώπισή τους από την πολιτεία και τοπική αυτοδιοίκηση είναι διαφορετική. Διότι οι συμπράξεις έχουν πρωτίστως τοπικό ή θεματικό χαρακτήρα. Ο κάθε δήμος είναι παράλογο πολιτικά να συνεργαστεί με μια σύμπραξη άλλης περιφέρειας όταν έχει σύμπραξη μέσα στα όρια του στην οποία μάλιστα συμμετέχει κι αυτός σαν εταίρος. Ο νόμος δεν το αποκλείει, αλλά πλέον γίνονται προφανείς οι διάφοροι σκοτεινοί στόχοι. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα τα προγράμματα ζητούν η σύμπραξη να έχει έδρα στον τόπο υλοποίησης.<br /><br />Όσον αφορά τον τρόπο διοίκησης και τον τρόπο εκπροσώπησης. Δεν υπάρχουν εκλογές και συμφωνείται εκ των προτέρων ποιος θα είναι διαχειριστής εταίρος, δηλαδή ποιος θα έχει την ευθύνη για όλο το λειτουργικό και το λογιστικό κομμάτι. Υπάρχει Διοικητικό συμβούλιο, πρόεδρος του ΔΣ και μέλη που εκπροσωπούν τις εταιρείες και διορίζονται από αυτές. Η διοίκηση αλλάζει με τα τρία τέταρτα της πλειοψηφίας των μελών και έχει ακολουθηθεί η λογική που ισχύει στις κοινοπραξίες των εταιρειών που αναλαμβάνουν δημόσια έργα κλπ. Πρόκειται δηλαδή για ένα σχήμα δοκιμασμένο στη πράξη και συνήθης πρακτική όταν μιλάμε για προγράμματα μεγάλου μεγέθους.<br /><br />Βέβαια σε επόμενη φάση επειδή οι συμπράξεις θα διαχειριστούν πόρους πρέπει να φροντίσουν να αποκτήσουν και την απαιτούμενη διαχειριστική επάρκεια. Δεν είναι υποχρεωτικό να έχουν διαχειριστική επάρκεια όλα τα μέλη. Βέβαια αν κάποια οργάνωση, μέλος της Σύμπραξης, θέλει να είναι αυτοδύναμη κι αυτάρκης προκειμένου να αναλάβει ανεξάρτητα και μεμονωμένα κάποιο πρόγραμμα θα πρέπει να έχει και τη διαχειριστική της επάρκεια. Βέβαια σε ορισμένες περιπτώσεις η σύμπραξη με τη δική της διαχειριστική επάρκεια, μπορεί να καλύψει κάποιο μεμονωμένο μέλος και να του «δανείσει» τη διαχειριστική επάρκεια προκειμένου να αναλάβει ανεξάρτητα κάποιο μικρό έργο. Βέβαια αυτό το μόρφωμα δεν το δέχονται όλα τα υπουργεία και υπάρχει σχετική ασάφεια. Είναι θέμα ερμηνείας ή και πολιτικής ακόμα, αλλά σε πολλές περιπτώσεις γίνεται κι έχει γίνει κατ' επανάληψη στο παρελθόν. Γενικά, χωρίς να είναι υποχρεωτικό, οι οργανώσεις καλόν είναι να έχουν επάρκεια τύπου Γ' (για την ανάληψη μικρών άυλων έργων με ίδια μέσα περίπου μέχρι 100.00) ενώ οι συμπράξεις θα πρέπει να έχουν επάρκεια τουλάχιστον τύπου Β' (για την ανάληψη χρηματοδοτούμενων άυλων έργων ανεξαρτήτου μεγέθους), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί και διαχειριστική επάρκεια τύπου Α' αν το έργο που θα αναληφθεί απαιτεί και την ολοκλήρωση κάποιων τεχνικών έργων (υλικών έργων) όπως για παράδειγμα τη διαμόρφωση κάποιας πλατείας, κτιρίων για τη στέγαση κοινωνικών ιατρείων κλπ. Σε κάθε περίπτωση η διαχειριστική επάρκεια είναι ένα εργαλείο . Και στην ουσία είτε επειδή οι οργανώσεις δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα αυτή τη σημαντική τεχνική λεπτομέρεια είτε επειδή δεν είναι διατεθειμένες να δαπανήσουν το χρηματικό ποσό που απαιτείται ως αμοιβή σε ένα εξειδικευμένο μελετητικό γραφείο προκειμένου να την αποκτήσουν, το 90% των οργανώσεων δεν έχει διαχειριστική επάρκεια με αποτέλεσμα να αποκλείονται από τα προγράμματα. Από πλευράς κράτους είχαν κάποτε πει ότι θα η διαχειριστική επάρκεια θα καταργηθεί, πράγμα που ενέτεινε το αλαλούμ, αλλά τελικά αυτό που έγινε ήταν να απλουστευτούν κάπως οι διαδικασίες απόκτησης. Αν όμως θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, αν μια Οργάνωση δεν έχει διαχειριστική επάρκεια θέτει εαυτόν εκτός «παιχνιδιού».<br /><br />Όσον αφορά την ανάληψη προγραμμάτων αυτό που ισχύει γενικά είναι ότι προκειμένου να πάρει μια Οργάνωση κάποιο πρόγραμμα πρέπει να είναι σε λειτουργία δυο χρόνια. Το ίδιο ισχύει και για τις συμπράξεις. Όμως οι συμπράξεις που δημιουργούνται τώρα, με βάση τον νέο νόμο, θα μπορούν να παίρνουν προγράμματα του υπουργείου εργασίας και του υπουργείου παιδείας που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, ανεξαρτήτως παλαιότητας ενώ, προς το παρόν, οι παλαιότερες συμπράξεις έχουν ένα πλεονέκτημα παραπάνω και μπορούν να μπουν σε προγράμματα άλλων υπουργείων που απαιτούν παλαιότητα δυο ετών.<br /><br />Στόχος μας είναι να συμμετέχουν στις αναπτυξιακές συμπράξεις και οι κοινωφελείς επιχειρήσεις των δήμων. Έτσι αντί κάθε μεμονωμένη οργάνωση να αναζητά δήμους - εταίρους για την ανάληψη κι εκτέλεση προγραμμάτων, όπως έγινε με το πρόγραμμα για τη κοινωφελή εργασία και να αντιμετωπίζει τον σκεπτικισμό και τη διαπλοκή, θα μπορεί να κινείται συντεταγμένα μέσω των συμπράξεων. Αυτό σημαίνει ότι προκειμένου να γίνουν τέτοιου είδους συνεργασίες κάποιος θα πρέπει να πάρει τη πρωτοβουλία και να πραγματοποιήσει τις σχετικές επαφές με τους δήμους. Εμείς, σαν Οργανώσεις της Κοινωνία Πολιτών, θα πρέπει να κινηθούμε γρήγορα, αποτελεσματικά και συντονισμένα ώστε να μην υπάρχει το γνωστό καπέλωμα από τους συνδικαλιστές, όπως έχουν επιχειρήσει και στο παρελθόν. Βέβαια οι συνδικαλιστές δεν έχουν κινηθεί ακόμα προκειμένου να κάνουν δικές τους συμπράξεις κι αυτό επειδή έχουν δική τους κρατικίστικη, κλαδική λογική. Θα πρέπει όμως να είμαστε έτοιμοι ώστε, αν το κάνουν, να συνεργαστούμε μαζί τους επί ίσοις όροις.<br /><br />Οι «συμπράξεις» σαν λογική και σαν σχήμα δίνουν απεριόριστες δυνατότητες και διευκολύνουν στη λύση προβλημάτων, αρκεί να υπάρχει ευρύτητα πνεύματος και διάθεση συνεργασίας. Κανείς δεν αποκλείει, για παράδειγμα, τη δημιουργία μιας μια τοπικής ολοκληρωμένης σύμπραξης με τη συμμετοχή Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, Συνδικαλιστικών Οργανώσεων και αναπτυξιακών εταιρειών της τοπικής αυτοδιοίκησης. Όμως βασικός μας στόχος θα πρέπει να είναι να οργανώσουμε τον δικό μας χώρο ώστε να αναλάβουμε εμείς πρωτοβουλίες να κινήσουμε τα πράγματα εκεί που υπάρχουν αδυναμίες, ώστε να μη βρεθούμε ξανά ουραγοί κι έξω από το παιχνίδι. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε, ότι μέχρι τώρα ήμασταν ο πιο αδύναμος και ο πιο παραμελημένος κρίκος στο παιχνίδι της εξουσίας. Και δεν θα πρέπει να επιτρέπουμε να παραβλέπεται το γεγονός ότι είμαστε και οι πιο ειδικοί για θέματα κοινωνίας και κοινωνικής οικονομίας. Για παράδειγμα δεν μπορούμε και δεν πρέπει να επιτρέψουμε να γίνει ξανά αυτό να γινόταν μέχρι τώρα, να κάνει για παράδειγμα το ΙΝΕ ΓΕΣΕΕ προγράμματα για ΑΜΕΑ αντί να τα κάνουν οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών που απασχολούν ειδικό προσωπικό κι έχουν εξειδίκευση στον τομέα αυτό, πάνω από 20 χρόνια. Αυτό είναι σχεδόν σκανδαλώδες. Με ποια λογική ένας φορέας του οποίο ο ρόλος είναι διεκδικητικός, κι οικονομικίστικος να αναλαμβάνει την εκτέλεση έργου που δεν έχει καμιά σχέση με το πεδίο δράσης του. Ποιος αμφισβητεί ότι αυτοί που γνωρίζουν καλύτερα το περιβάλλον είναι άλλοι από τις περιβαλλοντολογικές οργανώσεις; Για τον πολιτισμό είναι κάποιος αρμοδιότερος για να κάνει πολιτιστικά προγράμματα από τις πολιτιστικές οργανώσεις που έχουν μια ιστορία ή είναι ιδρύματα εδώ και 100 χρόνια; Κι όμως αυτό συνέβαινε πάντα. Κάποιοι ισχυροί παράγοντες στήνανε μια εφήμερη μηχανή απορρόφησης κονδυλίων και έπαιρναν τα προγράμματα. Αυτό πάμε να προλάβουμε και γι αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία για να αλλάξουμε τα πράγματα στη βάση τους και αυθεντικοί θεσμοί της Κοινωνίας των Πολιτών να συμμετέχουν σε προγράμματα Κοινωφελή.<br />Έχει έρθει πλέον ο καιρός να ενηλικιωθούμε σαν Οργανωμένη Κοινωνία Πολιτών, να μην αρκούμαστε στο «χαρτζιλίκι» του πελατειακού πολιτικού συστήματος και να οργανώσουμε με υπευθυνότητα, διαφάνεια και προοπτική την πορεία μας στο μέλλον. Εργαζόμαστε, προσφέρουμε και συγκεντρώνουμε εμπειρία από όλη τη χώρα. Ανταλλάσουμε ιδέες και καλές πρακτικές διευκολύνοντας συλλογικές οργανώσεις που διαθέτουν κοινωνικό κεφάλαιο αλλά χρειάζονται και τεχνογνωσία. Αντιμετωπίζουμε την αδιαφάνεια μέσα στην οποία δρούσε όλο το σύστημα μέχρι τώρα και βόλευε μόνον όσους κερδοσκοπούσαν απο τους πόρους που ανήκουν στην κοινωνία πολιτών. Είναι στο χέρι μας να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία που μας παρουσιάζεται και να την αξιοποιήσουμε στο έπακρο προς όφελος της κοινωνίας των πολιτών και του κοινωνικού σκοπού που έχουμε επιλέξει να υπηρετούμε, συντονισμένα, θεσμικά και με απόλυτη διαφάνεια.<br /><br /><br />Συμπράξεις Ιδιωτικού Τομέα με ΜΚΟ<br />Η καινοτομία των Συμπράξεων βρίσκεται στο ότι εμπλουτίζουν τα εργαλεία διεκπεραίωσης του κοινωφελούς έργου προσφέροντας ευελιξία και πόρους στις ΜΚΟ αποδεσμεύοντας εν μέρει τις τελευταίες από την αποκλειστική εξάρτηση από κρατικά ή διακυβερνητικά κονδύλια για την προώθηση μεγάλων κοινωνικών προγραμμάτων. Έχει αποδειχθεί ότι η απευθείας χρηματοδότηση από τους πολίτες προς τις ΜΚΟ μπορεί να καλύψει μέρος μόνο του κόστους ανθρωπιστικών ή κοινωνικών προγραμμάτων και αυτό μόνον σε εξαιρετικές περιπτώσεις ( Τσουνάμι ΝΑ Ασία).<br />πράσινη επιχειρηματικότητα.<br /><br />Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα απόχρωση αυτών των Συμπράξεων με θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση αλλά και την μετεξέλιξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών προς το μοντέλο των σύγχρονων κοινωνιών της Γνώσης αποτελεί η προώθηση της πράσινης επιχειρηματικότητας (νέες επιχειρήσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αγροτουρισμός κα) διαμέσου ειδικών χρηματοδοτικών εργαλείων (venture capital) και στα πλαίσια της ΕΚΕ επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε διαφορετικούς τομείς. Επίσης η στήριξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας (βλέπε Πλαίσιο «Κοινωνική Οικονομία») από κοινού με δημόσιους φορείς και ΜΚΟ.<br /><br />Η ΕΚΕ βρίσκεται σήμερα στην Ελλάδα σε ένα σταυροδρόμι. Δεν είναι τυχαίο ότι τα αποτελέσματα δύο πρόσφατων ερευνών καταδεικνύουν την έλλειψη εμπιστοσύνης του κοινού προς τον ιδιωτικό τομέα. Έρευνα της Tradelink δίνει ποσοστό μόλις 4% σ'αυτούς που εμπιστεύονται την πληροφόρηση που προέρχεται από τις εταιρίες εν αντιθέσει με το 44% αυτών που εμπιστεύονται τις ΜΚΟ. Εξάλλου, σε έρευνα της MEDA της ίδιας περιόδου έξι στους δέκα πολίτες δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν το κοινωνικό έργο των επιχειρήσεων. Ο ρόλος του τύπου αλλά και των ΜΚΟ μπορεί να είναι καθοριστικός στην δημιουργική προώθηση της ΕΚΕ μέσα από μια έντιμη και ειλικρινή συνεργασία με τους επιχειρηματικούς συλλογικούς φορείς που ενδιαφέρονται για την αξιόπιστη εφαρμογή της.<br /><br /><br />Ένα από τα βασικά ζητήματα που διαρκώς επανέρχονται στο προσκήνιο είναι το κρίσιμο ζήτημα της κοινωνικής υπευθυνότητας των επιχειρήσεων και η σημασία της για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την αντιμετώπιση κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων.<br /><br />Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη παρά την ποιότητα των επί μέρους αποτελεσμάτων που υπάρχουν, αφορά ένα μικρό αριθμό απ΄μεγάλες επιχειρήσεις. Σε αυτό το επίπεδο στην πραγματικότητα αντιπροσωπεύονται το 10% του συνόλου , ενώ στην ουσία απουσιάζουν από το εγχείρημα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και αυτό αποτελεί μια πρόκληση για το μέλλον του θεσμού.<br /><br />Άλλα ζητήματα που ετέθησαν ήσαν: Πως η ΕΚΕ θα γίνει ελκυστική ως διαδικασία στην ευρύτερη κλίμακα των επιχειρήσεων, πόσο η όλη διαδικασία που ακολουθείται με την Κοινωνική Εταιρική Ευθύνη γίνεται για επικοινωνιακούς λόγους και κατά πόσο, ανταποκρίνεται σε ουσιαστικές ανάγκες της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.<br />Έπειτα κατά πόσο η ΕΚΕ ανταποκρίνεται στις ανάγκες των καταναλωτών αναφορικά με το εξωτερικό περιβάλλον των επιχειρήσεων και δεν είναι μια διαδικασία που αφορά μόνον για τις εσωτερικές ανάγκες των επιχειρήσεων τους εργαζομένους σε αυτές.<br /><br />Η απάντηση κατά αρχήν σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι ότι οφείλουμε να είμαστε ρεαλιστές με τους στόχους . Οι επιχειρήσεις δεν μπαίνουν σε αυτή την διαδικασία χωρίς στόχους.<br /> Οι επιχειρήσεις μπαίνουν στην διαδικασία της Κοινωνικής Εταιρικής Ευθύνης με πρώτο κίνητρο την καλή φήμη και την ανταποδοτικότητα εκ μέρους των καταναλωτών να προτιμούν τα προϊόντα τους για την κοινωνική η περιβαλλοντική τους ευαισθησία. Το ίδιο συμβαίνει με κάθε είδους χορηγία που βασίζεται στην ανταποδοτικότητα. Υπάρχει βέβαια και το κίνητρο της υστεροφημίας που μπορεί να έχει ο ηγέτης μιας επιχείρησης αλλά σε κάθε περίπτωση ξεκινάμε από την ανταποδοτικότητα και δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά στο χώρο της αγοράς.<br /><br />Η σημασία όμως της ΕΚΕ δεν μειώνεται για αυτό το λόγο, αντιθέτως με μια σύγχρονη ρεαλιστική προσέγγιση αυτή η σχέση μπορεί να ορθολογικοποιήσει την αγορά προς μια υγιή κατεύθυνση, όταν μάλιστα το διακύβευα είναι η κλιματική αλλαγή, το βιώσιμο αστικό περιβάλλον ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια που δημιουργεί δομικά προβλήματα στο σύστημα.<br /><br />Αλλά αυτό απαιτεί εκτός από την διαφάνεια και το κοινωνικό απολογισμό και μια ολιστική προσέγγιση της κοινωνικής υπευθυνότητας. Όχι μόνον την αποσπασματική ποιότητα αποτελεσμάτων σε κάποιες επιχειρήσεις αλλά την συνολική ποιότητα της Κοινωνικής Εταιρικής Ευθύνης σε σχέση με το σύνολο των επιχειρήσεων την πόλη και το περιβάλλον της.<br /><br />Σε σχέση λοιπόν με το ζήτημα της συνολικής ποιότητας της ΕΚΕ στον κοινωνικό απολογισμό των επιχειρήσεων δεν έχει τεθεί ακόμη ένα τέτοιο ερώτημα και φυσικά δεν έχει απαντηθεί.<br /><br />Αυτό όμως θα προσέδιδε μια περαιτέρω αξία στο ρόλο της ΕΚΕ στην Ελληνική πραγματικότητα όπως και η σύνδεση της ΕΚΕ με την κοινωνική οικονομία για σημαντικά και διαρκή αποτελέσματα υπέρ της κοινωνικής υπευθυνότητας.<br />Η κοινωνική οικονομία και επιχειρηματικότητα για παράδειγμα είναι ο πολλαπλασιαστής της κοινωνικής υπευθυνότητας, απέναντι στον κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Είναι ο πολλαπλασιαστής, γιατί λειτουργεί ως ταμιευτήρας της αλληλεγγύης και των πόρων που προέρχονται από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, για να γίνουν επενδύσεις σε τομείς που είναι κοινωνικά αναγκαίοι, αλλά δεν προσφέρουν ισχυρό κίνητρο κέρδους για να προσελκύσουν ιδιωτικές επενδύσεις. Έτσι η κοινωνική οικονομία και επιχειρηματικότητα αντλώντας κεφάλαιο από δωρεές και χορηγίες, αλλά και συμμετοχές στη συγκρότηση κεφαλαίου χωρίς την επιδίωξη κέρδους. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται διαρκή αποτελέσματα αλληλέγγυας οικονομίας δίχως την εφάπαξ ανάλωση των πόρων όπως συμβαίνει σε αντίθετη περίπτωση.<br /><br />Βέβαια το κλειδί πάντα είναι με ποια κριτήρια διατίθενται οι πόροι, με ποιες σχέσεις διατίθενται οι χρηματοδοτήσεις μέσω των κοινωνικών επιχειρήσεων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που παράγουν κοινωνικό, ανθρωπιστικό και περιβαλλοντικό έργο. Ποια είναι τα όρια της εξάρτησης και ανεξαρτησίας από συμφέροντα που έρχονται σε αντίθεση με τους παραπάνω σκοπούς.<br />Εδώ υπάρχει ένας άλλος προβληματισμός. Ορισμένες ΜΚΟ όπως Greenpeace, δεν συνεργάζονται και δεν λαμβάνουν με επιχειρήσεις για να προασπίσουν την ανεξαρτησία τους λαμβάνουν συνδρομές μόνον από πολίτες όπως ισχυρίζονται. <br />Αλλά αυτός δεν μπορεί να είναι ο κανόνας για όλες τις μκο οι οποίες δεν έχουν και δεν διαθέτουν ευρύ φάσμα συνδρομητών. Οι οργανώσεις χρειάζονται πόρους και από τον ιδιωτικό τομέα για την αποστολή τους και τα λειτουργικά τους και οι επιχειρήσεις από την πλευρά τους κοινωνικούς εταίρους εξειδικευμένους για να εξασφαλίζουν συναίνεση για να “τρέξουν” κοινωνικά και περιβαλλοντικά προγράμματα, σε ότι αφορά την εσωτερικότητα και την εξωτερικότητα της Κοινωνικής Εταιρικής Ευθύνης. Επομένως η χρηματοδότηση μέσω της ΕΚΕ είναι ζωτικής σημασίας για πολλές ΜΚΟ.<br /><br />Το πλεονέκτημα της πηγής των διαθέσιμων πόρων σε σχέση με το κράτος, είναι η αμεσότητα με την οποία μπορεί να κινηθεί ο ιδιωτικός τομέα, όσο και οικειοθελής χαρακτήρας των αποφάσεων των επιχειρήσεων να συμβάλλουν σε ένα κοινωφελές πρόγραμμα ανάλογα κίνητρα. Μια σχέση που μπορεί να πολλαπλασιάσει τους πόρους της κοινωνικής υπευθυνότητας στο μέλλον χωρίς την διαμεσολάβηση του κράτους.<br />Αντίθετα στη σχέση με το κράτος θα πρέπει να σκεφτούμε την γραφειοκρατία που υπάρχει και το μεγάλο κόστος της διαμεσολάβησης όταν πόροι αντλούνται διάμεσο της φορολογίας για να περάσουν κατόπιν στους κοινωνικούς φορείς χρειάζεται μια δαιδαλώδης διαδικασία.. Υπολογίζεται ότι ενα 35% περίπου χάνονται μέσα από αυτή την διαμεσολάβηση. Αυτός και μόνον είναι ένας λόγος παραπάνω για να αντιμετωπίσουμε τον ρόλο της ΕΚΕ περισσότερο θεσμικά και συντεταγμένα μέσα από την οριζόντια συνεργασία της πολιτείας, των επιχειρήσεων και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων προς όφελος της ανάπτυξης της κοινωνικής υπευθυνότητας και της βιώσιμου περιβάλλοντος.<br /><br /></div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-26201944613130111482012-04-17T13:26:00.002-07:002012-04-17T13:26:19.750-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<u><i><b>ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ<br />ο περιορισμός της διαμεσολάβησης</b></i></u><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ <br />ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ<br /><br /><br />Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει θεσμικά τον εμπλουτισμό της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας με τη συμμετοχική δημοκρατία, αλλά είναι φανερό ότι βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή καθώς υπάρχουν κάθε είδους αντιστάσεις από τις διευθύνουσες ελίτ και τα λομπυς συμφερόντων.<br /><br />Σε διάφορες επιτροπές επιτράπηκε μεν η συμμετοχή τους, αλλά σπανίως ήταν κάτι περισσότερο από τυπική και συμβουλευτική.<br /><br />Το ίδιο συμβαίνει και στα κόμματα φιλελεύθερων και σοσιαλδημοκρατικών αντιλήψεων. Αναγνωρίζουν την ανάγκη της συμμετοχικής δημοκρατίας, ωστόσο είναι δύσκολο να ξεπεράσουν την αντιπροσωπευτική τους δομή.<br /><br />Το σύστημα απέχει πολύ ακόμα από την αναγνώριση της λήψης σημαντικών πολιτικών και οικονομικών αποφάσεων από σύγχρονες «εκκλησίες του Δήμου» σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπου θα μπορούσαν να δοκιμαστούν αποδοτικά μορφές συμμετοχικής δημοκρατίας.<br /><br />Τα κύρια ρεύματα πολιτικής σκέψης, οι δύο βασικές κομματικές οικογένειες, η σοσιαλδημοκρατική και η φιλελεύθερη, δε θα μπορούσαν να μείνουν ανεπηρέαστες από τις εξελίξεις. <br /><br />Η διαλεκτική σύνθεση ανάμεσα στο δημοκρατικό σοσιαλισμό και τον κλασικό φιλελευθερισμό, η οποία προϋποθέτει την επαναβεβαίωση των αφετηριακών παραδοχών και των ηθικών – αξιακών πλαισίων τους, είναι κάτι που συζητείται πλέον σε ευρεία κλίμακα.<br /><br />Σε πρακτικό επίπεδο, οι αρχιτέκτονες της Ε.Ε. άρχισαν να κατανοούν ότι μπορούσαν να βρουν ένα σύμμαχο μεταξύ των πολιτισμικών ομαδοποιήσεων και γι’ αυτό άνοιξαν απευθείας διαύλους πολιτικής επικοινωνίας με τις τοπικές υποκουλτούρες, αποκτώντας έτσι ένα μέσο για να αμβλύνουν την επιρροή των εθνών-κρατών.<br /><br />Όσον αφορά στην εμπιστοσύνη, και πάλι οι ηγέτες της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης είπαν ότι εμπιστεύονται περισσότερο τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών παρά τις επιχειρήσεις ή την κυβέρνηση. Τα στοιχεία είναι εκπληκτικά. Το 51% διάκειται ευνοϊκά στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, μόνο το 41% εμπιστεύεται τις επιχειρήσεις και ένα μικρότερο ποσοστό της τάξης του 26% λέει ότι εμπιστεύεται την κυβέρνηση. Στις Η.Π.Α., οι ηγέτες της κοινής γνώμης εκφράζουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις επιχειρήσεις και στην κυβέρνηση παρά στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, αλλά οι διαφορές στα επίπεδα εμπιστοσύνης μεταξύ αυτών των τριών τομέων είναι μικρές.<br />Στην πραγματικότητα η Ε.Ε. δεν υποδέχεται πάντα με ανοιχτές αγκάλες τη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Μόνο η συνεχής δημόσια πίεση, συνδυασμένη με την υποστήριξη των πολιτικών τους στόχων από το λαό, ανάγκασε τις κυβερνήσεις να τις αναγνωρίσουν και εξασφάλισε μια θέση γι’ αυτές στην επίσημη συζήτηση για τη δημόσια πολιτική.<br /><br />Πολλοί τώρα μιλούν για συμμετοχική δημοκρατία από επίγνωση των εξελίξεων ή από φόβο ανεξέλεγκτων καταστάσεων για την επιβίωση του συστήματος. <br /><br />Φυσικά, είναι νωρίς ακόμη για μια ρητή αποκρυστάλλωση αυτού του προτάγματος, ωστόσο υπάρχει μια νέα επικοινωνιακή πλημμυρίδα, μιας άλλης κοινωνικής παγκοσμιοποίησης, που βγαίνει μέσα από την κατακερματισμένη κοινωνία της ηγεμονίας της αγοράς και απαιτεί την αναδιάρθρωση των θεσμών υπέρ της πολιτικής παγκοσμιοποίησης.<br /><br />Η συνειδητοποίηση, έτσι, της νέας δυναμικής των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών είναι κοινή συνισταμένη ανάδυσης της νέας καθολικότητας και ελπίδας του κόσμου για βελτίωση των συνθηκών ζωής.<br /><br />Κι αυτό συντελείται στην υλική βάση της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας, τη θεσμική βάση της εκρηκτικής πολλαπλασιαστικότητας των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και το πολιτικό φαντασιακό, που αναπτύσσεται μέσα από αυτά τα δεδομένα.<br /><br />Μια θεωρία η οποία θα συνθέτει την υλική βάση των εξελίξεων στην κοινωνική οικονομία και τις νέες τεχνολογίες με το μετασχηματισμό της δημοκρατίας, σε θεσμικό αλλά και στο συλλογικό φαντασιακό, είναι ζητούμενο.<br /><br />Τα εμπόδια, όμως, για την ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας δεν προέρχονται μόνο από τις κυβερνήσεις και τα κόμματα, προέρχονται και από τον τρόπο που λειτουργούν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Πολλές από αυτές, και ιδιαίτερα οι μεγάλες μονοθεματικές Μ.Κ.Ο., δε λειτουργούν οι ίδιες με δημοκρατικό τρόπο, αλλά ως ελίτ και ολιγαρχίες. <br /><br />Έχοντας κατακτήσει ένα προνομιακό πεδίο δράσης, π.χ. στην οικολογία και τη φιλανθρωπία, αρνούνται τη συμμετοχικότητα και τη συνεργασία με άλλες κινήσεις πολιτών για το ίδιο θέμα, αλλά και την κοινή έκφραση σε θεσμικό επίπεδο. Προτιμούν τις κατ’ ιδίαν επαφές με το κράτος και τις μεγάλες επιχειρήσεις, με αντίτιμο την αποδοχή των μεγάλων χορηγιών.<br /><br />Αυτές οι σχέσεις είναι που εμποδίζουν στην πράξη την ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας στο χώρο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και η λύση πάντοτε παραμένει η δικτύωση και κοινοπραξία των μικρομεσαίων Μ.Κ.Ο., που αναπτύσσονται τελευταία με εντυπωσιακό τρόπο.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />προτάσσοντας την συμμετοχική δημοκρατία έχει ν’ αντιμετωπίσει τις «τρεις αδερφές» του αυταρχισμού της εξουσίας και της διαφθοράς. Την κομματοκρατία, την μιντιοκρατία και την οικονομική ολιγαρχία.<br /><br />Γνωρίζουμε πως, η οικονομική ολιγαρχία αγοράζει πολιτικό και πολιτισμικό κεφάλαιο, μέσω της μιντιοκρατίας και ιδίως μέσω της τηλεόρασης, χειραγωγώντας την κοινή γνώμη. <br />Γνωρίζουμε πως, το πολιτικό χρήμα συντηρεί την κομματική γραφειοκρατία και το ολιγοπώλιο του πολιτικού λόγου – μακριά από την διαβούλευση με τον πολίτη μέσα από ένα φαύλο κύκλο αλληλεξάρτησης διαφημιστικών πακέτων, μιντιοκρατίας και πολιτικής εξουσίας.<br />.<br /><br />Αυτός, ο φαύλος κύκλος μπορεί να σπάσει, βέβαια, ως ένα βαθμό μόνον με την συμμετοχική Δημοκρατία. Όταν υπάρχει βήμα πολιτικού διαλόγου για τους πολίτες. Όταν υπάρχουν και μη κερδοσκοπικοί φορείς στα μέσα μαζικής επικοινωνίας.<br /><br />Όταν ενισχύεται ο πλουραλισμός των μέσων και ιδίως των περιφερειακών μέσων επικοινωνίας. Όταν ενισχυθούν τα δίκτυα πολιτών για το περιβάλλον και τον πολιτισμό με τους απαραίτητους πόρους και προϋποθέσεις.<br />Όταν το πολιτικό μας σύστημα εντάξει τα δίκτυα πολιτών στην διαβούλευση για μια νέου τύπου διακυβέρνηση.<br />Έτσι, μπορούμε να περάσουμε από την κοινωνία των συντεχνιών στην κοινωνία των πολιτών. Έτσι μπορούμε να μιλήσουμε για συμμετοχική δημοκρατία στην πράξη.<br />Ωστόσο μπορούμε να αισιοδοξούμε περισσότερο όταν υπάρχει μια θετική πίεση κι από τις δύο πλευρές.<br />Γιατί, οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις πετυχαίνουν ταχύτερα όταν και οι δυνάμεις της συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης πιέζουν προς την ίδια κατεύθυνση.<br /><br />Η κρίση της αντιπροσώπευσης και Συμμετοχική Δημοκρατία.<br /><br />Η κρίση της αντιπροσώπευσης σχετίζεται σήμερα με την κατάρευση του πολιτικού συστήματος και την ανάγκη εκσυγχρονισμού της δημοκρατίας.<br />Η συμμετοχική Δημοκρατία δεν είναι μόνον ζήτημα σεβασμού στην βούληση όλων των πολιτών αλλά και οικονομικής αποτελεσματικότητας ιδιαίτερα όταν πρόκειται για μεγάλες οικονομικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις.<br />Η συμμετοχική Δημοκρατία συνδέεται με την κοινωνική υπευθυνότητα και την οικολογική ηθική για μια επιχειρηματικότητα προσαμοσμένη στις ανάγκες της πόλης και του πολίτη,την επιστήμη κατ΄τα της φτώχειας και όχι της αχαλίνωτης κερδοσκοπίας.<br /><br />Έχουμε την ιστορική εμπειρία ότι δεν αρκεί οι λαοί και οι πολίτες να ακολουθήσουν τις ηγεσίες εκείνες επειδή αυτές υποσχέθηκαν ισότητα κοινωνική δικαιοσύνη και αντιμετώπιση της φτώχειας. Πολλές φορές αυτές οι υποσχέσεις γυρνούν στο αντίθετο τους εάν δεν συνοδεύονται από θεσμούς συμμετοχής των πολιτών στη δημοκρατία και την συλλογική δημιουργία. <br /><br /><br />Μια τέτοια πρόκληση αντιμετωπίζουμε άμεσα από την κρίση. Οι πολίτες δεν μπορούν να εμπιστευτούν καμιά ηγεσία αν δεν εμπιστευτούν πρώτα από όλα τον εαυτό τους και το διπλανό τους . Εάν δεν καλλιεργήσουν την εμπιστοσύνη στους συλλογικούς θεσμούς. Όσοι τα περιμένουν όλα από το κράτος ξεχνούν ότι το κράτος είναι ένας τεράστιος μηχανισμός που διοικείται όχι μόνον από τους επιφανείς πολιτικούς αλλά από μια εκτεταμένη προνομιούχα γραφειοκρατία πολιτών , και το μόνον αντιστάθμισμα σε αυτή την εξουσία είναι οι οργανωμένοι πολίτες σε συλλογικότητες, σε οργανώσεις πολιτικής αλληλεγγύης(καταναλωτικές περιβαλλοντικές και πολιτιστικές οργανώσεις)<br /><br /><br /><br /><br />Η χρήση των επικοινωνιακών μέσων <br />στην συμμετοχική Δημοκρατία<br />Η μελέτη της επικοινωνιακής διαμεσολάβησης είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τον μετασχηματισμό της αντιπροσωπευτικής δημοκραστίας. Οσο λιγότερο διαμεσολαβείται η πολιτική επικοινωνία τόσο πλησιέστερα βρισκόμαστε στη συμμετοχική δημοκρατία.<br />Σημείο κλειδί στην πολιτική νεωτερικότητα είναι η χρήση των μέσων μαζικής επικοινωνίας, όπως τεράστια είναι η σημασία των μέσων στην προώθηση ή μη της σήμερα συμμετοχικής Δημοκρατίας.<br />Η mediologie δεν είναι παρά η μελέτη των «διαμεσολαβήσεων», μέσω των οποίων μια ιδέα γίνεται υλική δύναμη. Δεν εννοεί ούτε να μεταρρυθμίζει, ούτε να προφητεύει και ακόμα λιγότερο να ηθικολογεί, αλλά απλώς να περιγράφει τα μέσα μετάδοσης, από την στιγμή που έχουν φτάσει σε τέτοια πολυπλοκότητα (τεχνικός πολλαπλασιασμός, άνοδος δύναμης) και έχουν δημιουργήσει το δικό τους περιβάλλον. Όπως όλα δείχνουν μάλιστα, ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας των τεχνοπολιτισμικών διαμεσολαβήσεων με εφαρμογές στην θρησκεία, την επιστήμη, την τέχνη, τον πολιτισμό, τους θεσμούς, τα νομικά.<br /> Το βιβλίο του Regis Debray είναι μια ανατομία της πολιτικής και της ιστορίας με βάση την πειθώ και τα επικοινωνιακά συστήματα, που αναδεικνύει και οριοθετεί την παλιά «τέχνη» της επικοινωνίας που στις μέρες μας έγινε επίσημη.<br /><br />Παρά την καταφανή απόρριψη της υπέρμετρης εξειδίκευσης και της συνακόλουθης πολυδιασπασμένης γνώσης, ο γνωστός Γάλλος αριστερός στοχαστής Regis Debray εισήγαγε το 1991 με το έργο του «Cours de mediologie general» ένα νέο γνωστικό κλάδο, την Μεσολογία. Στα δώδεκα μαθήματα που απαρτίζουν το βιβλίο του, επιχειρεί να θεμελιώσει επιστημονικά και να αποσαφηνίσει πλήρως το νέο αυτόν κλάδο.<br /><br />Σε γενικότερο πλαίσιο, η Μεσολογία καλείται να φέρει σε επαφή τον τεχνικό και μυθικό κόσμο, αυτόν δηλαδή που διαρκώς αλλάζει με αυτόν που διατηρείται. Η αρμοδιότητά της είναι το μήνυμα, η επεξεργασία και μετάδοση μιας γνώσης, που σαφώς διαχωρίζονται από τα αποτελέσματά της. Η «αλήθεια» ή μη του μηνύματος δεν αφορούν την Μεσολογία, αντίθετα την αφορά η «επίδοση» ή μη, καθώς στην ιστορία των μηνυμάτων «η ιστορία του κόσμου είναι το δικαστήριο της ιδέας», η λήψη προσδιορίζει την αξία της εκπομπής. Την αφορά επίσης η κίνηση και οι μετασχηματισμοί, η διαδρομή της γονιμοποίησης. Ούτως ή άλλως η «ιδεολογική κυριαρχία» ασκείται από την μορφή επιβολής και ενστάλαξης των μηνυμάτων και όχι από το περιεχόμενό τους.<br />Είναι πολιτικά αφελέστατη η αντίληψη, εάν δεν είναι δημαγωγική ότι, μπορεί να μεταρρυθμιστεί ουσιαστικά το κομματικό και πολιτικό σύστημα χωρίς να αλλάξει επί της ουσίας το συγκεντρωτικό επικοινωνιακό σύστημα που χαρακτηρίζει την σημερινή πολιτική και να αντικατασταθεί στην βάση του ένα σύστημα με μορφές οριζόντιας δικτυακής επικοινωνίας.<br /> Όσο καλές προθέσεις και να έχει μια ηγεσία υπέρ της συμμετοχής του πολίτη στην πολιτική, και στην μείωση της εξουσίας των ενδιάμεσων γραφειοκρατικών μηχανισμών εάν δε μειώσει την εξουσία της τηλεοπτικής διαμεσολάβησης των μεγάλων συγκροτημάτων τύπου δεν πρόκειται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές, και οι προθέσεις θα μείνουν προθέσεις.<br /> Γιατί ο συγκεντρωτισμός της επικοινωνιακής εξουσίας είναι γεννήτορας της συγκεντρωτικής πολιτικής εξουσίας σε πρόσωπα όσο και στην γραφειοκρατική κάστα των κομμάτων συναλλάσσεται με την βαρονία του τύπου και της τηλεόρασης. Σε αυτή την περίπτωση ο λόγος για πολιτική και διοικητική αποκέντρωση έχει ελάχιστο αντίκρισμα.<br /><br /> Ο πολιτικός διάλογος που πράγματι προωθείται μεταξύ μικρών ομάδων όσο κι αν είναι απαραίτητος, δημιουργικός και επιμορφωτικός δεν μπορεί να αναπτυχθεί σε βαθμό που να ρυθμίζει τις εξελίξεις, όταν θεματολογική ατζέντα της πολιτικής καθορίζεται από τα συγκεντρωτικά μέσα μαζικής επικοινωνίας, τα οποία έχουν την μεγάλη πολλαπλασιαστικότητα και αναπαραγωγικότητα του πολιτικού λόγου.<br /> Ωραία μπορεί να πει κανείς ότι προωθείται ο ζωντανός διάλογος πρόσωπο με πρόσωπο αλλά το ζητούμενο είναι η ανακλαστικότητα αυτού του διαλόγου στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό που σημαίνει ποια μπορεί να είναι η ανάδραση αυτού του διαλόγου από την βάση της κοινωνίας προς την συλλογική ηγεσία του κόμματος. Γιατί διάλογος σε επίπεδο καφενείου πάντα γινόταν. Διάλογος σε επίπεδο πολιτικού reality show πολλές φορές προωθείται και από την τηλεόραση..<br /> Το ζήτημα σχετικά με τον διάλογο είναι ποιος θέτει τα ερωτήματα, ποιο είναι το περιεχόμενο του διαλόγου και πως γίνεται η μεταβίβαση αυτού του περιεχόμενου στο κεντρικό πολιτικό σύστημα. Υπάρχουν ιμάντες μεταβίβασης ή μαραζώνει ο προβληματισμός αυτός στην κοινωνική βάση χωρίς να μεταφέρεται στην κορυφή;<br /><br />Μιλάμε πολλές φορές για ηλεκτρονική δημοκρατία και πως ιδιαίτερα οι νέοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο για να εκφράσουν την προσωπική τους άποψη ποιος όμως και σε ποιο βαθμό θα την λάβει η κομματική γραφειοκρατία υπ’ όψιν. Δεν έχουμε μέχρι στιγμής ενθαρρυντικά δείγματα πλην της χρήσης αυτού του μέσου και της διαδικασίας στις δημοσκοπήσεις. Και στο γεγονός ότι μπορούν να κυκλοφορήσουν ορισμένα κείμενα σκεπτόμενων πολιτών στο διαδίκτυο, τα οποία όμως ελάχιστα λαμβάνει υπ’ όψιν η κομματική γραφειοκρατία. Γιατί ασφαλώς πολιτική σημασία έχει αυτό που παίζεται στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο και δημοσιεύεται στις εφημερίδες με τεράστια πολλαπλασιαστικότητα και επιρροή καθώς και έχει πολύ μεγάλη σημασία.<br />Εκείνο που αποτυπώνεται ως αναγνωρισιμότητα προσώπων και μεταφράζεται ως «κεφάλαιο» εξουσίας στα πλαίσια της αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Από εκεί και πέρα είναι εύκολος ο σφετερισμός της αντιπροσωπευτικής αφού μέσα από αυτή τη διαδικασία δεν αναδεικνύεται η κριτική της κοινωνικής βάσης.<br />Το internet cafι που πολλές φορές προτείνεται ως βάση μιας δικτυακής οργάνωσης πολιτικού διαλόγου δεν μπορεί να στηθεί θεσμικά στο διάλογο χωρίς να συντρέξουν και τα άλλα μαζικά επικοινωνιακά μέσα.<br />Επομένως τίθεται εκ των πραγμάτων το ζήτημα των περιφερειακών επικοινωνιακών μέσων (τύπου, τηλεόρασης και ραδιοφώνου) πως θα συμβάλλουν στο διάλογο και την οριζόντια επικοινωνία της κοινωνίας.<br />Πως αξιοποιεί μέχρι σήμερα το κόμμα αυτό τον τεράστιο σε έκταση επικοινωνιακό μηχανισμό; Η απάντηση είναι με το παραδοσιακό τρόπο του πελατειακού πολιτικού συστήματος.<br />Στις περισσότερες περιπτώσει εάν αυτά τα μέσα δεν εξαρτώνται άμεσα από τους τοπικούς αξιωματούχους και πολιτικούς παράγοντες εξαρτώνται οικονομικά από τις χορηγήσεις και διαμεσολαβήσεις της κρατικής διαφήμισης που τους εξασφαλίζουν πολιτικά πρόσωπα για την επιβίωσή τους.<br />Εάν δεν συμβαίνει αυτό εξαρτώνται από ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες και σε λιγότερες περιπτώσεις από το σύνολο των αναγνωστών της τοπικής κοινωνίας.<br />Για να είναι ανεξάρτητα αυτά τα μέσα πρέπει να έχουν μεγάλη κυκλοφορία στην περίπτωση των εφημερίδων και μεγάλη εμβέλεια στην περίπτωση των τηλεοράσεων και του ραδιοφώνου και στη καλύτερη περίπτωση ισχυρή κοινωνία των πολιτών, συλλογικές οργανώσεις ακόμη και κομματικές οργανώσεις που εκφράζουν μεγάλες συλλογικότητες.<br />Το πρόβλημα σήμερα είναι το δεν υπάρχουν τέτοιες πολιτικές οργανώσεις και είναι ακόμη αδύνατες οι συλλογικότητες των ενεργών πολιτών. <br />Από πού ξεκινάμε λοιπόν εάν δεν έχουμε αυτές τις προϋποθέσεις: κάνοντας συλλογικότητες ενεργών πολιτών είναι η μία απάντηση η άλλη όμως η πιο δραστική κινητήρια δύναμη είναι να δημιουργήσει το κόμμα ένα οριζόντιο δικτυακό επικοινωνιακό σύστημα το οποίο θα ενθαρρύνει θα ενισχύει και θα προβάλλει τις απόψεις από τις συλλογικότητες των ενεργών πολιτών.<br />Το κομματικό φαινόμενο το οποίο αναπτύχθηκε ιστορικά ιδίως μέσα από την σοσιαλδημοκρατία και την αριστερά κατά κύριο λόγο (όπως αναγνωρίζεται σήμερα) ήταν ένα μεσολογικό φαινόμενο. <br />Δηλαδή ένας εποικονωνιακός διαμεσολαβητικός μηχανισμός είτε για το πέρασμα ιδεολογικών μηνυμάτων στην κοινωνία, είτε για την προώθηση πολιτικών στόχων, είτε για την διαμόρφωση μιας πολιτικής παιδείας στα μέλη του ώστε να παρεμβαίνουν αποτελεσματικά στους μαζικούς χώρους και στα συνδικάτα. Η ουσία της πολιτικής οργάνωσης ήταν ο επικοινωνιακός ρόλος έστω κι αν αυτός δεν χαρακτηριζόταν σαν τέτοιος.<br /><br />Ηγεσίες φωτισμένες η μη υπήρχαν και θα υπάρχουν και χωρίς τα κόμματα<br />Το θέμα είναι πως πρέπει να εξελιχθεί ο κομματικός θεσμός ως έκφρασης της συλλογικότητας;<br />Το κόμμα στρατηγείο μήπως τελικά έγινε κόμμα αξιωματούχων που μειώνει την συλλογικότητα;<br />Η αποδόμηση της κομματικής συλλογικότητας δεν είναι κι αυτό ζήτημα που ανάγεται στο περιεχόμενο της πολιτικής επικοινωνίας.<br /><br />Γι’ αυτό επισημαίνουμε ξανά και ξανά την τεράστια σημασία των επικοινωνιακών μέσων ειδικότερα στο πέρασμα της πολιτικής καινοτομίας, η οποία είναι κεφαλαιώδους σημασία όχι μόνο ως ποιοτική διαφορά που οφείλουμε να προωθήσουμε αλλά σε αυτή την ιστορική φάση προϋπόθεση και για την επάνοδο της κεντροαριστεράς στην εξουσία.<br /> <br />ΑΝΤΙΠΑΛΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ<br />Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ – «ΜΙΝΤΙΟΚΡΑΤΙΑ»<br /><br /> <br /> Αναγνωρίζοντας ότι βιώνουμε ένα καθεστώς επικοινωνιακής ολιγαρχίας που βασίζεται βέβαια στην άμεση εξάρτηση από την οικονομική ολιγαρχία και τον κρατισμό. <br /> Ένα καθεστώς που, ανεξάρτητα από τις διακηρύξεις των κομμάτων και τις προθέσεις των επαγγελματιών της πολιτικής, φέρνει τις ακόλουθες συνέπειες. <br /><br />παράγει πολιτικό αποκλεισμό και αποτροπή της συμμετοχικότητας <br />οδηγεί στον σφετερισμό της αντιπροσώπευσης<br />μετατρέπει τον πολίτη σε πελάτη του πολιτικού συστήματος<br />διογκώνει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες<br />συμβάλλει στην άνοδο της ασημαντότητας στην επικοινωνιακή, πολιτική, και πολιτιστική μας κουλτούρα.<br /><br /> Μοναδικό αντίδοτο στην υποβάθμιση της πολιτικής συμμετοχικότητας που επιφέρει αυτό το «ήπιο» καθεστώς της αλλοτρίωσης και παθητικότητας του πολίτη, είναι η οριζόντια επικοινωνία.<br /> Η οριζόντια επικοινωνία των κοινωνικών δικτύων και των συλλογικών οργανώσεων στην βάση της κοινωνίας. <br /> Δεν συγχέουμε βέβαια την μιντιοκρατία με τον πολιτικό ολοκληρωτισμό, που πολλές φορές γίνεται καθ’ υπερβολή της κριτικής η οποία ασκείται, αλλά επισημαίνουμε το υποδόριο «ναρκωτικό» παθητικοποίησης της δημοκρατίας που συντελείται. <br /> Άλλωστε είναι πολύ πιο έντεχνη η χειραγώγηση του πολίτη μ’ αυτόν τον τρόπο. <br /> <br /> Κι αυτό δεν γίνεται ερήμην των κομμάτων όπως συχνά υποκρίνονται ότι δεν μπορούν να ελέγξουν την παντοδύναμη εξουσία των ΜΜΕ. <br /> Η αλήθεια είναι ότι και το κομματικό σύστημα ελέγχεται πλήρως από τις επιταγές της οικονομικής ολιγαρχίας των ΜΜΕ όταν εκχωρεί, χωρίς καμία αναστολή, το επικοινωνιακό «λέγειν» και «πράττειν» στην ίδια την διαχείριση των συγκεντρωτικών ΜΜΕ και των συμφερόντων που υπηρετούν.<br /><br /> Και γνωρίζουμε πολύ καλά πώς γίνεται αυτό με τις αναθέσεις των επικοινωνιακών προγραμμάτων τους, στις μεγάλες διαφημιστικές εταιρείες και τους σκοπούς που εξυπηρετούν. <br /> Όταν τεράστια ποσά ξοδεύονται για τις δημοσκοπήσεις και τις μετρήσεις της κοινής γνώμης, και ασήμαντα ποσά για τους θεσμούς επικοινωνιακής αλληλόδρασης με τους πολίτες. <br /><br /> Τι σημαίνει αυτό; <br /> Σημαίνει απλά ότι ένα κόμμα που είναι ταυτισμένο με την οικονομική ολιγαρχία δεν έχει πρόβλημα.<br /> Ένα κόμμα όμως , που θεωρητικά είναι υπέρ της κοινωνικής σύγκλισης και ανάπτυξης, είναι οξύμωρο να ξοδεύει τόσα πολλά για τις μετρήσεις της κοινής γνώμης και την διαφήμιση που διαμορφώνει η κουλτούρα της ολιγαρχίας των ΜΜΕ και τα διαπλεκόμενα μ’ αυτήν συμφέροντα, όπως και των σφετεριστών της πολιτικής εκπροσώπευσης και ελάχιστα για την προώθηση των δικών του πολιτικών προταγμάτων και προγραμμάτων. Δηλαδή είναι ακατανόητο να ξοδεύει περισσότερα για τον ετεροπροσδιορισμό της επικοινωνιακής του πολιτικής, απ΄ ότι για τον αυτοπροσδιορισμό της επικοινωνιακής του οργανωτικής λειτουργίας.<br /> Αυτήν την κληροδοτημένη πολιτική διαστροφή (που δεν είναι καθόλου αθώα) καλείται να ξεπεράσει η εμπεδώση της συμμετοχικής δημοκρατίας. <br /> Κι αυτό δεν γίνεται χωρίς να κόψει τον «γόρδιο δεσμό» ετεροπροσδιορισμού της επικοινωνιακής πολιτικής του κόμματος απ’ την ολιγαρχία και τα μονοπώλια των ΜΜΕ. <br /> Προϋπόθεση βέβαια είναι να μετασχηματιστεί το κόμμα σε μια κοινότητα ιδεών, παραγωγής πολιτικής και διάδοσης γνώσης.<br /> <br /><br />Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε την κοινή ουσία της πολιτικής και της επικοινωνίας.<br /><br />Η πολιτική τρέφεται από οικονομικά, κοινωνικά, εθνικά, πολιτιστικά κ.λ.π διακυβεύματα. Η πολιτική δραστηριότητα αφορά ανάδειξη συλλογικών αιτημάτων που απευθύνονται σε δημόσιες αρχές, την επεξεργασία σχεδίων λύσης, και τις συγκρούσεις για τον τρόπο ρύθμισής τους. Όλες αυτές οι σχέσεις και διαδικασίες προϋποθέτουν επικοινωνία η οποία συμβάλλει και καθορίζει την κάθε πολιτική δραστηριότητα, στην κοινωνικοποίηση και στην συμμετοχή, στην δημιουργία της ατζέντας, στην κινητοποίηση ή την διαπραγμάτευση.<br /><br />Η επικοινωνία διαποτίζει λοιπόν όλη την πολιτική δραστηριότητα δεν είναι μόνον ζήτημα «εικόνας» και του «φαίνεσθαι» είναι πάνω από όλα ουσία της πολιτικής.<br /><br />Όλα τα θέματα προσεγγίζονται μέσα από την επικοινωνία: το πολιτικό σύστημα, η κυβερνητική δραστηριότητα η λειτουργία των πολιτικών κομμάτων τα κοινωνικά κινήματος κ.λπ. Η σύνδεση της πολιτικής με την επικοινωνία εντοπίζεται άλλωστε και στο πεδίο της πολιτικής έρευνας.<br /><br />Είναι αδιανόητη σήμερα η πολιτική έρευνα χωρίς την επιστήμη της επικοινωνίας. Το πρόβλημα είναι ότι οι έρευνες και αναστοχαστικές λειτουργίες γίνονται εκτός Κόμματος.<br /><br />Εντός κόμματος λειτουργεί ακόμη η παράδοση και η παλιά ρητορική. Οι μελέτες γίνονται αποσπασματικά. Τα στελέχη εκπαιδεύονται μόνον πως θα φανούν στην τηλεόραση σε δημόσιο ακροατήριο και λιγότερο πως θα λειτουργήσουν μέσα από ένα επικοινωνιακό σύστημα, η με βάση ένα επικοινωνιακό μοντέλο με συστατική δομή της συλλογικότητας.<br />Πέρα από τις τεχνικές που έχουν στόχο την πειθώ, την απόδειξη, την ενημέρωση, την σαγήνη, την επιβολή, την διαπραγμάτευση και την επιρροή, σε τελική ανάλυση, η μορφή και το περιεχόμενο του μηνύματος καθορίζεται από το εάν επικοινωνιακό σύστημα που εκφράζει η όχι της συλλογικότητα. Οι τεχνικές μπορεί να είναι ίδιες για την αριστερά και την δεξιά η συστατική δομή όμως όχι. Το μήνυμα για παράδειγμα του συνεδρίου και της συνδιάσκεψη καθορίζεται από το πόσο συμμετοχικές και συλλογικές ήσαν οι διαδικασίες στο μεσοδιάστημα. Από την ενδοεπικοινωνιακή λειτουργία του κόμματος.<br /><br />Η διαφοροποίηση θεωρητικά τουλάχιστον της σοσιαλδημοκρατίας από την δεξιά είναι ότι προωθεί την διάχυση της γνώσης προς τα κάτω προς ενίσχυση των ασθενέστερων τάξεων ενώ η δεξιά. Την περιορίζει στα προνομιακά στρώματα.<br />Την διάχυση γνώσης, εννοούμε και χρηστικής ενημέρωσης προς τα κάτω που μειώνει τις ανισότητες η τουλάχιστον βοηθάει τις πιέσεις προς την μείωση τους.<br /><br />Άρα, η δομή της πολιτικής επικοινωνίας όσο δημοκρατικότερη είναι όσο προωθεί τον διάλογο, και όσο μεταφέρει την διάχυση γνώσης προς τα κάτω λαμβάνει ιδεολογικό περιεχόμενο. Δεν είναι απλά μια τεχνική επιστήμη.<br />Και δεν μπορεί ν’ ασκείται μόνον από ειδικούς και μόνον από επαγγελματίες της πολιτικής.<br /><br /><br /><br /><br /><br />Η κρίση της αντιπροσώπευσης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση αντιστοιχεί στην μετριοκρατία , αναξιοκρατία και το πελατειακό σύστημα.<br />από τον Vasilis Taktikos, Τρίτη, 25 Ιανουάριος 2011 στις 3:51 π.μ. <br /><br /> H κορυφή της πυραμίδας της διαφθοράς δεν μπορεί σταθεί όρθια χωρίς την βάση της διαφθοράς στη γραφειοκρατία και τους διαμεσολαβητές.<br /><br />Εάν οι πολίτες που βρίσκονται σε δύσκολη θέση είχαν την γνώση και προπαντός το θάρρος να συνεργαστούν να συνεταιριστούν δημιουργώντας οι ίδιοι κοινωνικές επιχειρήσεις, παραγωγικούς και καταναλωτικούς συνεταιρισμούς –συνεταιριστικές και ηθικές τράπεζες, τότε μόνον μπορούν να καθορίσουν το μέλλον τους. Και αυτό συμβαίνει όπου υπάρχει ουσιώδης κοινωνική υπευθυνότητα. Αντίθετα όπου αυτή την ευθύνη την αφήνουν στο κράτος οι αποκλεισμένοι από κάθε είδους εξουσία ακόμα και συνδικαλιστικής βρίσκονται σε δυσχερή θέση.<br />Το μεγάλο θεσμικό κενό είναι το έλλειμμα γνήσιας εκπροσώπησης των οργανώσεων της ΚτΠ<br />Το άθροισμα και η συντεταγμένη κοινωνία των πολιτών.<br />Τα πραγματικά δεδομένα που έχουμε σήμερα στη χώρα μας είναι ένα μεγάλο άθροισμα οργανώσεων που λειτουργούν σ’ όλους τους τομείς αναφορικά με τον εθελοντισμό, το περιβάλλον, τους θεσμούς αλληλεγγύης, πολιτισμού και δια βίου μάθησης με αναγνωρισμένα θετικά αποτελέσματα, αλλά και έλλειμμα σχεδίου και συντονισμού.<br /><br />Το μεγάλο θεσμικό κενό υπάρχει, τόσο στις σχέσεις μεταξύ αυτών των οργανώσεων με το κράτος αποβαίνει εις βάρος της αποτελεσματικής διαχείρισης ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, όσο στις μεταξύ τους σχέσεις συνεργασίας των οργανώσεων της Κ. Τ. Π. <br /><br />Αντικειμενικός σκοπός έναντι αυτού του αθροίσματος θα πρέπει να είναι ο μετασχηματισμός σε μια συντεταγμένη κοινωνία πολιτών. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια δεξαμενή κοινωνικού κεφαλαίου και κοινωνικής δύναμης που θα αλλάξει σε βάθος τα πράγματα που μας ενοχλούν στην καθημερινή ζωή και να υπηρετήσει ένα κοινωνικό όραμα συλλογικής δημιουργίας.<br />Για να αντιμετωπίσουμε την εν γένει μεγάλη υστέρηση σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας.<br /><br /> Τα εμπόδια, όμως, για την ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας δεν προέρχονται μόνο από τις κυβερνήσεις και τα κόμματα, προέρχονται και από τον τρόπο που λειτουργούν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Πολλές από αυτές, και ιδιαίτερα οι μεγάλες μονοθεματικές Μ.Κ.Ο., δε λειτουργούν οι ίδιες με δημοκρατικό τρόπο, αλλά ως ελίτ και ολιγαρχίες. <br />Έχοντας κατακτήσει ένα προνομιακό πεδίο δράσης, π.χ. στην οικολογία και τη φιλανθρωπία, αρνούνται τη συμμετοχικότητα και τη συνεργασία με άλλες κινήσεις πολιτών για το ίδιο θέμα, αλλά και την κοινή έκφραση σε θεσμικό επίπεδο. Προτιμούν τις κατ' ιδίαν επαφές με το κράτος και τις μεγάλες επιχειρήσεις, με αντίτιμο την αποδοχή των μεγάλων χορηγιών. <br />Άλλες είχαν βολευτεί μέσα από το πελατειακό σύστημα απορρόφησης των κρατικών ενισχύσεων υπονομεύντας τελικά κάθε προσπάθεια γνήσιας δημκρατικής εκπροσωπισης.<br />Αυτές οι σχέσεις είναι που εμποδίζουν στην πράξη την ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας στο χώρο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και η λύση πάντοτε παραμένει η δικτύωση και κοινοπραξία των μικρομεσαίων Μ.Κ.Ο., που αναπτύσσονται τελευταία με εντυπωσιακό τρόπο.<br /><br />Η κρίση της αντιπροσώπευσης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση αντιστοιχεί στην μετριοκρατία , αναξιοκρατία και το πελατειακό σύστημα. <br /><br />Είναι κοινό μυστικό πλέον σ’ όλη την επικράτεια της χώρας ότι η διαφθορά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση αντιστοιχεί στην μετριοκρατία και αναξιοκρατία που τροφοδοτείται από το πελατειακό σύστημα και την τοπική διαπλοκή.<br /><br />Δύο είναι οι βασικοί λόγοι παρουσιάζεται αυτό το φαινόμενο που αποτελεί ζήτημα βαθιάς έρευνας. Ο ένας λόγος είναι ότι ολοένα και περισσότερα άτομα ηθικού και κοινωνικού κύρους αρνούνται να μπουν σ΄ αυτό το φαύλο κύκλο συναλλαγής και δεύτερον οι «χρηματοδότες» διαπλεκόμενοι εργολάβοι , προμηθευτές βρίσκουν ευκολότερα έδαφος συναλλαγής με τις μετριότητες.<br /><br />Γιατί εκεί που πηγάζει και ενδημεί η ιδιοτέλεια και η διαφθορά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο σφετερισμός της εκπροσώπησης, η χρήση της θέσης για ίδιον όφελος και η ελαστική ηθική, συνήθως βρίσκονται άτομα μετρίων δυνατοτήτων.<br /><br /><br />Κι αυτό είναι ευκολονόητο. Ένας διανοούμενος και φτασμένος σ΄ ένα υψηλό επίπεδο κοινωνικά άτομο δύσκολα θα «πουλήσει» την συνείδησή του στα κακώς εννοούμενα διαπλεκόμενα συμφέροντα , γιατί προσδίδει κύρος στην θέση που κατέχει και δεν διακρίνεται μόνον από αυτή. Αντιθέτως με την πολιτική μετριότητα που μόνον μ΄ αυτόν τον τρόπο και την συναλλαγή βγαίνει στην επιφάνεια.<br /><br />Στην καλύτερη των περιπτώσεων μια μετριότητα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση πηγαίνει για τον μισθό ή να συμπληρώσει τον μισθό και καμία έγνοια δεν έχει για την ανάπτυξη και το κοινωνικό όφελος.<br /><br />Γι αυτό είναι καταλυτικό το μέτρο της κυβέρνησης σήμερα που κόβει τον διπλό μισθό για τους δημοσίους υπαλλήλους.<br /><br />Θέλεις να υπηρετήσεις τον τόπο σου κύριε, κάν’ το αφιλοκερδώς, ή πάρε τον ένα μισθό όπως αναγκάζεται να κάνει ο ελεύθερος επαγγελματίας όταν παίρνει μια θέση στο Δήμο.<br /><br />Βέβαια, αυτό το μέτρο δεν αρκεί για να αντιμετωπιστούν όλες οι παθογένειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε σχέση με την ιδιοτέλεια που περιγράψαμε παραπάνω, γι αυτό το πιο δραστικό μέτρο είναι τα τοπικά κινήματα Συμμετοχικής Δημοκρατίας γιατί όσο περισσότεροι εμπλέκονται με τα κοινά είναι αδύνατον να χρηματιστούν η να διαφθαρούν όλοι.<br /><br />Οι επιτροπές διαβούλευσης για παράδειγμα που εισάγονται αφήνουν ένα παράθυρο στην συμμετοχική δημοκρατία αλλά δεν ανοίγουν την πόρτα για κάτι περισσότερο από την στιγμή που δεν έχουν ένα αποφασιστικό ρόλο<br />Τα μέτρα που παίρνει επίσης η κυβέρνηση όπως η ¨διαύγεια¨ ενισχύουν τον έλεγχο στη διοίκηση αλλά δεν καταπολεμούν τα βαθύτερα αίτια.<br /><br />Το κλειδί λοιπόν για μια βαθιά μεταρρύθμιση και για την αντιμετώπιση του φαύλου κύκλου της ιδιοτέλειας που επικρατεί στη Τοπική Αυτοδιοίκηση και του λερναίου φαινομένου της διαφθοράς, είναι ο μετασχηματισμός της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση σε συμμετοχική.<br /><br />ΤΟΠΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ<br />από τον Vasilis Taktikos, Δευτέρα, 24 Ιανουάριος 2011 στις 11:33 π.μ. <br /><br /><br />Για την αντιμετώπιση της διαφθοράς και της κακοδιαχείρισης των πόρων στη τοπική αυτοδιοίκηση.<br />Του Βασίλη τακτικού*<br />Ένας τρόπος μόνο υπάρχει για να καταπολεμηθεί η διαφθορά και η κακοδιαχείριση των πόρων στην τοπική αυτοδιοίκηση που καταλαμβάνει πρώτη θέση ανάμεσα στους θεσμούς της πολιτείας. Να δημιουργηθούν παντού κοινωνικές συμπράξεις και τοπικά κινήματα συμμετοχικής δημοκρατίας με ενεργούς πολίτες ώστε η εξουσία του δήμου να προκύπτει πραγματικά από τους δημότες και όχι από τους χρηματοδότες.<br /><br />Τοπικά κινήματα συμμετοχικής Δημοκρατίας ως αντιστάθμισμα διαφάνειας και ελέγχου απέναντι στο σφετερισμό της εκπροσώπησης και της τοπικής διαπλοκής με άνομα που ροκανίζουν τελικά τους πόρους.<br /><br />Τοπικά κινήματα τα οποία θα συμβάλλουν αποφασιστικά στην διαβούλευση με τοπικές συνελεύσεις και τοπικά δημοψηφίσματα και όχι διακοσμητικά όπως ερμηνεύουν πολλές δημοτικές πλειοψηφίες τον «Καλλικράτη». Τοπικά κινήματα που απελευθερώνουν τους ανθρώπινους πόρους και την δημιουργικότητα της κοινωνίας.<br /><br />Γιατί αυτό που συμβαίνει σήμερα, ακόμη και μετά το ξεκίνημα της τεχνοκρατικής μεταρρύθμισης «Καλλικράτης» είναι ότι έχουμε το ίδιο φαινόμενο πελατειακών σχέσεων με αναπροσαρμογή της τοπικής διαπλοκής. Με το πρόγραμμα Καλλικράτης». ναι μεν γίνεται σημαντική εξοικονόμηση πόρων από τον περιορισμό των αιρετών και υπαλλήλων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά το πρόβλημα του σφετερισμού της εκπροσώπησης που είναι πρόβλημα γενικότερα της κρίσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας παραμένει το ίδιο χαρακτηριστικό και βασανιστικό μιας παρακμιακής κατάστασης .<br /><br />Ο έλεγχος για παράδειγμα των εκλογικών δαπανών για την αντιμετώπιση της τοπικής διαπλοκής και το πρόγραμμα «διαύγεια» παρά την όποια θετική του επίδραση δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το εγγενές πρόβλημα της αντιπροσώπευσης. Κάλλιστα ένας Δήμαρχος που ξόδεψε 300.000 για προεκλογικό αγώνα μπορεί να παρουσιάσει ότι ξόδεψε 50.000. Και πάντα θα υπάρχουν κάποιοι ¨φίλοι¨ που με το αζημίωτο μετά θα καλύψουν την διαφορά – για την διαιώνιση της αθέατης διαφθοράς.<br /><br />Είναι γνωστόν από τότε που η πολιτική λειτουργεί ως επάγγελμα και στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης έχουμε το φαινόμενο της «λερναίας Ύδρας» της διαφθοράς. Υπάρχουν βέβαια εξαιρέσεις χαρισματικών ανθρώπων που ξεφεύγουν από τον κανόνα έχοντας μια αυθεντική σχέση με τους δημότες και μεγάλη επικοινωνιακή εμβέλεια. Ωστόσο με τα σημερινά δεδομένα της εκπροσώπησης ακόμη κι αν προχωρήσουν οι ουσιαστικοί έλεγχοι που προβλέπονται με τον «Καλλικράτη» θα συνεχίσει να παρουσιάζεται το φαινόμενο να κόβεις ένα κεφάλι και θα φυτρώνουν δυο. Γιατί αυτή είναι η «φύση» της αντιπροσώπευσης και του συγκεντρωτισμού στην τοπική αυτοδιοίκηση όσο δεν υπάρχουν αντιστάθμισμα της συμμετοχικότητας των δημοτών..<br /><br />Όταν δημοτικό σύστημα εξουσίας δεν υπάρχει ούτε καν η δεδηλωμένη της πλειοψηφίας για τον Δήμαρχο μέσα στην θητεία του, όπως γίνεται με την κυβέρνηση ποιός μπορεί να ελέγξει την εκτελεστική εξουσία του Δήμου; Έχουμε λοιπόν το Δημαρχοκεντρικό μοντέλο τοπικής εξουσίας όπου ο Δήμαρχος ακόμη και αν χάσει την υποστήριξη από τους μισούς δημοτικούς συμβούλους , μπορεί να δημαρχεύει, κάτι που για μια κυβέρνηση θεωρείται αδιανόητο.<br /><br />Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Το πρόβλημα είναι πως το όλο σύστημα διοίκησης στο Δήμο σε σχέση με το Δημοτικό συμβούλιο όπως λειτουργεί προκαλεί τον σφετερισμό της εκπροσώπησης και την κυριαρχία των ιδιοτελών προτύπων. Ένα διαρκές παζάρι όχι μόνον με τους προεκλογικούς χρηματοδότες αλλά κυρίως με αυτούς που ποικιλοτρόπως συναλλάσσονται με το δημοτικό πελατειακό σύστημα.<br /><br />Εάν υποθέσουμε ότι σε ένα μικρό σχετικά Δήμο έχουμε ένα 27μελές Δημοτικό Συμβούλιο, 16 μέλη της πλειοψηφίας και 11 μέλη από την μειοψηφία, μπορούν να συμβούν τ’ ακόλουθα σε σχέση με την χειραγώγηση των δημοτικών συμβούλων.<br /><br />Ο Δήμαρχος μπορεί να ορίσει 4 Αντιδημάρχους και έμμεσα ένα πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να ελέγχει άμεσα 5 συμβούλους από τις θέσεις τοπικής εξουσίας και άλλους 5 που περιμένουν να οριστούν την επόμενη διετία. Εάν λάβουμε υπ’ όψιν ότι δυο με τρία μέλη θα διοριστούν πρόεδροι αναπτυξιακών εταιριών του Δήμου και άλλες αμειβόμενες θέσεις σε επιτροπές τότε οι εξαρτώμενες θέσεις φθάνουν τις 13 και 3 που μπορούν να ελπίζουν ότι μπορεί να είναι ευνοούμενοι στο μέλλον καλύπτονται όλες οι προσδοκίες. Έτσι όλο το συμβούλιο μπορεί να ελέγχεται με ιδιοτελή κριτήρια από τον Δήμαρχο εάν δεν υπάρχουν ανιδιοτελείς αντιστάσεις.<br /><br />Όταν δεν υπάρχει άλλο αποφασιστικό όργανο όπως είναι η τοπική συνέλευση που να ελέγχει την εκτελεστική εξουσία του Δήμου, ούτε ανιδιοτελείς αντιστάσεις. ο Δήμαρχος αναπόφευκτα ελέγχεται από τα ιδιοτελή τοπικά συμφέροντα. συμπαρασύροντας όλο το Δημοτικό Συμβούλιο αφού είναι ο αποκλειστικός που μοιράζει την «πίτα.»<br /><br />Ο Δημοτικός σύμβουλος και οι σύμβουλοι που θέλουν να αντισταθούν στην τοπική διαπλοκή κινδυνεύουν πάντα να απομονωθούν, εκτός βέβαια και αν στηρίζονται σε οργανωμένες κοινωνικές ομάδες και τοπικά κινήματα τα οποία μπορούν να αντισταθούν.<br /><br />Από όποια πλευρά και αν εξετάσουμε το ζήτημα ακόμη και εάν υπάρχουν καλές προθέσεις στους Δημοτικούς συμβούλους και στον Δήμαρχο και θέλουν να μην υποκύψουν στην τοπική διαπλοκή ένας δρόμος μόνον υπάρχει να αποφύγουν την διαπλοκή , να συνεργαστούν με τις συλλογικές τοπικές οργανώσεις και να προωθήσουν τις διαδικασίες συμμετοχής.<br /><br />Για αυτό είναι επιτακτική ανάγκη στην εποχή μας να δημιουργηθούν τοπικά κινήματα συμμετοχικής δημοκρατίας για την αντιμετώπιση της διαφθοράς και της κακοδιαχείρισης των πόρων στη τοπική αυτοδιοίκηση<br /><br />*Ο Βασίλης Τακτικός είναι δημοσιογράφος δημοτικός σύμβουλος<br /><br /><br />Η Άμεση Ηλεκτρονική Δημοκρατία <br /><br />Είναι μια διαδικασία ανάπτυξης του πολιτικού υποκειμένου του ενεργού πολίτη.<br /><br />Η αυτό - οργάνωση και θεσμική διαδικασία διαλόγου μέσα από το διαδίκτυο συγκροτεί κοινωνικό κεφάλαιο.<br /><br />1. Ενδεικτικά διοργάνωση ενημερωτικών εκθέσεων σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, με παράδειγμα την εκδήλωση που έγινε πρόσφατα στο Σύνταγμα από 50 περιβαλλοντικές οργανώσεις.<br /><br />2. Πρωτοβουλία και δημιουργία οργανωτικού φορέα για την προώθηση του οράματος για πράσινες πόλεις και οικοχωριά.<br /><br />3. Δημιουργία γραφείου για την αλληλέγγυα οικονομία και προώθηση της απασχόλησης μέσω της πράσινης και πολιτιστικής επιχειρηματικότητας της κοινωνικής μέριμνας.<br /><br />4. Προώθηση της πολιτικής για τις πράσινες προμήθειες στο Δημόσιο και την Τοπική Αυτοδιοίκηση.<br /><br />Η άμεση ηλεκτρονική δημοκρατία μέσα από το διαδίκτυο μπορεί να κάνει τελικά εφικτό το θεσμικό διάλογο με τις χιλιάδες οργανώσεις που συγκροτούν ένα σημαντικό κοινωνικό κεφάλαιο συλλογικής δημιουργίας και κοινωνικής αλληλεγγύης σε όλη τη χώρα,<br /><br />• διάλογο στα μεγάλα ζητήματα του περιβάλλοντος και αντιμετώπισης της ανεργίας, της φτώχειας και δημόσιας υγείας, που καταπιάνονται οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και απασχολούν τη σύγχρονη κοινωνία,<br />• τον διάλογο, όμως, και για τη συνολική και συλλογική αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων και όχι μόνο με τις ατομικές εκδηλώσεις φιλανθρωπίας και ευαισθησίας για το περιβάλλον, που έχουν περιορισμένη εμβέλεια και δεν απαντούν στην καρδιά του ζητήματος.<br /><br /><br />Μεγάλος σύμμαχος για όλους είναι η αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων του διαδικτύου στην άμεση ηλεκτρονική δημοκρατία.<br />Ο αναγκαίος συντονισμός των ΜΚΟ που επιχειρείται στην προκειμένη περίπτωση δεν προκύπτει καθώς φαίνεται από μια διακήρυξη αρχών, όπως κατά καιρούς κυκλοφορεί αυτή η ιδέα, αλλά περισσότερο από κοινοπρακτικές πρωτοβουλίες και κινήματα που σφυρηλατούν στην πράξη αυτές τις ιδέες και δημιουργούν κλίμα εμπιστοσύνης και συνεργασίας μέσα σε ένα λίαν ανταγωνιστικό κόσμο.<br /><br />Από την συστηματική στοχοθέτηση στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Ξένα κείμενα<br /><br /> <br />ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ<br /><br />Ο χώρος της ενημέρωσης και των επικοινωνιών χαρακτηρίζεται πλέον από έντονη ποικιλομορφία. Κεντρικό ρόλο στην εξέλιξή του διαδραματίζει ασφαλώς το Διαδίκτυο. Σε παγκόσμια κλίμακα οι άνθρωποι συναντιούνται σε newsgroups, mailing lists, websites and portals, στήνουν διαύλους επικοινωνίας και τελικά ψηφιακές κοινότητες. <br />Μάλιστα ακόμα και τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης τροποποιούν τη μορφή τους ακολουθώντας τις εξελίξεις αυτές.<br />Ιδιαίτερα τα web αποσκοπούν στη διαμόρφωση ενός κοινού χώρου πληροφορίας, ο οποίος προάγει την επικοινωνία μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών και κατ’ επέκταση την συνεργασία.<br />Στο World Wide Web είναι δυνατόν να βρει ο καθένας ο,τιδήποτε, ανεξαρτήτως πολυπλοκότητας ή εξειδίκευσης. Το θέμα είναι αλλού στον τρόπο αλίευσης της πληροφορίας: τυχαία ή οργανωμένα;<br />Στα θετικά του πρώτου τρόπου συγκαταλέγονται τα στοιχεία της επιμόρφωσης και της διασκέδασης. Ωστόσο η διαδικασία είναι χρονοβόρα και αντιπαραγωγική.<br />Για μια αναζήτηση λοιπόν γρήγορη και με εξασφαλισμένη επιτυχία ενδείκνυται ο δεύτερος τρόπος, δηλαδή η οργανωμένη αναζήτηση. Αρωγοί σε αυτή την προσπάθεια είναι οι άνθρωποι του περιβάλλοντος μας με τις απαιτούμενες γνώσεις και εξοικείωση σε θέματα INTERNET και οι μηχανές αναζήτησης.<br />Οι μηχανές αναζήτησης καλό θα ήταν να χρησιμοποιούνται συνδυαστικά, αλλά το πιο σημαντικό στη χρήση τους είναι η ακριβής διατύπωση του αντικειμένου αναζήτησης και η αποφυγή άχρηστων πληροφοριών. Εξίσου σημαντική είναι η υπομονή και βέβαια η εμπειρία. Οι πιο δημοφιλείς είναι οι www.altavista.com, www.google.com, www.hotbot.com. <br />Μια άλλη μορφή αναζήτησης, ενίοτε πιο χρήσιμη, είναι τα ευρετήρια, οι θεματικοί κατάλογοι web sites, που βασίζονται στην ιδέα της λογικής κατηγοριοποίησης. Αυτά τα sites – ευρετήρια είναι στην ουσία τα portals (http://vlib.org/, http://dmoz.org/, www.in.gr, http://directory.google.com/, http://dir.forthnet.gr/). Σύμφωνα με το λεξικό Techweb.com, web portal είναι ένα web site ή μια υπηρεσία που προσφέρει μια ευρεία γκάμα πηγών και υπηρεσιών (e-mail, forum, μηχανές αναζήτησης, on line πολυκαταστήματα).<br />Τα πρώτα web portals ήταν online υπηρεσίες που παρείχαν πρόσβαση στο Web.<br />Σήμερα οι περισσότερες παραδοσιακές μηχανές αναζήτησης μετασχηματίστηκαν σε portals για την προσέλκυση του κοινού. Έτσι πήραν τη μορφή ηλεκτρονικού περιοδικού, συνιστώντας σημεία πρόσβασης σε ένα συνονθύλευμα πληροφοριών και δικαιολογώντας τον χαρακτηρισμό portals – πύλες.<br />Η πρόσβαση στα portals και τις υπηρεσίες τους είναι δωρεάν, γι’ αυτό και ο ανταγωνισμός είναι ιδιαίτερα σκληρός. Πάντως διεκδικούν τη μερίδα του λέοντος στη διαφημιστική πίτα, μιας και αποτελούν την αφετηρία για την είσοδο στο Δίκτυο και από τους πλέον επισκεπτόμενους χώρους (www.yahoo.com, www.lycos.com, www.msnbc.com, >Eone.gr<, >In.gr<, >Flash.gr<, >E-go.gr<, >Pathfinder.gr<, >APN<, >Phantis.gr<).<br />Παρόμοια με τα portals ως προς τον πλούτο των πληροφοριών, αλλά επικεντρωμένα σε συγκεκριμένες θεματικές κατηγορίες είναι τα vortals (vertical portals). Αυτές οι καθετοποιημένες δικτυακές «πύλες» αποσκοπούν στην πληροφόρηση για ένα εξειδικευμένο πεδίο ενδιαφέροντος και κατά συνέπεια απευθύνονται σε εξειδικευμένο κοινό. Η ισχυρή κοινότητα χρηστών είναι απαραίτητη για τη λειτουργικότητά τους (www.earthtrends.wri.org, www.marketing-net.gr, www.eidiseis.com, www.tvtv.gr).<br />Ο πλέον εξελιγμένος τρόπος αναζήτησης πάντως είναι προγράμματα που τρέχουν στον προσωπικό Η/Υ του καθενός και αναλαμβάνουν κάθε είδους επιθυμητή αναζήτηση στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ και είναι γνωστά ως agents, bots ή spiders.<br />Ο πιο γνωστός agent, ο Copernic (www.copernic.com) έχει προσιτό κόστος, διαθέτει και δωρεάν έκδοση και πραγματοποιεί αναζητήσεις σε μια βάση δεδομένων από 1000 μηχανές αναζήτησης.<br />Άλλα τέτοιου είδους προγράμματα (www.directseek.net, www.surfpilot.net, www.ferretsoft.com).<br />Ωστόσο πέραν του web, στο διαδίκτυο υπάρχει αφθονία πληροφοριών που εκπορεύονται από τις ομάδες συζητήσεων του Usenet και τις λίστες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, οι οποίες δεν είναι τίποτα άλλο παρά «λέσχες» ανταλλαγής μηνυμάτων μέσω e-mail.<br />Το συγκριτικό τους πλεονέκτημα συνίσταται το ότι οι πληροφορίες προέρχονται από ανθρώπους που έχουν άμεση επαφή με το εκάστοτε αντικείμενο, άρα η ενημέρωση είναι έγκυρη, έγκαιρη και συνεχής και προβάλλουν μια διάσταση του Διαδικτύου που ξεφεύγει από την εταιρική πληροφορία. <br />Στον τομέα της ενημέρωσης το Διαδίκτυο αποτελεί ένα άμεσο και ταχύ μέσο, που παρέχει την δυνατότητα στον χρήστη να ενημερωθεί για ό,τι ακριβώς επιθυμεί και να διατυπώσει την άποψη του γι’ αυτό. Το μειονέκτημα έγκειται στην ανυπαρξία ελέγχου και στα χαμηλά ποσοστά κέρδους αυτών των υπηρεσιών. Για τον λόγο αυτό οι μεγάλοι όμιλοι χρησιμοποιούν τα ενημερωτικά τους site ως διαφήμιση και ως «κράχτες» άλλων υπηρεσιών.<br />Αναφορικά με την σχέση Διαδυκτύου και τύπου, αξίζει να σημειωθεί πως στη χώρα μας οι περισσότερες εφημερίδες διαθέτουν πλέον τον δικό τους δικτυακό τόπο, αλλά ποικίλλει το περιεχόμενο και η ενημέρωση των σελίδων. Στο εξωτερικό τα sites των εφημερίδων είναι τελείως διαφορετικά από τις έντυπες εκδόσεις και συντελούν στην προαγωγή της διαδραστικότητας (www.kathimerini.gr, www.enet.gr, www.ethnos.gr, www.nytimes.com, www.the-times.co.uk, www.lefigaro.fr, www.elpais.es). <br />Για τον απαιτητικό χρήστη που αναζητεί, αμεσότητα, αλλά και μεγάλο εύρος πληροφοριών, είναι δυνατή η δωρεάν επίσκεψη στις ιστοσελίδες των ειδησεογραφικών πρακτορείων (www.reuters.com, www.ap.org, www.mpa.gr, www.ana.gr). <br />Αναφορικά με την σχέση Διαδικτύου και ραδιοφώνου – τηλεόρασης, μπορούμε να πούμε ότι το Διαδίκτυο παίζει ρόλο αναπροσαρμοστικό, πυροδοτώντας συνεχείς ζυμώσεις και τροποποιήσεις, όπως η εμφάνιση της Internet TV, του Internet Radio, τα sites που παρέχουν video on demand δωρεάν ή έναντι αμοιβής, τα sites με παλαιότερα τηλεοπτικά ή ραδιοφωνικά αρχεία. Συντελεί επίσης στην αποκέντρωση της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας και στην ενίσχυση της διαδραστικότητας (www.ert.gr, www.alter.gr, www.mad.gr, www.broadcast-live.com, www.radio-locator.com, www.dwelle.de/greek/Welcome.html). <br /><br />ΤΟ INTERNET ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ<br /><br />Μολονότι το INTERNET θα έπρεπε θεωρητικά να αποτελεί βασικό συστατικό του διοικητικού μηχανισμού, η χρήση του από το Δημόσιο καθυστέρησε χαρακτηριστικά, πράγμα που συνέβη και στον οικονομικό τομέα με κύριο αιτιολογικό το θέμα της ασφάλειας.<br />Συγκεκριμένα στον τομέα της Δημόσιας Διοίκησης η υιοθέτηση του INTERNET θεωρήθηκε προβληματική λόγω της ανάγκης ριζικής μετατροπής του τρόπου επικοινωνίας με τον πολίτη, λόγω της ύπαρξης σημαντικού ποσοστού του πληθυσμού που δεν έχει γνώση ή δεν έχει πρόσβαση στο INTERNET και σαφώς λόγω ασφάλειας.<br />Η αλήθεια όμως είναι ότι το INTERNET μπορεί να συμβάλλει στην από-γραφειοκρατικοποίηση του δημόσιου μηχανισμού και στην βελτίωση της εξυπηρέτησης του πολίτη με την δημιουργία kiosk δημόσιας πρόσβασης σε όλες τις υπηρεσίες, εκδόσεις πιστοποιητικών, πληρωμές λογαριασμών, δηλώσεις, εγγραφές και διαγραφές από μητρώα, ενημέρωση και επικοινωνία μέσω e-mail κ.ά.<br />Στην Ελλάδα τα 400 web sites κρατικών και δημοσίων φορέων, οργανισμών, επιχειρήσεων και ιδρυμάτων περιλαμβάνουν πληροφοριακό υλικό για τους φορείς, αλλά ελάχιστα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως χρηστικό εργαλείο (www.government.gr, www.taxisnet.gr, www.ika.gr, www.tebe.gr, www.oaed.gr, www.parliament.gr/gr/live,).<br />Η δημιουργία της υπηρεσίας TAXISNET από το υπουργείο Οικονομικών αποτελεί απτό παράδειγμα της δυνατότητας εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης.<br />Στα πλαίσια του Γ’ ΚΠΣ η χώρα μας καλείται να υλοποιήσει το πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας», στο οποίο εντάσσονται, πέραν της προμήθειας εξοπλισμού, δαπάνες για την κατάρτιση των χρηστών, την χρηματοδότηση καινοτόμων επιχειρήσεων, την αναδιοργάνωση επιχειρήσεων ή οργανισμών κ.λπ.<br />Ιδιαίτερη έμφαση δίνει το πρόγραμμα στην διασύνδεση των πληροφοριακών συστημάτων της Δημόσιας Διοίκησης, που μέχρι σήμερα δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, μειώνοντας την γραφειοκρατία.<br />Ο πρώτος από τους τέσσερις άξονες, στους οποίους χωρίζεται το πρόγραμμα, αφορά στην Παιδεία και τον Πολιτισμό, ο δεύτερος στην αναβάθμιση της Δημόσιας Διοίκησης, ο τρίτος στην διευκόλυνση και επιτάχυνση της μετάβασης στα δεδομένα της μεταβιομηχανικής, ψηφιακής οικονομίας, που στηρίζεται στην παραγωγή, διανομή και χρήση γνώσης και πληροφορίας και ο τέταρτος στις επικοινωνίες.<br />Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει έναν από τους πληρέστερους και πλέον σύγχρονους κόμβους στο Διαδίκτυο, τον Europa, που περιέχει ειδήσεις, δραστηριότητες σε κάθε τομέα, επίσημα έγγραφα, τα θεσμικά όργανα και την δράση τους. Το υλικό διατίθεται σε όλες τις γλώσσες της Ένωσης και σε διάφορες μορφές.<br />Εκτός των ηλεκτρονικών υπηρεσιών που παρέχει η κυβέρνηση στον πολίτη, παρέχονται ηλεκτρονικές υπηρεσίες από την κυβέρνηση στην επιχείρηση και μεταξύ των κρατικών υπηρεσιών. Το σύνολο αυτών των υπηρεσιών αποσκοπεί στην βελτίωση και απλοποίηση των υπηρεσιών της Δημόσιας Διοίκησης και στην αντιμετώπιση προβλημάτων που δυσχεραίνουν την καθημερινή ζωή. Η επίσημη ονομασία του είναι Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση.<br />Για την επίτευξη της σωστής λειτουργίας και της αποδοτικότητάς της είναι αναγκαία η παροχή εκ μέρους της Πολιτείας τεχνολογικής υποδομής και η εκπαίδευση των πολιτών σε θέματα e-government (http://www.ypai.gr/ypai/asterias, page, uid, 1170.asp?, www.syzefxis.gov.gr). <br />Σε ό,τι αφορά την διείσδυση του INTERNET στην οικονομική δραστηριότητα, το Β2C και το Β2Β βρίσκονται σε τροχιά ανάπτυξης. Το πρώτο περιλαμβάνει συναλλαγές για πώληση αγαθών και υπηρεσιών στον καταναλωτή είτε με τη μορφή ηλεκτρονικού πολυκαταστήματος είτε δικτυακών τόκων για δημοπρασίες και ανταλλαγές αγαθών. Το δεύτερο περιλαμβάνει τις συναλλαγές για πώληση αγαθών και υπηρεσιών ανάμεσα στις επιχειρήσεις.<br />Επίσης στα τέλη της δεκαετίας του ’90 η αγορά κατακλύστηκε από εταιρείες με αντικείμενο εργασίας ένα website ή μια online υπηρεσία. Μετά το μεγάλο «μπαμ» η νέα χιλιετία δείχνει πως για την επιβίωση τέτοιου είδους εταιρειών χρειάζεται τήρηση χρονοδιαγραμμάτων και ρεαλιστικών επιχειρηματικών σχεδίων, συνεχής ενημέρωση για έρευνες και στατιστικές, επικοινωνία με τους πελάτες, γνώση του μέσου και οικονομική αυτάρκεια. Η ετικέτα του «νέου» δεν φτάνει….<br />Το Χρηματιστήριο δεν θα μπορούσε ασφαλώς να λείπει από το INTERNET. Κυρίως την περίοδο της άνθισης του Ελληνικού Χρηματιστηρίου δημιουργήθηκαν ευάριθμα sites, που ήταν ή on line ή «συμβατικές εφημερίδες», ενώ η σημερινή ύφεση έχει προωθήσει την «οικονομική αστρολογία». (www.reporter.gr, www.euro2day.gr, www.ft.com, www.bloomberg.com). <br />Στενότατη πλέον έχει γίνει η σχέση του INTERNET και με τις τράπεζες, δίνοντας τη δυνατότητα διαχείρισης λογαριασμού (όψεως, ταμιευτηρίου, πάγιες εντολές πληρωμών, πιστωτικές κάρτες) και κάποιες φορές διατραπεζικών συναλλαγών, αγοραπωλησίας μετοχών και έκδοσης βιβλιαρίου επιταγών. (www.alpha.gr, www.nbg.gr, www.eurobank.gr, www.bankofcyprus.com). <br /><br />ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ<br /><br />Παρότι το 2002 υπήρξε «κακή χρονιά» για τις ελληνικές επιχειρήσεις πληροφορικής λόγω χαμηλών κερδών και χρηματιστηριακών απωλειών, οι εκτιμήσεις είναι αισιόδοξες για το 2003 λόγω των αναμενόμενων θετικών εξελίξεων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα και λόγω της διεθνούς ανάκαμψης.<br />Στον ιδιωτικό τομέα προβλέπεται αύξηση των επενδύσεων χάρη στα προγράμματα του υπουργείου Ανάπτυξης για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και στον δημόσιο θα αρχίσει η υλοποίηση έργων από το πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας».<br />Θετικά επίσης προβλέπεται ότι θα συμβάλλουν στον τομέα της πληροφορικής, αλλά και γενικότερα της ελληνικής οικονομίας οι Ολυμπιακοί Αγώνες και η προεδρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.<br />Έτσι θα αυξηθεί και η ζήτηση στον τομέα της λιανικής, την οποία θα ενισχύσει η ολοένα μεγαλύτερη διείσδυση των Η/Υ στα σχολεία.<br />Παράλληλα αυξάνεται διαρκώς το ενδιαφέρον για το INTERNET, αυξάνεται η διείσδυση του e-business, διευρύνεται η αγορά των τηλεπικοινωνιών και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις παρουσιάζουν αξιοπρόσεχτη πρόοδο στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, οπότε και αυτοί οι παράγοντες αναμένεται να δώσουν ώθηση στις ελληνικές επιχειρήσεις πληροφορικής.<br />Σε διεθνές επίπεδο εντούτοις υπάρχει διχογνωμία σχετικά με την ανάκαμψη ή όχι του τεχνολογικού κλάδου.<br /><br /><br /><br /><br />Από την «αναπαράσταση» στην «κατασκευή» της πραγματικότητας<br /><br />Σε τι βαθμό η τεχνολογία διαμορφώνει την πραγματικότητα σήμερα; Και σε τι βαθμό η προηγούμενη τεχνολογία διαμόρφωνε την πραγματικότητα χθες; Βρισκόμαστε μπροστά σε ραγδαίες εξελίξεις των οπτικοακουστικών ΜΜΕ και των υπολογιστών. Η εικόνα, ο ήχος και η ανασύνθεσή τους μέσα από τους υπολογιστές δένουν σήμερα σε ένα τεχνολογικό σύνολο που οδηγεί σε νέα, πρωτόγνωρα μονοπάτια.<br />Η πραγματικότητα στην εποχή της τεχνολογικής κυριαρχίας γίνεται ολοένα και περισσότερο εικονική. Αλλά τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι.<br />Η απεικόνιση της πραγματικότητας απασχόλησε ανέκαθεν και με πολύ έντονο τρόπο τους ανθρώπους. Από την εποχή της πρώτης εικονογραφίας στα τοιχώματα των σπηλαίων μέχρι την εποχή της τηλεοπτικής εικόνας κάθε απεικόνιση της πραγματικότητας είχε μια μερικότητα, καθώς επέλεγε κάποια στοιχεία και κάποια άλλα απέκλειε διαμορφώνοντας μια υποκειμενική ματιά στον κόσμο. Όμως μέχρι σήμερα η πραγματικότητα πάντα ενυπήρχε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Σήμερα μοιάζει να αρχίζει μια νέα εποχή όπου για πρώτη η πραγματικότητα δεν είναι πιθανόν καθόλου αναγκαία στην όποια απεικόνισή της!<br />Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η εξέλιξη της ραδιοτηλεοπτικής τεχνολογίας στον 20ο αιώνα επέτρεψε να μεταφερθεί η πραγματικότητα μέσω της απ’ ευθείας μετάδοσης του ήχου και της εικόνας προσδίδοντας μεγαλύτερη ένταση και δραματικότητα, καθώς η αμεσότητα δημιουργούσε και την αίσθηση της συμμετοχής σε γεγονότα που εξελίσσονταν πολύ μακριά. Όμως η ίδια η εξέλιξη της τεχνολογίας οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερες αλλαγές: η πραγματικότητα ολοένα και λιγότερο έμοιαζε με την …πραγματικότητα και ολοένα και περισσότερο άρχισε να μοιάζει με ό,τι οι δυνατότητες της τεχνολογίας και οι επιθυμίες του χειριστή του μέσου ήθελε. Μια νέα εποχή φαίνεται να ξημερώνει στις αρχές του 21ου αιώνα για την ραδιοτηλεοπτική μετάδοση.<br />Τα παραπάνω δεδομένα καθώς και η πορεία της ραδιοτηλεοπτικής απεικόνισης μιας ολοένα και περισσότερο αμφισβητούμενης πραγματικότητας απασχόλησαν και συνεχίζουν να απασχολούν τους μελετητές των ΜΜΕ. Πως αποτυπώνεται σήμερα η πραγματικότητα μέσα από τους ήχους και τις εικόνες των ΜΜΕ; Και πως θα αποτυπώθηκε στις προγενέστερες περιόδους;<br />Μια ταξινόμηση της εξέλιξη της τεχνολογίας των ΜΜΕ κατά τον 20 αιώνα ουσιαστικά αποτελεί μια βασική προσπάθεια κατανόησης της αποτύπωσης της πραγματικότητας και των παρεμβάσεων του ανθρώπου στην τελική καταγραφή της. Έτσι, ο 20ος αιώνας θα μπορούσε να ταξινομηθεί σε τρεις μεγάλες ενότητες, από τη σκοπιά της τεχνολογίας του ήχου και της αναμετάδοσης.<br />· 1900-1960: Κατά την πρώτη περίοδο, που διαρκεί περίπου μια εξηκονταετία, έχουμε την εποχή της ζωντανής αναπαραγωγής του ήχου και της ζωντανής αναμετάδοσης. Είναι η εποχή της οπτικής και ηχητικής απεικόνισης της σκηνικής ή και της ζωντανής πραγματικότητας. Στην περίπτωση κυρίως των ηχογραφήσεων και των αναμεταδόσεων, αυτές γίνονται σε συνθήκες κανονικές όπου τα όποια ηχητικά, μουσικά και ειδησεογραφικά γεγονότα λαμβάνουν χώρα μπροστά στα μικρόφωνα. Αλλά και στην περίπτωση της εικόνας, έχουμε την αποτύπωση της υπάρχουσας απεικόνισης με δυνατότητα περιορισμένη στην επεξεργασία στον κινηματογράφο και καθόλου στην τηλεόραση. Ουσιαστικά στον οπτικοακουστικό χώρο μπορούμε να πούμε πως υπάρχει μια «αναπαράσταση της πραγματικότητας» (replica of reality).<br />· 1960-1985: Η δεύτερη περίοδος διαρκεί περίπου μια 20ετία. Ξεκινά στα μέσα της δεκαετίας του 1960 και κλείνει στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Είναι η εποχή όπου οι δυνατότητες επεξεργασίας του ήχου με τη μαγνητική ταινία και της τηλεοπτικής εικόνας με το βίντεο δίνουν νέες διαστάσεις στην οπτικοακουστική παραγωγή. Ουσιαστικά έχουμε να κάνουμε με μια «επεξεργασία της πραγματικότητας» σε στούντιο με βάση τις δυνατότητες της τεχνολογίας (editing of reality).<br />· 1985-2001: Η τρίτη περίοδος αναπτύσσεται κυρίως στην τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα.<br />Είναι προφανές πως με τη ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογικών δυνατοτήτων των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των δικτύων σε αυτή τη χρονική περίοδο φτάσαμε σε ένα σημείο όπου η πραγματικότητα μπορεί πλέον να κατασκευάζεται ακόμα και σε περιορισμένους ατομικούς χώρους. Μέσα από τις δυνατότητες των νέων ηλεκτρονικών υπολογιστών μπορούμε πια να μιλάμε για «κατασκευή της πραγματικότητας» (construction of reality). Από την παραπάνω ταξινόμηση είναι προφανές πως σήμερα είμαστε σε μια εποχή όπου η εξωτερική πραγματικότητα μοιάζει είτε να εξαφανίζεται είτε να αποτελεί ένα μέρος των όσων απεικονίζονται στα ΜΜΕ.<br />Είναι πολύ δύσκολο να ακούσει κανείς τι πραγματικά συμβαίνει και τι θα μπορούσε να είχε συμβεί στο ενδιάμεσο χρόνο. Συνήθως οι παρουσιάσεις των γεγονότων στα ΜΜΕ μοιάζει να «οικοδομούν» μια εικόνα η οποία αφήνει ελάχιστο χώρο για την πραγματικότητα. <br />Το παραπάνω συμπέρασμα, σε συνδυασμό με το ότι στην πλειονότητα τους τα ψηφιακά μέσα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν μια πραγματικότητα έξω και πέρα από τα όρια της ζωής, δημιουργεί συχνά στους ερευνητές το συναίσθημα ότι πλέον η οπτικοακουστική τεχνολογία μέσω των τεράστιων δυνατοτήτων των ηλεκτρονικών υπολογιστών τείνει να είναι υποχείριο αυτών που την ελέγχουν και τη χειρίζονται. ‘Η σε μερικές ακραίες περιπτώσεις, κάποιοι μοιάζει να πιστεύουν πως η τεχνολογία τείνει να αυτονομηθεί και κανείς να μην ελέγχει τη δημιουργία μιας «κατασκευασμένης πραγματικότητας». Είναι όμως έτσι; ΄Η μήπως η πραγματικότητα «κατασκευάζεται» έτσι από τη διαμεσολάβηση εκείνων που θέλουν μια τέτοια απεικόνισή της;<br />Δ. ΜΠΑΣΑΝΤΗΣ<br /><br />Η τεχνολογία οδηγεί τις εξελίξεις. Προς αναζήτηση γενικού κοινού<br /><br />…………………………………………………….<br />Τόσο η επιστημονική προσπάθεια για την ανάγνωση των εξελίξεων όσο και η προσπάθεια που καταβάλλουν οι τεχνολόγοι και η αγορά μοιάζει να καταλήγουν στο ήδη γνωστό συμπέρασμα πως «η τεχνολογία οδηγεί την κούρσα» και πως όλα τα ΜΜΕ «συγκλίνουν γύρω από τις νέες και αδήριτες ανάγκες της αγοράς». Στη βάση αυτής της σύγκλισης είναι ο υπολογιστής. Είναι εμφανές, ακόμη και δια γυμνού οφθαλμού, πως ο υπολογιστής άλλαξε την τηλεόραση περισσότερο από όσο μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από λίγα χρόνια.<br />Ο ρόλος της τεχνολογίας, και τότε που ο υπολογιστής είχε δευτερεύοντα ρόλο και τώρα που παίζει πρωτεύοντα, είναι κυριαρχικός. Και πώς να μην είναι, αφού η μαζική επικοινωνία λάμβανε χώρα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, που ήταν και είναι παράγωγα της τεχνολογίας. Το ερώτημα που τίθεται σήμερα (και που τέθηκε ακόμα μια φορά και αυτή τη χρονιά) είναι τι τεχνολογία έχουμε και τι τεχνολογία προωθούμε. Απαντώντας σε αυτή την ερώτηση απαντούμε και στο τι επικοινωνία θα έχουμε. Και όπως όλα δείχνουν: «Μοιάζει να μην υπάρχει μέλλον έξω από την αγορά», όπως συνόψισε, μάλλον θλιμμένα, ένας Αμερικανός καθηγητής.<br />Δεν ήταν τυχαίο που η φετινή έκθεση του National Association of Broadcasters στο Λας Βέγκας είχε τίτλο «Η συγκλίνουσα αγορά». Είναι προφανές πως η αγορά οδηγεί αναπόφευκτα στη σύγκλιση των τεχνολογιών γύρω από την τεχνολογία του υπολογιστή, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα ΜΜΕ. Στη θέση της τηλεοπτικής οθόνης, αργά μα σταθερά, αναδύεται η οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή.<br /><br />Παγκοσμιοποίηση και τοπικότητα<br /><br />Η παλιά τηλεόραση μοιάζει ακόμα να αναζητεί το γενικό κοινό. Όμως τα φθίνοντα ποσοστά των τριών μεγάλων αμερικανικών δικτύων (ABC, NBC, CBS) δείχνουν πως αυτό το γενικό ακροατήριο κατακερματίζεται και ολοένα και δυσκολότερα μπορεί να βρεθεί. Αυτό σχετίζεται τόσο με την εμφάνιση νέων μεγάλων τηλεοπτικών δικτύων (CNN, FOX κ.λπ.), που πλέον διεκδικούν με πολύ σοβαρό τρόπο ένα ποσοστό από αυτό, όσο και με τον κατακερματισμό των ενδιαφερόντων των νέων. Η διείσδυση του Διαδικτύου αλλάζει σε ένα ποσοστό τις συνήθειες ενός αριθμού νέων ανθρώπων. Τα διλήμματα στην αμερικανική βιομηχανία της τηλεόρασης αυξάνουν, καθώς το 1998, στην προσπάθειά της να βρει το γενικό ακροατήριο, το αναζητούσε σε τοπικό επίπεδο και στην προσπάθειά της να βρει το ειδικό, το έψαχνε στον ευρύτερο εθνικό ή και στο διεθνή χώρο. Σήμερα, μόλις τρία χρόνια αργότερα, μοιάζει να είναι ξανά μπροστά σε ένα σταυροδρόμι που περνά μέσα από την ψηφιοποίηση, όμως δεν ξέρει πως και με ποιον τρόπο να απευθυνθεί στο ακροατήριο. Όπως είπαμε και παραπάνω, η τεχνολογία οδηγεί. Όμως ακόμα δεν είναι εμφανές προς τα πού και με ποιο τρόπο θα μιλήσουμε στο ακροατήριο.<br />Από την άλλη μεριά, είναι προφανές πως παγκοσμιοποίηση και τοπικότητα συνυπάρχουν στο χώρο της οπτικοακουστικής βιομηχανίας με πολλούς τρόπους. Έτσι, στην ψηφιακή εποχή που κατακερματίζει τα ακροατήρια έχουμε μια επέκταση των μεγάλων συγκροτημάτων διεθνώς και τη διαμόρφωση μιας ολιγοπωλιακής οπτικοακουστικής αγοράς. Ταυτοχρόνως, αυτή η ολιγοπωλιακή αγορά προωθεί ακόμα περισσότερο την τεχνολογική σύγκλιση και την παγκοσμιοποίηση (κοινά μηχανήματα, hardware, software).<br />Όμως, όταν φτάνουμε στο επίπεδο των προγραμμάτων όλα δείχνουν πως συνεχίζεται η στροφή προς τοπικό και το εθνικό ακροατήριο. Είναι προφανές πως διεθνώς στο χώρο της οπτικοακουστικής βιομηχανίας όλα μοιάζουν να βρίσκονται σε ένα σταυροδρόμι, με πολλά ανοιχτά ενδεχόμενα για το μέλλον.<br />
<br />
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ Ο.Κ.Π<br />
Βασίλης Τακτικός</div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-23572571382646498392012-04-17T13:22:00.004-07:002012-04-17T13:22:45.461-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<u><i><b>ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ</b></i></u><br />
<br />Η ανάπτυξης της Κοινωνίας Πολιτών, αλλά και ο ρόλος της στις κυρίαρχες κοινωνικές δομές, καθώς και η στάση του κράτους απέναντί της σηματοδότησε την έξοδο της από την αφάνεια και τη τοποθέτησή της στο επίκεντρο των ιστορικών εξελίξεων και συνοδεύθηκε από μια νέα θεώρηση των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, από την κοινωνικά υπεύθυνη στάση ενσυνείδητης συμμετοχής στα κοινά και την οικονομική πρόοδο που οδήγησαν τους ανθρώπους να δημιουργήσουν σωματεία, συλλόγους, ιδρύματα, νοσοκομεία, Πανεπιστήμια, ερευνητικούς, περιβαλλοντικούς κι εθελοντικούς φορείς, που κατά τεκμήριο λειτουργούν με υψηλές προδιαγραφές και προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο. Όμως η αυξανόμενη πολυπλοκότητα της νεωτερικής κοινωνίας κατέστησε απαραίτητη την εκχώρηση σε αιρετούς αντιπροσώπους ενός μέρους της ελεύθερης επιλογής, της συνευθύνης και της συμμετοχής σε κάθε είδους συλλογικές δραστηριότητες αλλά και σε διαδικασίες λήψεις αποφάσεων που αφορούσαν το κοινωνικό σύνολο. Έτσι εκ των πραγμάτων, εκχωρήθηκαν στην αρχή πολύ προσεκτικά και σε περιορισμένα, οριοθετημένα πεδία εξουσίες προς την κοινωνία πολιτών και τους αντιπροσώπους της και θεσμοθετήθηκαν ο δημόσιος διάλογος και οι διαβουλεύσεις. Στην Ελλάδα άργησε εξαιρετικά να υιοθετηθεί το μοντέλο αυτό κι όταν έκανε τη πρώτη δειλή του εμφάνιση στους δήμους της χώρας με την θεσμοθέτηση των επιτροπών διαβούλευσης και τον «συνήγορο του δημότη», η κοινωνία μάλλον αιφνιδιάστηκε ή δεν κατανόησε την αναγκαιότητα και τα πλεονεκτήματα αυτών των νεωτερισμών με αποτέλεσμα οι ιδιοτελείς εκ των αιρετών να απαξιώσουν χωρίς κόπο τις μεταρρυθμίσεις αφού οι καλοί ευσυνείδητοι και δημιουργικοί πολίτες βρίσκονται συνήθως έξω από την πολιτική και διοικητική σφαίρα. Όμως, παρά τα εμπόδια και τις όποιες μεθοδεύσεις ο σπόρος βρήκε γόνιμο έδαφος κι ευδοκίμησε γρήγορα, με αποτέλεσμα η Οργανωμένη Κοινωνία Πολιτών στην Ελλάδα να ανασυνταχθεί γρήγορα και κατάφερε να επιβάλλει τη παρουσία της στα κέντρα λήψεις αποφάσεων. Άλλωστε κι ιστορικά, η συμμετοχική δημοκρατία δεν μπορεί να επιβληθεί από πάνω. Είναι κάτι που εκ των πραγμάτων γεννιέται κι ανδρώνεται από κάτω με αυθόρμητη οριζόντια αυτοργάνωση. <br /><br />Η κρίση της αντιπροσώπευσης αντανακλά στη διόγκωση της διαφθοράς στη διαπλοκή της εξουσίας με την μιντιοκρατία και εν γένει στο σφετερισμό της εκπροσώπησης. Η έκταση του φαινομένου οφείλεται στην υπερδιόγκωση του δημόσιου τομέα και των συναλλαγών με το κράτος και την συντεχνιακή οργάνωση της κοινωνίας που δημιουργεί προνομιούχες ομάδες συμφερόντων έναντι του μέσου πολίτη. ‘Έτσι, η ανάγκη για κοινωνική δικαιοσύνη και λειτουργική αποτελεσματικότητα του κράτους περνάει αναγκαστικά μέσα από τον εκσυγχρονισμό της δημοκρατίας δηλαδή μέσα από τη συμμετοχική Δημοκρατία η οποία δεν είναι μόνον ζήτημα σεβασμού στην βούληση όλων των πολιτών αλλά και ζήτημα οικονομικής αποτελεσματικότητας ιδιαίτερα μάλιστα όταν πρόκειται για μεγάλες οικονομικές και διοικητικές μεταρρυθμίσεις.<br /><br />Ο όρος συμμετοχική δημοκρατία χρησιμοποιείται συχνά για να αποδώσει ένα πλατύ φάσμα μοντέλων δημοκρατίας, τα οποία ξεκινάνε από εκείνα της αρχαίας Αθήνας της κλασσικής περιόδου και φθάνουν μέχρι ορισμένες συγκεκριμένες μαρξιστικές θέσεις. Η συμμετοχική δημοκρατία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και ειδικότερα μετά την δεκαετία του ’70, έχει υπάρξει το βασικό εναλλακτικό μοντέλο απέναντι στη «νομικά θεσμοθετημένη δημοκρατία» δηλαδή τη κλασσική κοινοβουλευτική δημοκρατία όπως την γνωρίζουμε στην πράξη. <br /><br />Η Συμμετοχική Δημοκρατία δεν είναι νέα ιδέα. Αποτελεί την εκδοχή του δημοκρατικού τρόπου οργάνωσης της κοινωνίας κι έχει ήδη αναπτυχθεί από τον 19ο αιώνα σαν μια εναλλακτική θέση – απάντηση στον ατομικό φιλελευθερισμό και στον σοσιαλιστικό κολεκτιβισμό. Οι υποστηρικτές της συμμετοχικής δημοκρατίας πίστευαν αρχικά στην προώθηση της ιδέας του εθελοντισμού και των εθελοντικών οργανώσεων που προκύπτουν απ’ αυτόν, καθώς και στην ιδέα της αυτοκυβέρνησης. Στην αρχική της διατύπωση η συμμετοχική δημοκρατία ως πολιτική θεωρία είχε δύο χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Πρώτον την υποστήριξη της ιδέας μιας αποσυγκεντρωτικής οικονομικής οργάνωσης βασισμένης μεταξύ άλλων, στις αρχές της συνεργασίας και της αλληλεγγύης και δεύτερον τη κριτική που κατέθετε για το συγκεντρωτικό και κυρίαρχο κράτος προωθώντας ταυτόχρονα τις ιδέες ενός ριζοσπαστικού ομοσπονδιακού κράτους και ενός πολιτικού πλουραλισμού. Στη συνέχεια η έννοια συμπεριέλαβε μια πιο συγκεκριμένη και συγκροτημένη κριτική απέναντι στην ανάπτυξη κι επέκταση της κρατικής γραφειοκρατίας και του συγκεντρωτισμού. Με άλλα λόγια, η συμμετοχική δημοκρατία αποτελεί την κριτική φωνή της Οργανωμένης Κοινωνίας απέναντι στην γραφειοκρατική γιγάντωση του Κράτους, η οποία υπονομεύει την εύρυθμη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.<br /><br />Οι στοχαστές που αποτελέσανε τις διανοητικές πηγές προέλευσης και επεξεργασίας της συμμετοχικής δημοκρατίας υπήρξαν πολλοί. Αν εξαιρέσει κανείς την παράδοση που ανατρέχει πίσω στην αρχαία Αθήνα, όπου ουσιαστικά για πρώτη φορά εμφανίζεται η προβληματική γύρω από τους τρόπους συμμετοχής του πολίτη στα κοινά, και της δεοντολογίας που τη συνοδεύει, μπορούμε να επισημάνουμε και να καταγράψουμε έναν αριθμό πολιτικών στοχαστών που επεξεργάστηκαν τις ιδέες της συμμετοχής μέχρι τις μέρες μας. Οι Rousseau, Proudhon, Figgis, von Gierke, Cole και Laski είναι μερικοί που έρχονται από το απώτερο παρελθόν, ενώ οι Laclan, Mouffe, Arato, Bobbio, Held και κυρίως ο Hirst ανήκουν στο πρόσφατο παρελθόν και στο παρόν. Πέρα όμως από συγκεκριμένους στοχαστές, ιστορικά μπορούμε να επισημάνουμε ως διακριτές πηγές της ιδέας της συμμετοχής συγκεκριμένες κοινωνικές ζυμώσεις και συλλογικότητες δηλαδή κοινωνικά θεσμικά μορφώματα όπως οργανώσεις, ενώσεις, σωματεία, κ.λ.π, οι οποίες προέτασσαν την ανάγκη της συμμετοχής ως λύση των αιτημάτων και διεκδικήσεων τους. Τέτοιες συλλογικότητες υπήρξαν ο γαλλικός εργατικός συνδικαλισμός, καθώς και ένα μέρος των γαλλικών και γερμανικών συντεχνιακών ενώσεων, σύντομα δε ακολούθησαν και ιταλικές ενώσεις του ίδιου χαρακτήρα. Όμως το βασικό πρόβλημα με τις ενώσεις αυτές και τη συμμετοχική ιδέα όπως την εξέφραζαν, ήταν ότι τόσο τα μέλη όσο και οι ηγέτες τους δεν τις αντιμετώπιζαν ως ελεύθερες ενώσεις - ελεύθερων πολιτών, αλλά ως κλαδικές οργανώσεις ρυθμιστικού χαρακτήρα. Έτσι, στα αρχικά εκείνα βήματα, πολλοί από τους εκπροσώπους και υποστηρικτές των ανωτέρω ρευμάτων, στοχαστές, συνδικαλιστές κλπ υποστήριζαν την άποψη ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία ήταν ένα ανεπαρκές σύστημα αντιπροσώπευσης και εκπροσώπησης συμφερόντων. Υποστήριζαν δηλαδή ότι το σύστημα αυτό δεν μπορούσε να παίξει τον ρόλο του μηχανισμού μιας αποτελεσματικής έκφρασης για τις πραγματικές επιθυμίες και τα προβλήματα του συνόλου του εκλογικού σώματος. Η θέση αυτή έκτοτε αποτελεί και τον κεντρικό δογματικό άξονα της θεωρίας της συμμετοχικής ιδεολογίας. Ότι δηλαδή η συμμετοχική δημοκρατία μπορεί και πρέπει να συνυπάρχει με την θεσμοθετημένη αντιπροσωπευτική ως συμπλήρωμά της και όχι ως υποκατάστατο αυτής. Ένα από τα θεσμικά εργαλεία για την εφαρμογή στην πράξη της θέσης αυτής είναι η ενεργοποίηση και διευρυμένη λειτουργία των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. <br /><br />Πιο συγκεκριμένα η «θεσμοθετημένη δημοκρατία» είναι αυτή η οποία παραχωρεί και κατοχυρώνει νομοθετικά πολιτικά, αστικά, οικολογικά, πολιτιστικά και άλλα δικαιώματα σε όλους τους πολίτες, αλλά δεν φροντίζει, ή τουλάχιστον φροντίζει πλημμελώς, για την εξασφάλιση της δυνατότητας να ασκούνται τα δικαιώματα αυτά στη πράξη. Με άλλα λόγια, είναι διαφορετικό το να έχει κανείς δικαιώματα και διαφορετικό το να μπορεί να τα ασκήσει. Άλλωστε όλοι οι σύγχρονοι στοχαστές συμφωνούν στην αμφισβήτηση του κατά πόσο τα άτομα είναι πράγματι «ελεύθερα και ίσα» στις σύγχρονες φιλελεύθερες και αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες μιας και η συμμετοχική Δημοκρατία δεν προτείνει απλά ένα σύνολο διαδικασιών, αλλά κυρίως, έναν τρόπο ζωής.<br /><br />Η ύπαρξη και παροχή ορισμένων δικαιωμάτων ελευθερίας κι ισότητας από το νόμο, παρόλο που δεν είναι διόλου αμελητέα, έχει ελάχιστη αξία, όταν δεν μπορεί κανείς να τα ασκήσει πρακτικά. Οι υποστηρικτές της συμμετοχικής ιδέας ισχυρίζονται ότι ο βαθμός ελευθερίας κι ισότητας που απολαμβάνει ο κάθε πολίτης, πρέπει να κρίνεται με βάση τις χειροπιαστές ελευθερίες. Γίνονται δε χειροπιαστές όταν μπορούν να αναπτυχθούν και να ασκηθούν στη σφαίρα της κρατικής εξουσίας, στη σφαίρα της ιδιωτικής οικονομίας, αλλά και στο πλαίσιο της Κοινωνίας Πολιτών. Όμως οι ελευθερίες και τα δικαιώματα δεν έχουν συγκεκριμένο και σαφές περιεχόμενο, κι έτσι δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς με πειστικότητα ότι έχουν αποφασιστικές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή του πολίτη. Οι πολίτες θα αποκτήσουν συγκεκριμένα και σαφή πολιτικά ή άλλα δικαιώματα, όταν συσπειρωθούν σε συλλογικότητες κι ενεργοποιηθούν μέσα από τη δικιά τους συμμετοχή στη Οργανωμένη Κοινωνία Πολιτών και τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων, αφού η συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων συνιστά ς την πεμπτουσία της δημοκρατικής υπόστασης των πολιτών σε μια σύγχρονη κοινωνία. <br /><br />Στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας η συμμετοχή του πολίτη εξαντλείται κυρίως στην δια της ψήφου του εκδήλωση της βούλησής του σε τακτά χρονικά διαστήματα. Από την άλλη μεριά, μέσω του πολλαπλασιασμού και της οριζόντιας αυτοργάνωσης κι ανάπτυξης ανεξαρτήτων κι αυτονόμων Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών έχει προκύψει ένας ολόκληρος συμπαγής τομέας δημοκρατικής έκφρασης ανάπτυξης μεταξύ Κράτους-Κομμάτων και Αγοράς. Ο τομέας αυτός, που δεν είναι άλλος από την κοινωνική οικονομία, (δες κεφάλαιο ….) δίνει μέσα από την εισοδηματική δικαιοσύνη και τη συμμετοχική λήψη αποφάσεων βιώσιμες απαντήσεις στα περισσότερα θέματα που απασχολούν σήμερα τον πολίτη στην καθημερινότητά του κι αποτελεί ηχηρή απάντηση τόσο στο υπερτροφικό και συγκεντρωτικό κράτος όσο και στους ληστρικούς μηχανισμούς της αγοράς. <br /><br />Η φύση της σχέσης που εγκαθιδρύεται ανάμεσα στα κράτη και τους πολίτες τους, καθορίζουν εν πολλοίς τον τύπο της κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος, το είδος και το εύρος της παρέμβασης στην οικονομική και κοινωνική ζωή καθώς επίσης τα όρια και τους αυτοπεριορισμούς. Η συμμετοχική ιδέα απαντά με την πρόταση – αίτημα μιας εκτεταμένης αλλαγής και της ουσιαστικής βελτίωσης της σχέσης του κράτους με τον πολίτη και κατ’ επέκταση με την κοινωνία, μέσα από την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη δυνατή ενεργοποίηση και συμμετοχή σε υπάρχοντες δημόσιους, ιδιωτικούς και κοινωφελείς θεσμούς και οργανώσεις καθώς και την δημιουργία νέων. Με τον τρόπο αυτόν ελαττώνεται σημαντικά το έλλειμμα κι η κρίση αντιπροσώπευσης το οποίο παρατηρείται στη λειτουργία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η διεύρυνση της συμμετοχής οδηγεί στη δομική και λειτουργική διαφοροποίηση μεγάλου μέρους της κρατικής διοίκησης αλλά και της καθημερινότητα του πολίτη. Η διοίκηση αλλά κι οι κυβερνήσεις χάνουν τον εξουσιαστικό τους χαρακτήρα και παίζουν περισσότερο ρόλο παραλήπτη συλλογικών κοινωνικών αιτημάτων γεγονός που οδηγεί στην μετάλλαξη της κρατικής εξουσίας. Μεταξύ της ψηφοθηρικής / κομματικοκρατίας, του κρατισμού και της αγορακρατικής / κερδοσκοπίας εγκαθιδρύεται ένας νέος θεσμικός χώρος, ο οποίος καθορίζεται από την Κοινωνία Πολιτών κι από αυτόνομες, ανεξάρτητες συλλογικότητες ο πολλαπλασιασμός των οποίων αποτελεί κεντρική θέση της συμμετοχικής ιδέας.<br /><br />Στην Ευρώπη, η συμμετοχική δημοκρατία προσπαθεί, σε πολιτικό επίπεδο, να συμβιβάσει τις απαιτήσεις μιας αυξανόμενης διεθνούς φιλοδοξίας με τη λεγόμενη κοινωνική συνοχή στο εσωτερικό της σε ένα πλαίσιο προαγωγής των ουμανιστικών αξιών. Όμως, μην έχοντας ιστορικό προηγούμενο η έκβαση του πειράματος παραμένει άγνωστη, και γι’ αυτό καθίσταται πολύ ενδιαφέρουσα η συμμετοχή στη διαμόρφωση του. Η αρχή της συμμετοχικής δημοκρατίας στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα (άρθρο 46) περιλαμβάνει:<br />- τη διάθεση των κατάλληλων μέσων από την ΕΕ προς τους πολίτες και τις αντιπροσωπευτικές τους οργανώσεις ώστε να εκφράζουν δημόσια τη γνώμη τους<br />- τον ανοιχτό, διαφανή και τακτικό διάλογο μεταξύ της Κοινωνίας Πολιτών και της ΕΕ, <br />- τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων μεταξύ Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ενδιαφερομένων μερών και ίσως το σπουδαιότερο<br />- τη δυνατότητα που παρέχεται προς τους πολίτες της ΕΕ και τις συλλογικότητές τους να θέτουν, με τη συλλογή ενός εκατομμυρίου υπογραφών, θέματα προς συζήτηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα οποία θεωρούν ότι απαιτείται νομική πράξη για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συντάγματος .<br /><br />Η διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής πολιτικής ταυτότητας σήμερα ενεργοποιεί το καθήκον συμμετοχής κάθε υπεύθυνου πολίτη. Η συμμετοχική δημοκρατία είναι μια λειτουργία ταυτόχρονη κι όχι ταυτόσημη με την αντιπροσωπευτική δημοκρατία κι επομένως δεν μπορεί να είναι ούτε μέρος της, ούτε ερμηνεία της. Η συμμετοχική και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία είναι δύο ισότιμες συνιστώσες της ευρωπαϊκής και της εθνικής δημοκρατίας. Σε μια κοινωνία όπου ένας μεγάλος αριθμός πολιτών συμμετέχει εθελοντικά στα κοινά εκτός κομματικών και κυβερνητικών δομών, η ίδια η συμμετοχή καταξιώνει και εξυψώνει τον άνθρωπο. Η συμμετοχή σε εθελοντικές δράσεις για το περιβάλλον, την υγεία, την εκπαίδευση, την κοινωνική αλληλεγγύη κλπ για κανένα λόγο δεν είναι υποδεέστερη από τη συμμετοχή στην τοπική κομματική οργάνωση, τη Βουλή , την κυβέρνηση, τις εκλογές ή τη τοπική διαβούλευση κι επομένως οι φορείς εξουσίας δεν έχουν δικαίωμα να μέμφονται τους πολίτες και την Οργανωμένη Κοινωνία Πολιτών ότι τάχα αδιαφορεί για τα κοινά. <br />Αντίθετα, κράτος, πολιτική και πολιτικοί βρίσκονται υπό συνεχή έλεγχο και οφείλουν να γίνονται πιο αποτελεσματικοί στα καθήκοντα τους, διαφανείς στη διαχείριση δημοσίου χρήματος και λειτουργοί του δημοσίου συμφέροντος και δεν θα πρέπει να ξεχνούν ότι η συντονισμένη προσπάθεια κομματικοποίησης της συμμετοχικής δημοκρατίας, δεν είναι τίποτα άλλο από απόπειρα φίμωσης και χειραγώγησης. <br /><br />Στην Ελλάδα ιδιαίτερες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες οδήγησαν στη συγκρότηση ενός παντοδύναμου κράτους, αφοσιωμένου υπηρέτη κάθε αναξιοπαθούντος που ταυτίστηκε με τις πελατειακές σχέσεις, την απάτη και την εκμετάλλευση που έχει κυριεύσει τα πάντα σε βαθμό ασφυξίας. Γι’ αυτό η κομματική αποτοξίνωση και η απαλλαγή από το κρατισμό και το προστατευτικό πνεύμα, αν και όλοι πλέον τα λατρεύουν, κάθε άλλο παρά αυτονόητα είναι στην πράξη. Όμως η διέξοδος βρίσκεται στην ενδυνάμωση της κοινωνίας πολιτών και την ταυτόχρονη βελτίωση της ποιότητας των αντιπροσωπευτικών)θεσμών με την επανίδρυση του κράτους και την ενίσχυση της συμμετοχικής κοινωνίας πολιτών. Άλλωστε δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. <br /><br />Μια σύγχρονη κυβέρνηση οφείλει να λάβει υπόψη της τη νέα πραγματικότητα η οποία συνδιαμορφώνεται από τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών και να στοχεύσει σε λειτουργίες συντονισμού και αναζήτησης συνεργειών, βελτίωση της διαφάνειας, αξιολόγηση της ποιότητας του εξωκοινοβουλευτικού ελέγχου των πολιτικών αποφάσεων, συμμετοχή των ελληνικών οργανώσεων στην ευρωπαϊκή ενοποίηση διευρύνοντας έτσι την ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα. Η πορεία κάθε χώρας αλλά και της ίδιας της Ευρώπης προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση είναι το διακύβευμα της σημερινής γενιάς. Η υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος είναι μόνο το πρώτο βήμα, αλλά εξαιτίας της μυωπίας των αντιπροσώπων των εθνικών κυβερνήσεων, που ενώ αποδίδουν ευλαβική σημασία στα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, δεν αφουγκράζονται τους Ευρωπαίους πολίτες.<br /><br />Συμμετοχική δημοκρατία κι Ελληνική πραγματικότητα<br />Η συμμετοχική Δημοκρατία συνδέεται όπως είδαμε με την κοινωνική υπευθυνότητα και την οικολογική ηθική για μια επιχειρηματικότητα προσαρμοσμένη στις ανάγκες της πόλης και του πολίτη, κατά της φτώχειας του κοινωνικού αποκλεισμού και των κοινωνικών ανισοτήτων και κατά της αχαλίνωτης κερδοσκοπίας. <br /><br />Θεωρητικά, αν και ο όρος αναγνωρίζεται από διεθνείς οργανισμούς όπως ΟΗΕ και η ΕΕ σε πολύ μικρή κλίμακα βρίσκει πρακτική εφαρμογή. Τα εμπόδια, ωστόσο, για την ανάπτυξη της συμμετοχικής δημοκρατίας δεν προέρχονται μόνο από τις κυβερνήσεις και τα κόμματα, προέρχονται και από τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, πολλές από τις οποίες, ιδιαίτερα μάλιστα οι μεγάλες μονοθεματικές Μ.Κ.Ο., δε λειτουργούν με δημοκρατικό τρόπο, αλλά ως ελίτ και ολιγαρχίες που αποτρέπουν την συμμετοχικότητα και τη συλλογική έκφραση. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται έλλειμμα αυθεντικής εκπροσώπησης μέσα στους κόλπους των ίδιων των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, τόσο προς το κράτος όσο και προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα αυτά ελλείμματα δεν είναι παρά μια ακόμη ένδειξη της αιτίας άλλων μεγάλων οικονομικών ελλειμμάτων αφού είναι αποδεδειγμένο ότι εκεί που υπάρχει κοινωνικό έλλειμμα υπάρχει και μεγαλύτερη κρίση, ενώ αντίθετα εκεί που συναντάμε υψηλό επίπεδο οργάνωσης της Κοινωνίας Πολιτών υπάρχουν μικρότερα προβλήματα που σχετίζονται με την κατανομή των κοινωνικών πόρων και την οικονομική κρίση. <br /><br />Η κριτική αυτή δεν απευθύνεται μόνον προς το κράτος, αλλά και τις ίδιες τις οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών οι οποίες οφείλουν να αυτοργανωθούν σε τριτοβάθμιο επίπεδο αν θέλουν να διαδραματίσουν ρόλο στο νέο κοινωνικοοικονομικά σκηνικό. Όπως θαδούμε με λεπτομέρεια στο κεφάλαιο …. του βιβλίου αυτού, σκοπός της αυτό-οργάνωσης του εθελοντισμού είναι να δημιουργηθεί σταγόνα-σταγόνα μια δεξαμενή κοινωνικού κεφαλαίου και κοινωνικής δύναμης από όλους όσους ενδιαφέρονται για τις καλές πρακτικές που αφορούν το περιβάλλον και την κοινωνική αλληλεγγύη, ικανή να υπηρετήσει ένα κοινό κοινωνικό όραμα συλλογικής δημιουργίας και να αλλάξει σε βάθος τα πράγματα που μας πληγώνουν στην καθημερινή μας ζωή. Με τον τρόπο αυτό οι κοινωνικές δυνάμεις του εθελοντισμού και της μη κερδοσκοπικής οικονομίας, δια μέσου της οριζόντιας συνεργασίας των δικτύων με την τοπική Αυτοδιοίκηση έχουν τη δυναμική να δημιουργήσουν και να προτείνουν συντεταγμένα οργανωτικές λύσεις ικανές να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού και την αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων που μένουν ανενεργοί στην κοινωνική οικονομία. <br />Κι όμως. <br /><br />Η Κοινωνία Πολιτών, φορέας αλλαγής κι υπολογίσιμη δύναμη σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, στη χώρα μας παραμένει κατακερματισμένη κι ανίσχυρη κυρίως λόγω του ελληνικού φαινόμενο της κατακερματισμένης κοινωνίας και της αποσάθρωσης του κοινωνικού ιστού μέσα τις μακρόχρονες ευνουχιστηκές της σχέσεις με το πελατειακό πολιτικό σύστημα που προωθεί, για δικούς του λόγους τον ατομικισμό απέναντι στην ομαδικότητα και τη συλλογικότητα. Κάτω από αυτό το πρίσμα, ο χώρος των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών παρουσιάζει δύο όψεις μιας εσωτερικής προβληματικής κατάστασης. Από την μια μεριά ο κατακερματισμός των χιλιάδων συλλογικοτήτων χωρίς την δυνατότητα μεγάλης και συντεταγμένης επιχειρησιακής ικανότητας και από την άλλη οι λίγες μεγάλες ΜΚΟ που λειτουργούν ως ελίτ και lobbies.<br /><br />Τα lobbies στο χώρο των οργανώσεων έχοντας κατακτήσει ένα προνομιακό πεδίο δράσης, όπως για παράδειγμα στην οικολογία ή τη φιλανθρωπία, αρνούνται τη συμμετοχικότητα και τη συνεργασία με άλλες κινήσεις πολιτών για το ίδιο θέμα, αλλά και την κοινή έκφραση σε θεσμικό επίπεδο με αποτέλεσμα να τορπιλίζουν όχι μόνον την μαζικότητα των Οργανώσεων της Κοινωνίας πολιτών αλλά και αυτούς τους ελάχιστους εγκαθιδρυμένους θεσμούς συμμετοχικής δημοκρατίας. Προτιμούν τις κατ' ιδίαν επαφές με το κράτος και τις μεγάλες επιχειρήσεις, με αντίτιμο την αποδοχή μεγάλων χορηγιών ή την μονοπώληση της επιρροής προς τις κυβερνήσεις με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του κινήματος των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών στο σύνολο της καθώς και την ακύρωση των συμμετοχικών διαδικασιών που μπορούν να αναπτύξουν οι φορείς υπέρ του κοινωνικού συμφέροντος. Έτσι η ευθύνη του ελλείμματος της συνεργασίας και της συμμετοχικότητας δεν βαραίνει μόνο το κράτος αλλά και τις οργανώσεις εκείνες που ενώ έχουν κάθε λόγο να συνεργαστούν με τις υπόλοιπες πάνω σε θεσμικά ζητήματα, θυσιάζουν τη συλλογική έκφραση στο βωμό της εξυπηρέτησης των δικών τους συμφερόντων. Έτσι, το έλλειμμα αποβαίνει εις βάρος της αποτελεσματικής διαχείρισης ανθρώπινων κι οικονομικών πόρων και κυρίως εις βάρος των σχέσεων συνεργασίας μεταξύ των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών με αποτέλεσμα την αδυναμία να τεθούν δυναμικά στην πολιτική ατζέντα τα θέμα που αφορούν την Κοινωνία Πολιτών σαν σύνολο. <br /><br />ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ<br /><br /> Η κρίση της αντιπροσώπευσης και Συμμετοχική Δημοκρατία / Β. Τακτικός / http://www.facebook.com/topic.php?uid=251866456084&topic=16491<br />Συμμετοχική δημοκρατία ή κοινωνία πολιτών: H ευρωπαϊκή πορεία / του Νίκου Γιαννή / http://www.ppol.gr<br />Περιεκτική Δημοκρατία - ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ http://www.inclusivedemocracy.org<br />Ν. Μουζέλης: Το κράτος στην ύστερη ανάπτυξη: ιστορικές και συγκριτικές διαστάσεις<br />Η μεθοδολογία του ύστερου κρατισμού του Νίκου Κοτζιά http://www.theseis.com<br /><br />Karl Polanyi / The Great Transformation<br />
<br />
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ Ο.Κ.Π<br />
Βασίλης Τακτικός</div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-37211587197263803922012-04-17T13:20:00.002-07:002012-04-17T13:20:37.915-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Ο ρόλος των οργανώσεων της κοινωνίας<br /> Πολιτών στη πράξη<br /><br />Η μόχλευση<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Το άθροισμα και η συντεταγμένη κοινωνία των πολιτών.<br />Τα πραγματικά δεδομένα που έχουμε σήμερα στη χώρα μας είμαι ένα μεγάλο άθροισμα οργανώσεων που λειτουργούν σ’ όλους τους τομείς αναφορά του εθελοντισμού, περιβάλλον θεσμούς αλληλεγγύης, πολιτισμού και δια βίου μάθησης με αναγνωρισμένα θετικά αποτελέσματα.<br />Τα αποτελέσματα όμως αυτά υπολείπονται των αυξανόμενων αναγκών της κοινωνίας σε θεσμούς αλληλεγγύης.<br />Το μεγάλο θεσμικό κενό που υπάρχει, τόσο στις σχέσεις μεταξύ αυτών των οργανώσεων με το κράτος που αποβαίνει εις βάρος της αποτελεσματικής διαχείρισης ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, όσο στις μεταξύ τους σχέσεις συνεργασίας των οργανώσεων της Κ. Τ. Π. είναι χαρακτηριστικό.<br />Το έλλειμμα αυτό επεκτείνεται και στην κατάρτιση στελεχών που διαχειρίζονται τον εθελοντισμό και στα κίνητρα για τον μη κερδοσκοπικό τομέα της οικονομίας. <br />Υπάρχει επίσης έλλειμμα αυθεντικής εκπροσώπησης των οργανώσεων της Κ. Τ. Π. τόσο προς το κράτος όσο και προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έλλειμμα δημοκρατία δηλ. σε δευτεροβάθμιο επίπεδο οργάνωσης της Κ. Τ. Π.<br />Αυτά τα ελλείμματα προφανώς είναι μια ακόμη ένδειξη της αιτίας των άλλων μεγάλων οικονομικών ελλειμμάτων που αντιμετωπίζουμε ως χώρα αφού είναι αποδεδειγμένο ότι εκεί που υπάρχει έλλειμμα υπάρχει και μεγαλύτερη κρίση, αντίθετα εκεί που συναντάμε υψηλό επίπεδο οργάνωσης της Κ. Τ. Π. υπάρχουν και μικρότερα προβλήματα σε σχέση με την οικονομική κρίση.<br />Η συνδιάσκεψη έχει στόχο να θέσει ακριβώς αυτό το θέμα και να προτείνει οργανωτικές λύσεις προς τους κυβερνητικούς φορείς και τοπική Αυτοδιοίκηση μέσα από τις οποίες αντιμετωπίζονται μακροχρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες.<br />Οργανωτικές λύσεις δια μέσου της οριζόντιας συνεργασίας των δικτύων με την τοπική Αυτοδιοίκηση ώστε συντεταγμένα οι κοινωνικές δυνάμεις του εθελοντισμού και της μη κερδοσκοπικής οικονομίας να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού και με την συμμετοχή τους να συμβάλλουν από την άλλη πλευρά στην αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων που μένουν ανενεργοί στην κοινωνική οικονομία.<br />Αλλά δεν απευθυνόμαστε μόνον προς το κράτος, απευθυνόμαστε στις ίδιες τις οργανώσεις της Κ.Τ.Π. και τις καλούμε να αυτοοργανωθούν σε τριτοβάθμιο επίπεδο. Σκοπός της αυτό-οργάνωσης του εθελοντισμού είναι όλοι εμείς που ενδιαφερόμαστε για τις καλές πρακτικές για το περιβάλλον και την κοινωνική αλληλεγγύη να δημιουργήσουμε σταγόνα-σταγόνα μια δεξαμενή κοινωνικού κεφαλαίου και κοινωνικής δύναμης που θα αλλάξει σε βάθος τα πράγματα που μας ενοχλούν στην καθημερινή ζωή και να υπηρετήσει ένα κοινωνικό όραμα συλλογικής δημιουργίας.<br />Η σημερινή συνδιάσκεψη είναι μια ευκαιρία “για να μιλήσουν και να ακουστούν όλοι” για να ξεκινήσει μια συντεταγμένη πορεία και να καταλήξει σε ένα συνέδριο θέσεων.<br />Στο πλαίσιο αυτό θα αναδειχθούν οι προτάσεις των οργανώσεων προς την πολιτεία αλλά και καλές πιλοτικές εφαρμογές που έχουν αναπτυχθεί μέσα από την οριζόντια συνεργασία.<br />Για να αντιμετωπίσουμε την εν γένει μεγάλη υστέρηση σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας.<br />Μια υστέρηση η οποία η οποία αντανακλά ως δείκτης στην κοινωνική και οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα. Αυτό το δείκτη μπορούμε να τον αλλάξουμε με ορίζοντα δεκαετίας.<br />Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε πως όταν βάζαμε ως πρωταρχικό στόχο να μπούμε στη ΟΝΕ θα `έπρεπε να βάζουμε ταυτόχρονα στόχο να πιάσουμε το μέσο όρο κοινωνικής οικονομίας στην Ευρώπη.<br />¨Έτσι σήμερα δεν θα είχαμε υποστεί αυτή την καθίζηση ως χώρα.<br />Έχουμε δηλαδή να αντιμετωπίσουμε από τη μια μεριά τα κακώς κείμενα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης που διαπλέκεται με μια ελίτ προνομιούχων Μ.Κ.Ο. τον κατακερματισμό και το έλλειμμα γνήσιας εκπροσώπησης και, από την άλλη , υπάρχουν ορισμένες καλές πρακτικές που οφείλουμε να αναδείξουμε μέσα από αυτή την συνδιάσκεψη.<br />Θα πρέπει να αναδείξουμε το θεσμικό έλλειμμα σε σχέση με την κοινοτική νομοθεσία στο επίπεδο εκπροσώπησης αλλά και στην διαχείριση των κοινοτικών πόρων σε ότι αφορά στις Μ.Κ.Ο. καθώς είναι διαπιστωμένο πλέον ότι ένα μέρος των πόρων του Ε.Κ.Τ. που προορίζονται για τις Μ.Κ.Ο. της έπαιρνε το κράτος για να καλύψει άλλες ανάγκες. <br /><br />Οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών και κόμματα<br /><br />Η επέκταση της δραστηριότητας των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών σε παγκόσμια κλίμακα δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορα τα κόμματα και τις κυβερνήσεις, που νιώθουν ολοένα και περισσότερο τις αντανακλάσεις αυτής της δραστηριότητας στο πολιτικό επίπεδο. Από την μία μεριά το πνεύμα της αλληλεγγύης και του εθελοντισμού, που πρεσβεύουν σε μεγάλο βαθμό αυτές οι οργανώσεις και διεγείρει την κοινωνία και από την άλλη η ανάπτυξη του τρίτου τομέα της οικονομίας που προκύπτει από την δραστηριότητά τους, αναγκάζουν τα κόμματα να συζητήσουν τις σχέσεις που θέλουν να έχουν με αυτές, αλλά και το επίπεδο συνεργασίας που είναι αναγκαίο για την αποτελεσματικότητά τους.<br />Υπάρχουν όμως αντινομίες και αμοιβαία καχυποψία στις σχέσεις κομμάτων και Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, γεγονός που δυσχεραίνει την πρόοδο αυτών των σχέσεων που πρέπει να τις διερευνήσουμε.<br />Στις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, παρά την έκταση του φαινομένου και την σημασία του υπάρχει, όπως είδαμε, κατακερματισμός της έκφρασης, μέσα από ένα τεράστιο μωσαϊκό εθελοντικής δράσης, χωρίς την απαραίτητη δικτύωση και επικοινωνία μεταξύ τους. Ο κατακερματισμός αυτός, τελικά, μειώνει δυσανάλογα την πολιτική σημασία των οργανώσεων διότι δεν ενοποιεί ούτε καν τα υποσύνολα με κοινό όραμα και στόχο. Από την άλλη πλευρά, τα κόμματα έχουν τη τάση, τουλάχιστον μέχρι τώρα, να παρουσιάζονται ενοποιημένα στις επιδιώξεις τους σε σχέση με το κράτος και την εξουσία υποβαθμίζοντας το εθελοντικό κίνημα αφού προκρίνεται η έντονη δικτύωση με κρατικά στελέχη, στελέχη Τοπικής Αυτοδιοίκησης και συνδικαλισμού και υποβαθμίζεται ή παραλείπεται εντελώς η δικτύωση στελεχών που ασχολούνται με τις εθελοντικές οργανώσεις. <br /><br />Ας μην ξεχνάμε ότι το κόμμα ιστορικά είναι ένας θεσμός της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, ενώ οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών ανταποκρίνονται περισσότερο στην Κοινωνία των Πολιτών και το ιδανικό της άμεσης δημοκρατίας. Το ζητούμενο λοιπόν είναι να επιτευχθεί μια ενότητα αντιθέτων και αυτό απαιτεί βαθιά τομή και επεξεργασία στα σύγχρονα πολιτικά συστήματα που δεν είναι ούτε εύκολη ούτε κι επιθυμητή. Η σύζευξη, αν και είναι εκ των πραγμάτων αναγκαία, είναι ταυτοχρόνως κι επαναστατική, γιατί τα κόμματα πρέπει να σεβαστούν την αυτονομία των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών και να μην τις υποτάξουν στην κρατικίστικη και αντιπροσωπευτική λογική που έχουν τα στελέχη τους, αποδεχόμενα τον αυτοπεριορισμό τους. Διαφορετικά, δεν μπορεί να υπάρξει γόνιμη αλληλεπίδραση των δύο θεσμών και ιστορικών φαινομένων.<br /><br />Η παραδοσιακή λογική, που απλά υιοθετεί οργανωτικά ένα κόμμα, αφομοιώνοντας ένα μέρος των αυτόνομων κινήσεων και τέλος οικειοποιούμενο μια καινούργια τάση της κοινωνίας, όπως είναι η ανάπτυξη των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, μπορεί να αποφέρει πρόσκαιρα οργανωτικά οφέλη στα κόμματα, αλλά δεν έχει μακρόπνοη προοπτική, γιατί θα ξεσπάσουν αργά ή γρήγορα εσωτερικές αντιθέσεις που θα θέσουν σε δοκιμασία την σχέση, εάν η σχέση περιοριστεί στα πλαίσια των «πελατειακών σχέσεων» του κομματικού κρατισμού.<br /><br />Οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μακροπρόθεσμων και δημιουργικών σχέσεων μεταξύ των κομμάτων και των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών πρέπει να έχουν βασική πυξίδα την ενίσχυση της αυτονομίας των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, ως συστατικό στοιχείο της συμμετοχικής δημοκρατίας και της ύπαρξης του εθελοντισμού, και εμμέσως μόνο πρέπει να επιδιώκεται η πολιτική και οργανωτική ανταποδοτικότητα, ως αποτέλεσμα προσφοράς μέσα από κοινότητες ιδεών και γνώσης. Άρα, για την Ελλάδα, έτσι όπως έχουν σήμερα οι συνθήκες, θα πρέπει να τεθούν ορισμένοι άξονες πολιτικής:<br />Ενίσχυση της δικτύωσης και της οριζόντιας επικοινωνίας των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών.<br />Δημιουργία ανεξάρτητης αρχής πιστοποίησης των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών μακριά από την κομματική και κρατική πιστοποίηση, την οποία άλλωστε απορρίπτουν οι ίδιες οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών.<br />Οργάνωση περιφερειακών κομματικών παρατηρητήριων αλλά και δεξαμενών σκέψης για την ενίσχυση του έργου των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών, χωρίς οργανωτική χειραγώγηση.<br />Θαρραλέα οργανωτική – υποστηρικτική και όχι κορπορατιβιστική πολιτική, για τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών<br /><br />Η Κοινωνία Πολιτών δεν μπορεί ασφαλώς να αφαιρέσει από τα κόμματα το δικαίωμα να έχουν οργανωτικές καταστατικές διατάξεις που αφορούν τις Οργανώσεις της πρέπει όμως να οριοθετήσει η ίδια τι είναι γόνιμο και τι προβληματικό και να μην παραβλέψει τα προβλήματα, τα οποία πιθανόν θα ανακύψουν, εάν επικρατήσει η λογική του ελέγχου και της κομματικής πατερναλιστικής πιστοποίησης των υφιστάμενων οργανώσεων και θα πρέπει να αποφευχθούν πάση θυσία οι παρενέργειες από την ανάδειξη νέων πελατειακών σχέσεων με συμπτώματα εξαρτημένων - από το κόμμα και το κράτος - Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η σύνδεση κομμάτων και Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών δεν μπορεί να γίνει με κάποιον αυθόρμητο αυτοματισμό κι ασφαλώς, τα κόμματα θα πρέπει να φροντίσουν για την δημιουργία ενός μεγαλύτερου και πιο γόνιμου πολιτικού περιβάλλοντος με ποιοτικές και καινοτόμες πολιτικές στον χώρο των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Πολιτικές οι οποίες θα πρέπει να περιορίζονται στην οργανωτική επικοινωνία και την επιμόρφωση και να μην καταλήγουν στον παραδοσιακό εκλογοθηρικό χαρακτήρα, γιατί διαφορετικά θα γίνουν απωθητικές και για τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών και για την ίδια την κοινωνία. Το ζητούμενο επομένως είναι ο αυτοπεριορισμός του κορπορατιβισμό και του πατερναλισμού από τη πλευρά των κομμάτων, χωρίς όμως να περιέλθουν σε παθητική στάση, με το πρόσχημα ότι ο χρόνος δουλεύει γι’ αυτά. <br /><br />Συμπερασματικά, τα σύγχρονα ανοικτά κόμματα αλλά και η κοινωνία οφείλουν να ενθαρρύνουν τη δράση και να στηρίζουν την αυτονομία των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Όμως σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να συνεχιστεί ο θρυμματισμός της έκφρασης και έλλειψη συντονισμού που υπάρχει σήμερα στον χώρο του εθελοντικού κινήματος, και η υποβάθμισή του σε απολίτικη συμπεριφορά. Γιατί αν τεθεί το ερώτημα ποιος τελικά ευνοείται από αυτόν τον κατακερματισμό και την έλλειψη δικτύωσης, η απάντηση είναι ότι ευνοείται ο σφετερισμός της εκπροσώπησης και η ολιγαρχία των μεγάλων οργανώσεων στον χώρο των ν της Κοινωνίας Πολιτών, που λειτουργούν καθαρά επιχειρηματικά – επαγγελματικά και θέλουν να είναι προνομιακοί συνομιλητές με την πολιτική ηγεσία εις βάρος της πλειονότητας των συλλογικών οργανώσεων.<br /><br />Μ’ αυτήν την άποψη, δεν υποβαθμίζεται ο θετικός ρόλος που μπορούν να έχουν οι μεγάλες και διεθνείς Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών, ακόμα και οι επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν την εταιρική ευθύνη. Απλά επισημαίνεται ότι σε ένα ανοικτό κόμμα δεν μπορεί οι μονοπωλιακές καταστάσεις να είναι οι μοναδικοί συνομιλητές στην αντιπροσώπευση και στην διαβούλευση. Η επιδίωξη δημιουργικών σχέσεων θα πρέπει να έχει σαν προσανατολισμό να εκφράσει το σύνολο των εθελοντικών οργανώσεων και να δικτυώσει οριζόντια την επικοινωνία όλων, προσφέροντας την οργανωτική δικτύωση των κομμάτων στην υπηρεσία της αυτόνομης ανάπτυξης του εθελοντικού κινήματος, προοπτική που συμβαδίζει με το πρόταγμα της ενίσχυσης της κοινωνικής δημοκρατίας.<br /><br /><br /><br /> <br /><br />ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ (Μ.Κ.Ο.)<br />ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΑ<br /><br />Η επέκταση της δραστηριότητας των Μ.Κ.Ο. σε παγκόσμια κλίμακα δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορα τα κόμματα και τις κυβερνήσεις, που νιώθουν ολοένα και περισσότερο τις αντανακλάσεις αυτής της δραστηριότητας στο πολιτικό επίπεδο. Από την μία μεριά το πνεύμα της αλληλεγγύης και του εθελοντισμού, που πρεσβεύουν σε μεγάλο βαθμό αυτές οι οργανώσεις και που διεγείρει την κοινωνία και από την άλλη η ανάπτυξη του τρίτου τομέα της οικονομίας που προκύπτει από την δραστηριότητά τους αναγκάζουν τα κόμματα να συζητήσουν τις σχέσεις που θέλουν να έχουν με αυτές τις Μ.Κ.Ο., αλλά και το επίπεδο συνεργασίας που είναι αναγκαίο για την αποτελεσματικότητά τους.<br /><br />Αναφερόμαστε στον εθελοντισμό ως δημιουργική σχέση και κινητήρια δύναμη στον εμπλουτισμό της πολιτικής των κομμάτων, γιατί οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις στον 21ο αιώνα αναμένεται να έχουν την σημασία που είχε ο συνδικαλισμός στον 20ο αιώνα.<br /><br />Υπάρχουν όμως αντινομίες και αμοιβαία καχυποψία στις σχέσεις κομμάτων και Μ.Κ.Ο., γεγονός που δυσχεραίνει την πρόοδο αυτών των σχέσεων, και πρέπει να τις εξηγήσουμε, πριν καταλήξουμε σε πρακτικές προτάσεις.<br /><br />Στις Μ.Κ.Ο., παρά την έκταση του φαινομένου και την σημασία του, υπάρχει ένας κατακερματισμός της έκφρασης, μέσα από ένα τεράστιο μωσαϊκό της εθελοντικής δράσης, χωρίς την απαραίτητη δικτύωση και επικοινωνία μεταξύ τους, ο οποίος μειώνει δυσανάλογα την πολιτική σημασία των οργανώσεων αυτών. Αυτό το γεγονός παρουσιάζει και το μειονέκτημα, σε σχέση με το πολιτικό κόμμα, ότι δεν ενοποιεί τις δυνάμεις που έχουν ως όραμα την Κοινωνία των Πολιτών.<br /><br />Από την άλλη πλευρά, τα κόμματα μέχρι τώρα παρουσιάζονται ενοποιημένα στις επιδιώξεις τους μόνο σε σχέση με το κράτος και την εξουσία και όχι σε σχέση με το εθελοντικό κίνημα. Στα κόμματα αντικειμενικά έχουμε μια δικτύωση κρατικών στελεχών, μια δικτύωση στελεχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του συνδικαλισμού και απουσία δικτύωσης στελεχών που ασχολούνται με τις εθελοντικές οργανώσεις. Αυτό το μεγάλο έλλειμμα στην δικτύωση και την επικοινωνία θα πρέπει κατ’ αρχήν να καλυφθεί.<br /><br />Ας μην ξεχνάμε ότι το κόμμα ιστορικά είναι ένας θεσμός της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, ενώ οι Μ.Κ.Ο. ανταποκρίνονται περισσότερο στην Κοινωνία των Πολιτών. Το ζητούμενο λοιπόν είναι να επιτευχθεί μια ενότητα αντιθέτων και αυτό απαιτεί βαθιά τομή και επεξεργασία στα σύγχρονα πολιτικά συστήματα. <br /><br />Η σύζευξη, αν και είναι εκ των πραγμάτων αναγκαία, είναι ταυτοχρόνως και επαναστατική, γιατί τα κόμματα πρέπει να σεβαστούν την αυτονομία των Μ.Κ.Ο. και να μην τις υποτάξουν στην κρατικίστικη και αντιπροσωπευτική λογική που έχουν τα στελέχη τους, αποδεχόμενα τον αυτοπεριορισμό τους. Διαφορετικά, δεν μπορεί να υπάρξει γόνιμη αλληλεπίδραση των δύο θεσμών και ιστορικών φαινομένων. <br /><br />Η παραδοσιακή λογική, που απλά υιοθετεί οργανωτικά ένα κόμμα, αφομοιώνοντας ένα μέρος των αυτόνομων κινήσεων και τέλος οικειοποιούμενο μια καινούργια τάση της κοινωνίας, όπως είναι η ανάπτυξη των Μ.Κ.Ο., μπορεί να αποφέρει πρόσκαιρα οργανωτικά οφέλη στα κόμματα, αλλά δεν έχει μακρόπνοη προοπτική, γιατί θα ξεσπάσουν αργά ή γρήγορα εσωτερικές αντιθέσεις που θα θέσουν σε δοκιμασία την σχέση, εάν η σχέση περιοριστεί στα πλαίσια των «πελατειακών σχέσεων» του κομματικού κρατισμού.<br /><br />Οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μακροπρόθεσμων δημιουργικών σχέσεων κομμάτων και Μ.Κ.Ο. πρέπει να έχουν βασική πυξίδα την ενίσχυση της αυτονομίας των Μ.Κ.Ο., ως συστατικό στοιχείο της συμμετοχικής δημοκρατίας και της ύπαρξης του εθελοντισμού, και εμμέσως μόνο πρέπει να επιδιώκεται η πολιτική και οργανωτική ανταποδοτικότητα, ως αποτέλεσμα προσφοράς μέσα από κοινότητες ιδεών και γνώσης.<br /><br />Άρα, για την Ελλάδα και όπως έχουν σήμερα οι συνθήκες, θα πρέπει να θέσουμε ορισμένους άξονες πολιτικής, που είναι: <br /><br />Ενίσχυση της δικτύωσης και της οριζόντιας επικοινωνίας των Μ.Κ.Ο., την οποία έχουν ανάγκη.<br />Δημιουργία ανεξάρτητης αρχής πιστοποίησης των Μ.Κ.Ο. στην Ελλάδα. Όχι στην κομματική και κρατική πιστοποίηση, την οποία απορρίπτουν άλλωστε οι ίδιες οι Μ.Κ.Ο.<br />Τα κόμματα, από την πλευρά τους, μπορούν να οργανώσουν περιφερειακά παρατηρητήρια και δεξαμενές σκέψης για την ενίσχυση του έργου των Μ.Κ.Ο., χωρίς όμως την οργανωτική χειραγώγηση.<br />Παρ’ όλα τα πιθανά προβλήματα, πρέπει να πούμε ναι σε μια θαρραλέα οργανωτική πολιτική του κόμματος, υποστηρικτική για τις Μ.Κ.Ο.<br /><br /> Τονίζουμε την υποστηρικτική σχέση και όχι κορπορατιβιστική. Δεν μπορούμε ασφαλώς να αφαιρέσουμε από τα κόμματα το δικαίωμα να έχουν οργανωτικές καταστατικές διατάξεις για τις Μ.Κ.Ο., πρέπει όμως να οριοθετήσουμε τι είναι γόνιμο και τι προβληματικό.<br /><br /> Θεωρούμε ότι είναι θεμιτό και επιθυμητό να έχουν τα κόμματα, από την μεριά τους, και οργανωτικές στοχεύσεις μέσα στο αναπτυσσόμενο εθελοντικό κίνημα, κάτι που επιβάλλεται και από την ανταγωνιστικότητα των κομμάτων να επηρεάσουν κάθε κοινωνική ομάδα και σύνολο, και στην προκειμένη περίπτωση τις Μ.Κ.Ο, ανταγωνιστικότητα την οποία δεν θα αποφύγουμε στο άμεσο μέλλον, καθώς ήδη αρχίζουν να εμπλέκονται όλα τα κόμματα. <br /><br /> Δεν πρέπει να παραβλέψουμε όμως και τα προβλήματα, τα οποία θα ανακύψουν σε κάθε περίπτωση, εάν επικρατήσει η λογική του ελέγχου και της κομματικής πατερναλιστικής πιστοποίησης των υφιστάμενων οργανώσεων με τις κομματικοποιημένες Μ.Κ.Ο. Εδώ θα πρέπει να αποφευχθούν πάση θυσία οι παρενέργειες από την ανάδειξη νέων πελατειακών σχέσεων με συμπτώματα εξαρτημένων - από το κόμμα και το κράτος - Μ.Κ.Ο.<br /><br />Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η σύνδεση κομμάτων και Μ.Κ.Ο. και η σύζευξη δεν θα γίνει με κάποιον αυθόρμητο αυτοματισμό, όταν ωριμάσουν περισσότερο οι συνθήκες. Ασφαλώς, τα κόμματα θα πρέπει να φροντίσουν για την δημιουργία ενός μεγαλύτερου και πιο γόνιμου πολιτικού περιβάλλοντος με ποιοτικές και καινοτόμες πολιτικές στον χώρο των Μ.Κ.Ο.<br /><br />Αυτές όμως οι πολιτικές θα πρέπει να περιορίζονται στην οργανωτική επικοινωνία και την επιμόρφωση και να μην καταλήγουν στον παραδοσιακό εκλογοθηρικό χαρακτήρα, γιατί διαφορετικά θα γίνουν απωθητικές και για τις Μ.Κ.Ο. και για την κοινωνία.<br /><br />Προτείνεται με άλλα λόγια η μέση οδός. Όχι στον κορπορατιβισμό και τον πατερναλιστικό ρόλο των κομμάτων, όχι όμως και στην παθητική στάση, με το πρόσχημα ότι ο χρόνος δουλεύει για μας, με προοδευτική ανακλαστικότητα υπέρ της συνεργασίας των κομμάτων με τις Μ.Κ.Ο. Η συνεργασία, για να αναπτυχθεί, απαιτεί το κατάλληλο πολιτικό περιβάλλον, επεξεργασία θέσεων και υποστηρικτικές δομές.<br /><br /><br />Συμπερασματικά<br /><br /><br />Στα σύγχρονα ανοικτά κόμματα στην κοινωνία, ταιριάζει η υποστήριξη της αυτονομίας των Μ.Κ.Ο. και ο στόχος της ανεξάρτητης αρχής πιστοποίησης. Όχι όμως και η απολίτικη συμπεριφορά, ο θρυμματισμός της έκφρασης και η έλλειψη συντονισμού που υπάρχει σήμερα στον χώρο του εθελοντικού κινήματος στην Ελλάδα. Γιατί αν θέσουμε το ερώτημα ποιος ευνοείται από αυτόν τον κατακερματισμό και την έλλειψη δικτύωσης, η απάντηση είναι ότι ευνοείται ο σφετερισμός της εκπροσώπησης και μια ολιγαρχία στον χώρο των Μ.Κ.Ο. των μεγάλων οργανώσεων, που λειτουργούν καθαρά επιχειρηματικά – επαγγελματικά και θέλουν να είναι προνομιακοί συνομιλητές με την πολιτική ηγεσία εις βάρος της πλειονότητας των συλλογικών οργανώσεων. <br />Δεν υποβαθμίζουμε με αυτήν την άποψη τον θετικό ρόλο που μπορούν να έχουν οι μεγάλες και διεθνείς Μ.Κ.Ο., ακόμα και οι επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν την εταιρική ευθύνη. Απλά επισημαίνουμε ότι δεν μπορεί να είναι αποδεκτές σε ένα ανοικτό κόμμα οι μονοπωλιακές καταστάσεις στην αντιπροσώπευση και στην διαβούλευση.<br />Η επιδίωξη λοιπόν δημιουργικών σχέσεων θα πρέπει να έχει προσανατολισμό να εκφράσει το σύνολο των εθελοντικών οργανώσεων, την δικτύωση και την οριζόντια επικοινωνία όλων, προσφέροντας την οργανωτική δικτύωση των κομμάτων στην υπηρεσία της αυτόνομης ανάπτυξης του εθελοντικού κινήματος στην Ελλάδα. Αυτή η προοπτική συμβαδίζει με το πρόταγμα της ενίσχυσης της κοινωνικής δημοκρατίας.<br /><br /><br /><br />Ενα νομοσχέδιο κομμένο ραμμένο στα μέτρα των συντεχνιών της εκπαίδευσης και όχι στις ανάγκες της Ελληνικής κοινωνίας.<br />από τον Vasilis Taktikos, Κυριακή, 11 Ιούλιος 2010 στις 11:58 μ.μ. <br /><br /><br />Το νομοσχέδιο για την «δια βίου μάθηση»με την φιλοσοφία την οποία παρουσιάζεται στη διαβούλευση από το Υπουργείο Παιδείας, τα θεσμικά, διοικητικά και οικονομικά εργαλεία τα οποία προτείνει στην ουσία είναι μια προέκταση της τυπικής κρατικής και ιδιωτικής εκπαίδευσης. <br />Ελάχιστη σχέση έχει να κάνει με την εξωσχολική βιωματική μάθηση την οποία θα έπρεπε να υπηρετεί, σύμφωνα με αντικειμενική έννοια του όρου και με αυτή που αποδίδεται στις κοινοτικές οδηγίες και έχουν σχέση με την χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού κοινωνικού ταμείου. <br />Η «δια βίου μάθηση» δεν μπορεί να έχει επίκεντρο το σχολείο αλλά την μάθηση που συντελείται επί του έργου στην παραγωγή και την δράση των επιχειρήσεων και των κοινωνικών φορέων εκεί που συνδέεται η θεωρία με την πράξη και την βιωματική εμπειρία. Η «δια βίου μάθηση» είναι η διαρκής βιωματική μάθηση. Δεν είναι για παράδειγμα το σχολείο δεύτερης ευκαιρίας δια βίου μάθηση αλλά απλά σχολείο δεύτερης ευκαιρίας. <br />Ένα ετεροχρονισμένο δηλ. σχολείο σε σχέση με την ηλικία του μαθητή. Δεν είναι τα ΙΕΚ δια βίου μάθηση αλλά απλά ένας άλλος τύπου σχολείου. <br />Το νομοσχέδιο ταυτίζει δυό έννοιες και δυο μαθησιακές διαδικασίες που εκ των πραγμάτων δεν ταυτίζονται. Λέει το νομοσχέδιο: <br />Κατά συνέπεια η δια βίου μάθηση συμπεριλαμβάνει την Προσχολική Αγωγή, την <br />Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, την Επαγγελματική Εκπαίδευση, την <br />Ανώτατη Εκπαίδευση, την Αρχική και τη Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Κατάρτιση, τη <br />Γενική Εκπαίδευση Ενηλίκων, καθώς και όλες τις μορφές άτυπης μάθησης εκτός <br />εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. <br />Είναι προφανές σύμφωνα με αυτή την διατύπωση η ταύτιση των δυο εννοιών σε τέτοιο βαθμό που αναρωτιέται κανείς σε τι χρειάζεται ο νέος τίτλος και μάλιστα και ως τίτλος του Υπουργείου αφού πρόκειται μόνον για την επέκταση του υφιστάμενου συστήματος σχολικής εκπαίδευσης. Η αναφορά και μόνον και όλες τις μορφές άτυπης μάθησης εκτός εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, δεν αναιρεί τον αποπροσανατολισμό και την στρέβλωση που επιχειρείται. <br />Διότι πουθενά στο νομοσχέδιο αυτό δεν εξυπηρετούνται στόχοι της ουσιαστικής δια βίου μάθησης σε τομείς που έχει ανάγκη Ελληνική κοινωνία και οικονομία και απασχόληση. Πουθενά δεν εξυπηρετούνται οι στόχοι της πράσινης ανάπτυξης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και της κοινωνικής υπευθυνότητας εν γένει αφού στη πραγματικότητα οι φορείς που θα μπορούσαν αντικειμενικά να υλοποιήσουν ανάλογα προγράμματα δεν προβλέπονται η στην πράξη εξαιρούνται από ένα σύστημα άκαμπτων πιστοποιήσεων. Με αυτή τη σπουδή βγάζει έντεχνα έξω τον ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών ενώ στη ουσία επεκτείνει και εξασφαλίζει το κλειστό επάγγελμα των εκπαιδευτικών σε μια εποχή που η Ε.Ε.πιέζει στο περιορισμό τους ενώ απαιτεί τον ενεργότερο ρόλο της ΚτΠ. <br />Ετσι, είναι προφανές ότι πρόκειται για ένα νομοσχέδιο κομμένο ραμμένο στα μέτρα των συντεχνιών της εκπαίδευσης και όχι στις ανάγκες της Ελληνικής κοινωνίας. <br />Το νομοσχέδιο βέβαια αναφέρεται στο ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της περιφέρειας στο σχεδιασμό αλλά αυτό θυμίζει περισσότερο τον ρόλο που έχει και σήμερα η Τ.Α επι των κτιρίων και την φροντίδα των υλικών υποδομών και καμία δικαιοδοσία για την ουσία της ανάπτυξης της παιδείας. <br /><br />Το νομοσχέδιο εάν είχε την πρόθεση να υπηρετήσει πραγματικά την δια βίου μάθηση και όχι την προσχηματική για την απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων του ΕΚΤ από τις κρατικές συντεχνίες όπως γίνεται μέχρι σήμερα καταχρηστικά, θα έπρεπε να ενθαρρύνει να αναγνωρίζει και να προωθεί την αυτοργάνωση όλων των κοινωνικών φορέων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Να στηρίξει εκείνους τους φορείς που έχουν αντικείμενο και δράση επιμορφωτικού έργου να συμμετάσχουν σε προγράμματα που θα αξιολογούνται κάθε φορά με στους και μετρήσιμα παραδοτέα, οπως κάνει η ίδια η Ε.Ε. και όχι δημιουργώντας νέα κατεστημένα κλειστών επαγγελμάτων και πέραν της σχολικής εκπαίδευσης. Η δια βίου μάθηση είναι μια άλλη δυναμική εξελικτική διαδικασία για την κοινωνία εκτός των στενών ορίων του κράτους. Για αυτό και η «σύμπραξη» ΜΚΟ. θα υπερασπιστεί το ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στη δια βίου μάθηση με παράλληλη αναφορά στα αμόδια όργανα της Ε,Ε εάν δεν προβλεφθεί ρητά τελικά ο ρόλος των μκο . <br /><br /><br />Για την «σύμπραξη» ΜΚΟ <br />Βασίλης Τακτικός <br /><br />Σχέδιο: Σύμπραξης Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ΜΚΟ για τον εθελοντισμό και το περιβάλλον στο πλαίσιο «Καλλικράτης» <br /> <br />Στην Ελλάδα αυτή την περίοδο ζούμε την διαδικασία της αυτοδιοικητικής μεταρρύθμισης στο πλαίσιο «Καλλικράτης» που εισάγει για πρώτη φορά θεσμούς κοινών δράσεων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τις ΜΚΟ για τον εθελοντισμό και το περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργούνται ευνοϊκές προϋποθέσεις για να δοκιμαστούν στην πράξη κοινές δράσεις Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ΜΚΟ για τις αποκαλούμενες κοινωνικές συμπράξεις σε τοπικό επίπεδο για την συμμετοχική δημοκρατία και την αειφόρο ανάπτυξη. <br /> <br />Ειδικότερα, το σχέδιο αφορά στη “μοντελοποίηση” με εγχειρίδιο και κανονισμούς για την συνεργασία των υπό ίδρυση γραφείων εθελοντισμού και περιβάλλοντος των Δήμων που προβλέπει το νομοσχέδιο “Καλλικράτης” με τις Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών. <br />Αφορά την διοργάνωση επικοινωνιακών γεγονότων και την δημιουργία πακέτου καλών πρακτικών για την διαβούλευση σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ΜΚΟ. Επίσης αφορά την πολλαπλασιαστικότητα ενός σχεδίου καλών πρακτικών οριζόντιας συνεργασίας το οποίο έχει εφαρμοστεί με επιτυχία πιλοτικά, σε μικρή κλίμακα κυρίως, σε δράσεις ενημέρωσης και εκπαίδευσης από τις συμμετέχουσες στο πρόγραμμα οργανώσεις σε συνεργασία με φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. <br />Παράλληλα, το σχέδιο αποσκοπεί στην εξέλιξη ενός ολοκληρωμένου “μοντέλου περιβαλλοντικών εκθέσεων” και συμμετοχής των ενεργών πολιτών σε δράσεις για τις πράσινες πόλεις. <br />Στο πλαίσιο αυτό το άτυπο «Δίκτυο Σύμπραξης ΜΚΟ» που συγκροτείται από 120 οργανώσεις έχει ξεκινήσει διαβούλευση και συνεργασία για την συμμετοχή των ΜΚΟ στα γραφεία περιβάλλοντος και εθελοντισμού που οφείλει να ιδρύσει κάθε Δήμος, σύμφωνα με το πρόγραμμα της διοικητικής μεταρρύθμισης του σχεδίου “Καλλικράτης”. Η συνεργασία αυτή αποβλέπει: <br /> <br />Στην συγκρότηση κοινών επιτροπών σε κάθε Δήμο με τις ΜΚΟ <br />Στην διαβούλευση και τον δημοκρατικό προγραμματισμό δράσεων για τον εθελοντισμό και το περιβάλλον. <br />Στην προώθηση σε τοπικό επίπεδο των συμμετοχικών διαδικασιών και του εθελοντισμού για τον προσανατολισμό της τοπικής κοινωνίας στις πράσινες πολιτικές, την πράσινη επιχειρηματικότητα και την κοινωνική οικονομία. <br /> <br />Το σχέδιο εξασφαλίζει την οργανωμένη μελέτη και παρουσίαση σύγχρονων θεματικών για τον εθελοντισμό, το αστικό περιβάλλον, τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στη διαβούλευση και στη δια βίου μάθηση με συγκεκριμένα μετρήσιμα αποτελέσματα παρεμβάσεων. <br />Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το σχέδιο έχει γίνει θερμής υποδοχής από αρκετούς Δήμους στην Ελλάδα και για το σκοπό αυτό, έχουν ήδη υπογραφεί 17 μνημόνια συνεργασίας με Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών με στόχο την καθιέρωση της συμμετοχικής Δημοκρατίας σε τοπικό επίπεδο σε θέματα περιβάλλοντος και εθελοντισμού. Επιπλέον έχει γίνει συνείδηση ότι πέρα από τις νομοθετικές ρυθμίσεις χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο συνεργασίας τόσο σε κεντρικό επίπεδο με την ένωση Δήμων και Κοινοτήτων (ΚΕΔΚΕ) όσο και σε τοπικό επίπεδο με τους Δήμους για την συγκρότηση του απαραίτητου κοινωνικού κεφαλαίου για να λειτουργήσει η προσδοκία της Συμμετοχικής Δημοκρατίας στην πράξη. <br />Έτσι, σε κεντρικό επίπεδο προτείνεται ένα γραφείο διασύνδεσης της ΚΕΔΚΕ με τις ΜΚΟ για τον συντονισμό της διαβούλευσης την πληροφόρηση για θέματα περιβάλλοντος, πράσινης και κοινωνικής επιχειρηματικότητας, αλλά και συντονισμό δράσεων σε τοπικό επίπεδο προτείνεται μια μικτή επιτροπή συμπράξεων Τοπικής Αυτοδιοίκησης και εθελοντικών ομάδων που θα συντονίζεται από το γραφείο περιβάλλοντος και εθελοντισμού των Δήμων. Μεταξύ άλλων θα λειτουργήσει σχετικό Internet Portal για τη διαρκή πληροφόρηση των γραφείων εθελοντισμού και περιβάλλοντος και των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. <br /><br />Πρόκειται για ένα αειφόρο σχέδιο δράσης, το οποίο αφενός εξυπηρετεί τους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και αναπτυξιακούς στόχους των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αφετέρου ικανοποιεί τους στόχους της επικοινωνιακής στρατηγικής τους. <br /> <br />Ένα από τα βασικά προβλήματα που έχουν να αντιμετωπιστούν είναι το κλίμα της αμοιβαίας καχυποψίας που υπάρχει μεταξύ Δήμων και ορισμένων αταβιστικών ΜΚΟ που έχουν ενοχλήσει τους Δήμους στο παρελθόν εξαιτίας των καταγγελιών που έχουν γίνει για περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα. Για να περάσουμε από το κλίμα καχυποψίας στη αμοιβαία εμπιστοσύνη χρειάζονται κοινές δράσεις, μεταξύ φορέων της ΤΑ και ΜΚΟ, όπως είναι τα διαδραστικά επικοινωνιακά τοπικά συνέδρια και γεγονότα (π.χ. εκθέσεις περιβάλλοντος). Επίσης θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα με τα μητρώα και την πιστοποίηση των ΜΚΟ από την πολιτεία που είναι σε εκκρεμότητα και σε αυτό είναι η σημαντική η οργάνωση του γραφείου διασύνδεσης της ΚΕΔΚΕ. <br />Τέλος το πρόγραμμα έχει να αντιμετωπίσει την αδράνεια που παρατηρείται όταν γίνεται μια νομοθετική μεταρρύθμιση στο πεδίο εφαρμογής μέχρι να κινητοποιηθούν οι εμπλεκόμενοι φορείς ώστε να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των ενεργών πολιτών για την εφαρμογή στην πράξη των νομοθετικών ρυθμίσεων. <br /> <br /><br />Το νέο πεδίο εμπιστοσύνης<br />Οι οργανώσεων της ΚτΠ ως χώρος της ανθρώπινης έκφρασης και δραστηριότητας συγκροτούν τρεις βασικές αξίες του κοινωνικού κεφαλαίου: εμπιστοσύνη, συνεργασία, αλληλεγγύη, και εμπνέεται από τις ανθρωπιστικές αξίες της εθελοντικής προσφοράς για οικολογική και κοινοτική δράση. <br /><br /><br />Τι προτείνουμε ως σύμπραξη συλλογικοτήτων και κοινωνικών Δικτύων ….<br /><br /><br />Η ενότητα των προσπαθειών, για την συνεργασία, την ομοσπονδιοποίηση και την δικτύωση μεταξύ των τοπικών εθελοντικών οργανώσεων για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.<br />Παράλληλα, ο συντονισμό της δράσης των άτυπων κοινωνικών δικτύων για τη βελτίωση των συστημάτων υγείας, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την απασχόληση, την ανθρωπιστική βοήθεια, την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την προστασία των καταναλωτών.<br />Σε αυτό το πλαίσιο ο ρόλος της εταιρείας είναι να λειτουργήσει ως ενδιάμεσος φορέας προς τους φορείς υλοποίησης, τους Ο.Τ.Α., τις ιδιωτικές εταιρείες και τις συλλογικές οργανώσεις και Μ.Κ.Ο., δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την κινητοποίηση ανθρώπινων πόρων και δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου σε κάθε περιοχή παρέμβασης.<br /><br />Η δημιουργία υποστηρικτικών δομών συμβουλευτικής δικτύωσης για όλους τους μη κερδοσκοπικούς φορείς που χρειάζονται τεχνική υποστήριξη και συνέργειες προκειμένου να διαμορφώσουν και να υλοποιήσουν σχέδια δράσης και προγράμματα που αναφέρονται στους παραπάνω θεμελιώδεις σκοπούς. <br /><br />Η οργάνωση και συγκρότηση του εθελοντισμού ως προϋπόθεση κοινωνικού κεφαλαίου για την ίδρυση ηθικής τράπεζας και αναπτυξιακών εταιρειών νέου τύπου με επίκεντρο τις κοινωνικές συμπράξεις και την αλληλέγγυα οικονομία για την πράσινη ανάπτυξη.<br /><br />Η προώθηση της δια βίου μάθησης, της τηλεκπαίδευσης, της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και των ανθρωπιστικών σπουδών.<br />Να συμβάλλει στη διαφάνεια της κατανομής κρατικών και ευρωπαϊκών πόρων και προγραμμάτων που αφορούν τις ΜΚΟ με αντικειμενικά και αξιοκρατικά στοιχεία μέσα από τη γνήσια εκπροσώπηση χωρίς κοινωνικούς και πολιτικούς αποκλεισμούς.<br />Να εκπροσωπεί τους εθελοντές της Χώρας και τις οργανώσεις τους, σε όλα τα γενικής φύσης μορφωτικού, τεχνικού, διοικητικού, οικονομικού, πολιτιστικού, δημοκρατικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος ζητήματα, που αφορούν στη βελτίωση της θέσης των πολιτών.<br /><br />Να αναδεικνύει θέματα διαφάνειας και ορθολογικής διαχείρισης των δημόσιων πόρων του πολίτη. <br />Αυτο-οργάνωση της κοινωνίας για το νέο αναπτυξιακό μοντέλο <br />Σύμφωνα με τα παραπάνω, προκειμένου να δημιουργηθούν οι πραγματικές κοινωνικές προϋποθέσεις για ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, είναι απαραίτητη πρώτα από όλα η αυτο-οργάνωση της κοινωνίας. <br />Αντί των συνθημάτων της «Αλλαγής» που ακούσαμε τη δεκαετία του '80, του προτάγματος του εκσυγχρονισμού σ τη δεκαετία του '90 και της επανίδρυσης του κράτους που ακούσαμε τη δεκαετία του 2000, είναι καιρός να τεθεί το πρόταγμα της αυτο-οργάνωσης της κοινωνίας. <br />Αυτο-οργάνωση στην οικονομία και την επιχειρηματικότητα, αυτο-οργάνωση για την «πράσινη» ανάπτυξη και την κοινωνική οικονομία. <br />Αυτο-οργάνωση για τη συμμετοχική δημοκρατία, για τη δημιουργία νέων ευκαιριών και την ένταξη όλης της κοινωνίας στη συλλογική δημιουργία για την ενσωμάτωση της συλλογικής ευφυΐας στη σύγχρονη διακυβέρνηση. <br /><br /><br /> Το μήνυμα είναι: κοινωνική οικονομία και πράσινη ανάπτυξη για όλους και τους μη προνομιούχους. Τους φτωχούς αγρότες, τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, τους νέους, τις γυναίκες, τους κοινωνικά αποκλεισμένους, τους ενεργούς πολίτες. Και με τη συμμετοχή όλων των συλλογικών οργανώσεων, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. <br /><br /><br />Μπροστά στη πρωτόγνωρη παγκόσμια απειλή περιβαλλοντικής υποβάθμισης, διογκούμενης φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους αδύναμους κρίκους της αλυσίδας. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε την λεηλασία του μέλλοντος..<br />Την βιόσφαιρα που δυσφορεί και εκπέμπει σήματα κινδύνου.<br />όλους . Η λύση δεν είναι άλλη παρά η ανάπτυξη άμεσα της Κοινωνικής και Πράσινης Οικονομίας ως αντίδοτο αυτής της κατάστασης.<br /><br />Δεν είναι μόνον το δημοσιοοικονομικό έλλειμμα της χώρας που μας πάει πίσω ως κοινωνία. Είναι και "δεξαμενές σκέψεις" και γνώσης που είναι θολές Παρά τον τεράστιο όγκο πληροφοριών έχουμε ένδεια συνθετικής σκέψης γεγονός, που συμβαίνει από τον κατακερματισμό, τον ετεροπροσδιορισμό, και την ετοιματζίδικη πνευματική τροφή. Είμαστε και σε αυτό το τομέα ότι "τρώμε" και ότι καταναλώνουμε..<br /><br />¨Ηλθε ο καιρός για να καταλάβουμε.. Θέλουμε δεν θέλουμε ότι, δεν αρκεί μόνον η οργάνωση του κράτους και η συντεχνιακή οργάνωση της κοινωνίας. Το φάσμα της απειλούμενης χρεοκοπίας των οικονομιών είναι δικό τους προϊόν ,καθώς και της επιστήμης της κερδοσκοπίας. Χρειάζεται και μια νέα επιστήμη για τη καταπολέμηση της φτώχειας.¨ Ενας νέος διαφωτισμός για αυτό που οφείλουμε να κάνουμε ως κάτοικοι του πλανήτη αλλά και της πόλης μας.<br /><br />Το έλλειμμα της κοινωνικής υπευθυνότητας των πολιτών να συμμετάσχουν στα κοινά είναι αυτό που επιτρέπει στην κάθε εξουσία να αυθαιρετεί και να υπερβαίνει την εντολή που έχει δια μέσω των εκλογών από το λαό. <br /><br /><br />Στο άμεσο μέλλον, χωρίς την μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ήπιες μορφές ενέργειας, το επακόλουθο της ενεργειακής κρίσης και η κατάρρευση των συστημάτων, θα είναι ο χειρότερος εφιάλτης στην παγκόσμια κοινωνία, με αλυσιδωτές επιδράσεις και στην παγκόσμια οικονομία. Η γεωγραφική ανισοκατανομή των ενεργειακών πόρων του πετρελαίου και φυσικού αερίου, είναι το σύνδρομο μιας παγκόσμιας ιδεολογικής ηγεμονίας της οικονομικής ολιγαρχίας, που για τη διατήρηση των προνομιών της, θέτει σε κίνδυνο ολόκληρο τον πλανήτη, μέσα από ένα σύστημα εξουσίας που ελέγχεται από τα μονοπωλιακά συμφέροντα. Αυτό αναγκαστικά αλλάξει και θα αλλάξει περισσότερο επιτακτικά στο μέλλον. Στην παρούσα ιστορική φάση, η δικαιότερη κατανομή των ενεργειακών πόρων δεν είναι μόνο ζήτημα ηθικής επιταγής, αλλά και τρόπος αντιμετώπισης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και φτώχειας ως απειλής που εκδηλώνεται αυτό τον καιρό στη μητρόπολη του συστήματος στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα με το φάσμα της πτώχευσης.<br /><br /><br /><br /><br />Οι πολιτικές για το αστικό περιβάλλον και την πράσινη ανάπτυξη δεν γίνονται σε αυτόματο πιλότο. Χρειάζονται τα κοινωνικά δίκτυα και η προώθηση της συμμετοχικής δημοκρατίας στη βάση να γίνει πράξη η πράσινη ανάπτυξη με δημιουργικές πρωτοβουλίες<br /><br /><br />Για παράδειγμα η εξοικονόμηση της ενέργειας που είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την αντιρρύπανση και η ανακύκλωση απαιτούν την ενεργοποίηση του πολίτη και των περιβαλλοντικών οργανώσεων πριν από κάθε άλλη ενέργεια για να γίνει προτεραιότητα.<br />Το ίδιο ισχύει όταν θέλουμε να ενισχύσουμε πολικές για το αστικό πράσινο, π.χ. πράσινες στέγες, κοινόχρηστους χώρους, κτλ.<br />Τα δάση για παράδειγμα μέσω της ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας μπορούν να τα φροντίζουν οι ίδιες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών σε συνεργασία με τους εθελοντές πολίτες.<br /><br /><br />Η άλλη απειλή είναι η κλιματική αλλαγή, και εδώ τον πρώτο λόγο έχουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η λύση δεν είναι απλά η σύνθεση μιας μικτής οικονομίας, κράτους και αγοράς, αλλά η σύνθεση κράτους αγοράς, και κοινωνικής οικονομίας των ενεργών πολιτών, για την αυτο-ρύθμιση της οικονομικής προνοιακής πολιτικής.<br /><br /> Η κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία στη βάση της ενεργοποίησης της κοινωνίας των πολιτών δεν είναι πια μια ουτοπία. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο υλοποιούν την αλληλέγγυα οικονομία. Εργάζονται και καταναλώνουν για την ευημερία των ίδιων και των συνανθρώπων τους, και όχι για το κέρδος.<br /><br />Συνεταιριστικές τράπεζες και επιχειρήσεις, τράπεζες χρόνου, συστήματα μη χρηματικών ανταλλαγών, κοινωνικές επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, νοσοκομεία, υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας και κάθε λογής δραστηριότητες πολλαπλασιάζονται με το χρόνο.<br /><br />Το παράδειγμα της «Ηθικής Τράπεζας» στην Ιταλία, είναι μια προοπτική που συζητείται με πολύ ενδιαφέρον τελευταία στους κόλπους των ελληνικών μη κυβερνητικών οργανώσεων.<br /><br />Θα μπορούσε, μάλιστα, να γίνει και ιδανικός κοινός στόχος ως ενοποιητικός παράγοντας κοινής δράσης και προσπάθειας για την υποδομή και την εξέλιξη της αυτονομίας των Μ.Κ.Ο., στο πλαίσιο της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας στην Ελλάδα και θεωρείται εφικτός στόχος, εφόσον λειτουργεί ήδη με επιτυχία σε άλλες χώρες.<br /><br />Η οικονομία αυτή εν μέρει έχει καταμετρηθεί σ' όλα της τα μεγέθη. Ωστόσο, καθώς προοδεύουν στα οικονομικά και πολιτισμικά πεδία αυτής της επανάστασης, τα δίκτυα αλληλεγγύης θα προοδεύουν επίσης και στη σφαίρα της πολιτικής - μετασχηματίζοντας το Κράτος, δημιουργώντας και ενισχύοντας μηχανισμούς λαϊκής συμμετοχής.<br /><br />Οι τεχνολογίες πληροφορικής που επιτρέπουν τη διασύνδεση των πολυποίκιλων οργανώσεων πολιτών (Μ.Κ.Ο.) τείνουν να γίνουν ρυθμιστικός παράγοντας για το Κράτος και τη δημόσια σφαίρα. Αυτό ανοίγει τη δυνατότητα νέων διαδικασιών και μηχανισμών διακυβέρνησης και από κοινού διαχείρισης, που μπορούν να προκύψουν από τα συνδυασμένα αποτελέσματα των συμμετοχικών διαδικασιών στην πολιτισμική σφαίρα, με τις συνεργατικές αλληλέγγυες οικονομικές διαδικασίες να αποτελούν την υλική βάση της κοινωνικής οικονομίας.<br /><br />Για το φαινόμενο αυτό, ο παγκοσμίου φήμης Αμερικανός στοχαστής J. RIFKIN διατυπώνει:<br /><br />«Η κοινωνία των πολιτών είναι ο τόπος συνάντησης για την αναπαραγωγή της κουλτούρας σε όλες της τις μορφές. Είναι ο τόπος όπου οι άνθρωποι συμμετέχουν στο «βαθύ παιχνίδι» της δημιουργίας του κοινωνικού κεφαλαίου και κατασκευάζουν κώδικες και κανόνες συμπεριφοράς. Η κουλτούρα βρίσκεται εκεί όπου βασιλεύουν οι εγγενείς αξίες. Η κοινωνία των πολιτών είναι το φόρουμ όπου εκφράζεται η κουλτούρα και είναι ο αρχέγονος τομέας της ανθρώπινης ζωής.<br /><br />Παρά τη σημασία που έχει η κοινωνία των πολιτών για την κοινωνική ζωή, αυτή η σφαίρα δραστηριότητας, στη μοντέρνα εποχή, περιθωριοποιήθηκε από τις δυνάμεις της αγοράς και την κυβέρνηση του έθνους-κράτους. Οικονομολόγοι και ηγέτες επιχειρήσεων, ιδιαίτερα, έφτασαν να βλέπουν την αγορά ως «πρώτο τη τάξει θεσμό στις ανθρώπινες υποθέσεις».<br /><br />Οι πρωτοβουλίες της κοινωνικής οικονομίας μπορεί να μοιάζουν με κοινωφελείς οργανώσεις αλλά η διαφορά τους είναι ότι δεν στηρίζονται στις παραδοσιακές μεθόδους άντλησης πόρων από δωρεές, επιδοτήσεις κλπ. παρόλο που και αυτές οι πηγές είναι παρούσες στο χρηματοδοτικό μείγμα. Το κοινό γνώρισμά τους είναι ότι επιζητούν το κέρδος με σκοπό να προσφέρουν υπηρεσίες σε αντίθεση με τις παραδοσιακές επιχειρήσεις που προσφέρουν υπηρεσίες με σκοπό να βγάλουν κέρδος. Συχνά οι οργανώσεις της Κοινωνικής Οικονομίας παίρνουν την μορφή συνεργασιών μεταξύ του δημόσιου τομέα, τοπικών επιχειρήσεων και ΜΚΟ για να αντιμετωπίσουν τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα όπως τον κοινωνικό αποκλεισμό, την φτώχεια, την εγκληματικότητα, τις μειονότητες, τα ναρκωτικά. Η την μορφή της πράσινης επιχειρηματικότητας.<br /><br />Οι φορείς που δραστηριοποιούνται στην Κοινωνική Οικονομία είναι διαφόρων ειδών:<br />α. Επιχειρήσεις συνεταιριστικού τύπου (co-operatives). Πανευρωπαικά έχουν παρουσία κυρίως στον αγροτικό και τραπεζικό τομέα, στην παραγωγή, στη λιανική πώληση και στις υπηρεσίες<br />β. Τα διάφορα ταμεία αλληλοβοήθειας (Mutual Societies) με ιδιαίτερη παρουσία στην ασφάλεια υγείας και ζωής, στον τομέα των στεγαστικών δανείων κ. α.<br />γ. Ενώσεις και Εθελοντικά Σωματεία<br />δ. Ιδρύματα που χρηματοδοτούν έρευνα, τοπικά, εθνικά ή διεθνή έργα, την εθελοντική εργασία και την φροντίδα ασθενών και ηλικιωμένων.<br />ε. Κοινωνικές Επιχειρήσεις (Social Enterprises). Παίρνουν διάφορες μορφές και δραστηριοποιούνται κυρίως στους τομείς της κοινωνικής επανένταξης (π.χ.εκπαίδευση ανέργων) στις προσωπικές υπηρεσίες και στην τοπική ανάπτυξη μειονεκτικών περιοχών.<br /><br /><br />Εδώ μας διαφεύγει το νόημα και της σύνθεσης της ενότητας/της ηθικής, της κοινωνικής υπευθυνότητας και της κοινωνικής ωφελιμότητας που επιτυγχάνεται μέσα από την ανάπτυξη της μη κερδοσκοπικής οικονομίας. Η ανατροπή αυτής της κατάστασης μπορεί να γίνει μόνον όταν έχουν την γνώση και προπαντός το θάρρος να συνεργαστούν να συνεταιριστούν δημιουργώντας οι ίδιες κοινωνικές επιχειρήσεις, παραγωγικούς και καταναλωτικούς συνεταιρισμούς –συνεταιριστικές και ηθικές τράπεζες. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνον όπου υπάρχει ουσιώδης κοινωνική υπευθυνότητα. Αντίθετα όπου αυτή την ευθύνη αφήνεται στο κράτος η κοινωνία αποκλεισμένη από κάθε είδους εξουσία ακόμα και συνδικαλιστικής βρίσκεται σε δυσχερή θέση έναντι της επιτήδευσης των ειδημόνων, που διαβρώνουν την αυθεντική βούληση της Κ.τ.Π.<br /><br /><br /><br /><br /><br />ΟΙ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ<br /><br />Η μεγάλη σημασία της οριζόντιας επικοινωνίας και δικτύωσης των χιλιάδων εθελοντικών οργανώσεων στην Ελλάδα είναι ένα ζήτημα που μόλις τελευταία αναδεικνύεται στον δημόσιο διάλογο. Από την στιγμή που άρχισε αυτή η καθημερινή επικοινωνία, η συνεργασία και η ανταλλαγή ύλης μεταξύ των οργανώσεων, οι εξελίξεις είναι εντυπωσιακές. Η προοπτική ενός επικοινωνιακά ενοποιημένου χώρου συνεγείρει όχι μόνο τις ίδιες τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις να αναζητήσουν νέα επίπεδα συνεργασίας, αλλά και ένα πλήθος από συλλογικότητες της ελληνικής κοινωνίας. Ο συνδυασμός μάλιστα επικοινωνιακής δράσης των εθελοντικών οργανώσεων με το δίκτυο περιφερειακών Μ.Μ.Ε. αναδεικνύει μια τεράστια κοινωνική δυναμική, η οποία δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη από τα πολιτικά κόμματα, που είναι αναγκασμένα πλέον να προσαρμοστούν στις νέα μορφές επικοινωνίας και συμμετοχικότητας των πολιτών.<br /> <br />Έχοντας την εμπειρία από το δίκτυο «ΑΝΑΔΡΑΣΗ» και τους «Εθελοντές Δημοσιογράφους για την Κοινωνία των Πολιτών», μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αυτή η κινητικότητα αρχίζει να σπάει το μονοπώλιο της πολιτικής επικοινωνίας των κομμάτων.<br /><br />Η οριζόντια επικοινωνία των εθελοντικών οργανώσεων, χωρίς πολιτικολογίες, εξουσιαστικές αναφορές και επιδιώξεις, διαμορφώνει μιαν άλλη συνιστώσα της πολιτικής των πολιτών, με κύρια πεδία αναφοράς τους θεσμούς αλληλεγγύης, την οικολογία, τον πολιτισμό, το κίνημα καταναλωτών και την κοινωνική οικονομία.<br /><br />Φυσικά η πρωτογενής δυναμική αυτού του χώρου διαμορφώθηκε και πολλαπλασιάστηκε σταδιακά τα τελευταία 15 χρόνια, όταν χιλιάδες νέες οργανώσεις δημιουργήθηκαν και έχουν να επιδείξουν συγκεκριμένα αποτελέσματα στις τοπικές κοινωνίες. Το καινούργιο στοιχείο είναι ότι μόλις τώρα αρχίζει η διαδικτυακή συνεργασία των επιμέρους θεματικών δικτύων με μια συνολική προοπτική.<br /><br />Από την άλλη πλευρά δεν είναι τυχαίο ότι τελευταία οι ηγέτες των δυο μεγάλων κομμάτων αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την θεσμική συγκρότηση πολιτικής στον χώρο των εθελοντικών οργανώσεων.<br />Πρόσφατα, ο πρωθυπουργός και υπουργός Πολιτισμού Κ. Καραμανλής ανακοίνωσε νέο οργανισμό στήριξης για τις εθελοντικές οργανώσεις, μια πράξη που έρχεται ως συνακόλουθο των προεκλογικών θέσεων της Ν.Δ. για την Κοινωνία των Πολιτών. Και να θυμίσουμε την φράση από την ομιλία του στις 26/2/2004 ότι «το κράτος αποδεικνύεται ανεπαρκές να ανταποκριθεί στη νέα πολύπλοκη πραγματικότητα». Δεσμεύτηκε δε τότε πως «οι Μ.Κ.Ο. θα αποτελέσουν συνεργάτη της κυβέρνησης της Ν.Δ.».<br />Πρόσφατα επίσης, μετά το Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, ο Γ. Παπανδρέου όρισε, για πρώτη φορά στο κόμμα του, τομέα εθελοντικών οργανώσεων και θεσμών αλληλεγγύης. Μια πράξη, η οποία είναι συνεπής με παλαιότερες δηλώσεις του ότι «η συμμετοχική δημοκρατία» αποτελεί στην ουσία το ιδεολογικό πλαίσιο για την συνύπαρξη και συνεργασία κομμάτων, κράτους και Μ.Κ.Ο.<br /><br />Παρ’ όλο όμως τον προσανατολισμό των δύο ηγετών και τις σχετικές πολιτικές πράξεις τους, εκείνο που μπορούμε εδώ να σημειώσουμε είναι ότι μέχρι τώρα οι κομματικοί μηχανισμοί ουδόλως συμμερίζονται στην πράξη αυτόν τον προσανατολισμό, προσπαθώντας να διατηρήσουν το μονοπώλιο της πολιτικής εκπροσώπησης της κοινωνίας και την απόλυτη ηγεμονία στον δημόσιο χώρο. Γι’ αυτό, παρά τις εκφρασμένες προθέσεις, δεν μπορούν να υπάρξουν αυταπάτες ότι οι εθελοντικές οργανώσεις και η Κοινωνία των Πολιτών μπορούν να ενισχυθούν εκ των άνω, εάν δεν υπάρχει ταυτόχρονα συλλογική δημιουργία, κινητικότητα και οριζόντια επικοινωνία των εθελοντικών οργανώσεων εκ των κάτω.<br />Σε ένα επόμενο άρθρο θα αναλύσουμε πώς οι κομματικές γραφειοκρατίες και ο κρατισμός ακυρώνουν ακόμα και τις πιο αγαθές προθέσεις των ηγετών, όταν αυτές δεν συνοδεύονται από την διεκδικητικότητα και συμμετοχή της κοινωνικής βάσης. Σε αυτό εδώ μπορούμε να περιοριστούμε στην παρατήρηση της σημασίας των αντανακλάσεων της οριζόντιας επικοινωνίας των εθελοντικών οργανώσεων στο πολιτικό σύστημα, που εμφανίζεται τελευταία, ακριβώς όταν υφίσταται η ανάλογη κινητικότητα και πίεση της κοινωνίας εκ των κάτω. Και αυτό βέβαια δεν είναι τυχαίο, αλλά συνέπεια μιας άλλης στρατηγικής επικοινωνίας, που έχει σχέση με το όραμα της Κοινωνίας των Πολιτών, ένα όραμα που προωθείται μέσα από τον «Διαδικτυακό Επικοινωνιακό Σύνδεσμο Εθελοντικών Οργανώσεων (Δ.Ε.Σ.Ε.Ο.)»<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ Ο.Κ.Π<br />
Βασίλης Τακτικός<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /></div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-62957599873242088352012-04-17T13:19:00.001-07:002012-04-17T13:19:13.007-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
ΑΥΤΟΡΓΑΝΩΣΗ και<br />ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ<br /><br />Η “αυτοργάνωση” της συλλογικότητας της κοινωνίας πολιτών και η συμμετοχή των οργανώσεων στα κοινά με την οργανωτική μορφή των Μη Κυβερνητικών , Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων των γνωστών Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών αναδεικνύεται στην εποχή μας ως η πιο ουσιαστική κοινωνική αντίσταση κατά της φτώχειας, της διαφθοράς και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο. Όμως το σύνολο των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών ως αναδεικνυόμενη δύναμη και ο έμμεσος ρόλος που κατακτά στο σύστημα διακυβέρνησης δεν εξυπηρετεί πάντα τους ουμανιστικούς και οικολογικούς σκοπούς στους οποίους έχει ταχθεί να υπηρετεί.<br /><br />Πολλές φορές η διαφθορά του πολιτικού συστήματος αγγίζει κι αυτούς τους θεσμούς, ιδιαίτερα μάλιστα εκεί που απουσιάζει ο δημοκρατικός έλεγχος και η συμμετοχή πολιτών. Εκεί που ηγεμονία του χώρου ασκείται από ολιγαρχικές διευθυντικές ελίτ οι οποίες λειτουργούν προς ίδιον όφελος μέσα από την εικονική πραγματικότητα της φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης. Έτσι, για μια ακόμη φορά, παρουσιάζεται το ιστορικό φαινόμενο ουμανιστικές πρακτικές που ορίζονται από ιδεολογίες, με φιλανθρωπικό προσωπείο να εξυπηρετούν το αντίθετό τους: τα οικονομικά συμφέροντα των ολίγων και των διαχειριστών τους, το σφετερισμό της εξουσίας και του σφετερισμού εκπροσώπησης.<br /><br />Με αυτόν τον τρόπο μεγάλες Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών διαπλεκόμενες με την πολιτική εξουσία και τα Μ.Μ.Ε. δεν επιτρέπουν και δεν δέχονται κανένα δημοκρατικό έλεγχο από την κοινωνία για την πηγή των πόρων τους και τα οικονομικά τους. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν πίσω από τις χρηματοδοτήσεις κρύβονται αλλότρια συμφέροντα προς τον αρχικό σκοπό τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ο μικρός αριθμός από αυτές τις διαπλεκόμενες Μ.Κ.Ο. με τη μεγάλη οικονομική επιφάνεια ενώ βρίσκεται ιστορικά στον αντίποδα της οργανωτικής μορφής των συγκεντρωτικών κομμάτων παράγει τα ίδια κοινωνικά και πολιτικά αποτελέσματα με αυτά αφού κάθε μορφή ολιγαρχίας είτε πολιτική είτε οικονομική καταλήγει σε παρόμοια αποτελέσματα.<br /><br />Μέσα από τα πρόσφατα ιστορικά παραδείγματα είδαμε κομουνιστικά κόμματα να λειτουργούν στο εσωτερικό τους ως οι πιο σφικτές και στεγανές καπιταλιστικές επιχειρήσεις. Γι αυτό και το πρόσχημα ότι προβάλλουν το προσωπείο της υπεράσπισης της εργατικής τάξης, δεν μπορεί να καλύψει την αντίφαση ότι ενώ η εργατική τάξη έχει την εξουσία στην ουσία να ελέγξει την νομενκλατούρα και τα οικονομικά του δικού της κόμματος στη πράξη δεν έχει κανένα δικαίωμα, καμιά δύναμη και φυσικά κανένα αποτέλεσμα. <br /><br />Με τον ίδιο τρόπο οι διευθυντικές ελίτ των διαπλεκόμενων Μ.Κ.Ο. απολαμβάνουν προνόμια από την διαχείριση προγραμμάτων, χωρίς κανέναν απολύτως εσωτερικό έλεγχο, όπως ακριβώς και οι διευθυντικές κάστες όλου του κόσμου. Το ‘άλλοθι’ στην περίπτωση των κομμουνιστικών κομμάτων είναι ότι η ιδεολογία του “υπαρκτού σοσιαλισμού” βάλλεται από εξωτερικούς εχθρούς, ενώ στη περίπτωση των διαπλεκόμενων Μ.Κ.Ο το άλλοθι είναι, ότι η οικολογία λειτουργεί αποτελεσματικά αυτόνομα έξω από πολιτικό σύστημα των κομμάτων και του κράτους. Οι σφετεριστές της οικολογικού κινήματος υπαινίσσονται έτσι και εκδηλώνουν μια δήθεν ανυπότακτη στάση “αυτοργάνωσης” απέναντι στο σύστημα και προβάλλουν θέσεις κατά της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης, που με τίποτα δεν προσομοιάζει με αυτοοργάνωση πολιτών αλλά αντίθετα θυμίζει έντονα εσωτερική οργάνωση μεγάλων Ανωνύμων Εμπορικών Εταιρειών.<br /><br />Έτσι αντί να προτάξουν όπως θα ήταν λογικό το αίτημα μιας πιο προχωρημένης θέσης για την άμεση συμμετοχική δημοκρατία στην πράξη, μας γυρίζουν πίσω σ’ ένα πολιτικό μεσαίωνα ολιγαρχικών αντιλήψεων που δεν θέλει να λογοδοτεί πουθενά. Βολεύονται μάλιστα από τον υφιστάμενο κατακερματισμό του οικολογικού κινήματος και μ’ αυτό τον τρόπο, μονοπωλούν σαν μεγάλες ‘επιχειρήσεις’ τις προνομιακές σχέσεις με την πολιτική και την οικονομική εξουσία και τις σερβίρουν με το περιτύλιγμα της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης.<br /><br />Αυτή η επικρατούσα ηγεμονία το μόνο που καταφέρνει είναι να μποϊκοτάρει, να αποπροσανατολίζει, να ποδαγωγεί και να παραλύει το σύνολο των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών ως δύναμη κοινωνικής αντίστασης. Το αντίδοτο είναι ν’ αποκτήσουν αυτοργάνωση οι χιλιάδες γνήσιες Μ.Κ.Ο. που εκφράζουν τη συνολική κοινωνική έκφραση και δυναμική και να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική διαβούλευση. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει με άλλο τρόπο εκτός από τη γνήσια δημοκρατική έκφραση κι οργάνωση σε πανελλαδικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Είναι ο μόνος τρόπος οι γνήσιες Οργανώσεις της κοινωνίας Πολιτών να υπερασπιστούν σε μεγάλη κλίμακα κοινωνικές αξίες και δημόσια αγαθά.<br /><br />Το ελληνικό πολιτικό σύστημα θα πρέπει να αναγκαστεί να αποδεχθεί ότι οι οργανώσεις με ανθρωπιστική, πολιτιστική και περιβαλλοντική δράση δεν είναι μόνον οι 30 που μονοπωλούν τη δημόσια διαβούλευση, αλλά πάνω από 7.500 ενεργές σε όλη την Ελλάδα που έχουν αποκλειστεί από αυτήν. Αυτές οι αποκλεισμένες συλλογικές οργανώσεις όμως, με εκατοντάδες χιλιάδες ενεργούς πολίτες είναι το κοινωνικό κεφάλαιο που μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά με τις αξίες του εθελοντισμού στην ανόρθωση της χώρας. Ένα μεγάλο άθροισμα οργανώσεων που λειτουργούν σ' όλους τους τομείς του εθελοντισμού, για το περιβάλλον, τους θεσμούς αλληλεγγύης, τον πολιτισμό την δια βίου μάθηση κλπ, με αναγνωρισμένα θετικά αποτελέσματα που όμως υπολείπονται των αυξανόμενων αναγκών της κοινωνίας. Αυτά τα κοινωνικά δίκτυα είναι η κοινωνική βάση για την συμμετοχική Δημοκρατία που καλούνται να μπουν στο προσκήνιο. Το μεγάλο θεσμικό κενό που υπάρχει αποβαίνει εις βάρος της αποτελεσματικής διαχείρισης ανθρώπινων και οικονομικών πόρων τόσο στις σχέσεις μεταξύ των οργανώσεων και του κράτους, όσο στις μεταξύ τους σχέσεις συνεργασίας. Το έλλειμμα αυτό επεκτείνεται και στην κατάρτιση στελεχών που διαχειρίζονται τον εθελοντισμό αλλά και στα κίνητρα για τον μη κερδοσκοπικό τομέα της οικονομίας, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει έλλειμμα αυθεντικής εκπροσώπησης των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών τόσο προς το κράτος όσο και προς την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και σε δευτεροβάθμιο και τριτοβάθμιο επίπεδο οργάνωσης.<br /><br />Τα ελλείμματα αυτά είναι μια ακόμη ένδειξη της αιτίας των μεγάλων οικονομικών ελλειμμάτων που αντιμετωπίζουμε σαν χώρα αφού είναι αποδεδειγμένο ότι εκεί που υπάρχει έλλειμμα στην Οργάνωση, συνοχή κι αποτελεσματικότητα της Κοινωνίας Πολιτών υπάρχει μεγαλύτερη κρίση, ενώ αντίθετα εκεί που υπάρχει υψηλό επίπεδο οργάνωσης της Κοινωνίας Πολιτών υπάρχουν μικρότερα προβλήματα σε σχέση με την οικονομική κρίση. Επομένως πρωταρχικό μέλημα του κράτους και κυρίως της ίδιας της κοινωνίας πολτών είναι να αναζητηθούν οργανωτικές λύσεις δια μέσου της οριζόντιας συνεργασίας με την τοπική Αυτοδιοίκηση ώστε συντεταγμένα οι κοινωνικές δυνάμεις του εθελοντισμού και της μη κερδοσκοπικής οικονομίας να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού και με την συμμετοχή τους να συντελέσουν στην αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων που μένουν ανενεργοί στην κοινωνική οικονομία. <br /><br />Σκοπός της αυτό-οργάνωσης του εθελοντισμού και των εθελοντικών οργανώσεων είναι όλοι όσοι ενδιαφέρονται για τις καλές πρακτικές που αφορούν το περιβάλλον και την κοινωνική αλληλεγγύη να δημιουργήσουν σταγόνα-σταγόνα μια δεξαμενή κοινωνικού κεφαλαίου και κοινωνικής δύναμης ώστε να αλλάξουν σε βάθος τα πράγματα που μας ενοχλούν στην καθημερινή μας ζωή και τελικά να υπηρετήσουν ένα κοινωνικό όραμα συλλογικής δημιουργίας και μια συντεταγμένη πορεία ώστε να αναδειχθούν οι προτάσεις των οργανώσεων προς την πολιτεία αλλά και καλές πιλοτικές εφαρμογές, ώστε να αντιμετωπιστεί η μεγάλη υστέρηση σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας, η οποία η οποία αντανακλά την κοινωνική και οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα. <br /><br />Αυτά που πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι: ο κατακερματισμός και το έλλειμμα γνήσιας εκπροσώπησης, τα κακώς κείμενα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης που διαπλέκεται με μια ελίτ προνομιούχων Μ.Κ.Ο, η αξιοποίηση των καλών πρακτικών που διαρκώς αναδεικνύονται τόσο από της ελληνικές όσο και τις ευρωπαϊκές Οργανώσεις. <br /><br />Στην οικονομία σήμερα αντιμετωπίζεται μια υπερκαταναλωτική κουλτούρα σε βάρος του περιβάλλοντος και των επόμενων γενεών. Ποιοι επωφελούνται απ’ αυτή τη «λεηλασία του μέλλοντος» της οικονομίας; Κρατικοί αξιωματούχοι στις κρατικές προμήθειες, διευθυντικά στελέχη, τραπεζικές ελίτ και διάφορες συντεχνίες προνομιούχων κι από τα δύο συστήματα που λειτουργούν σχεδόν ανεξέλεγκτα υπό την ανέχεια και τη κάλυψη της αντιπροσωπευτικής μας δημοκρατίας. Όταν μιλάμε για διαφθορά είναι πλάνη να αναφερόμαστε γενικά κι αόριστα στο σύστημα κι όχι στα διευθυντικά στρώματα που εκτρέφουν τη διαφθορά σε όλες της τις προεκτάσεις. Υπάρχει πλέον επιστημονική τεκμηρίωση ότι ο δείκτης ανάπτυξης της συντεταγμένης κοινωνία πολιτών έχει άμεση σχέση με την κοινωνική οικονομία και αυτός ο δείκτης με τη σειρά του έχει σχέση με την ανθεκτικότητα της οικονομίας και την αντιμετώπιση της κρίσης μέσα από το κίνημα, την ενότητα και την οριζόντια οργάνωση. Η ενίσχυση του από τον τρίτο τομέα που συγκροτεί το νέο κοινωνικό κεφάλαιο με ανθρώπινες οικουμενικές αξίες, δίνοντας λύση μέσα από την κοινωνική οικονομία στην αντιμετώπιση της φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Το μήνυμα είναι συμμετοχική δημοκρατία και πράσινη ανάπτυξη για όλους. Θα πρέπει επιτέλους να αναδειχθεί το θεσμικό έλλειμμα σε σχέση με την κοινοτική νομοθεσία στο επίπεδο εκπροσώπησης αλλά και στην διαχείριση των κοινοτικών πόρων σε ότι αφορά στις Μ.Κ.Ο. καθώς είναι διαπιστωμένο πλέον ότι ένα μέρος των πόρων του Ε.Κ.Τ. που προορίζονται για τις Μ.Κ.Ο. της έπαιρνε το κράτος για να καλύψει άλλες ανάγκες. <br /><br />Στη Σύνοδο Κορυφής της Λισσαβόνας (Μάρτιος 2000) υιοθετήθηκε μια αποκεντρωμένη προσέγγιση όσον αφορά την αρχή της επικουρικότητας, σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη, οι περιφερειακές και τοπικές αρχές, καθώς επίσης και οι κοινωνικοί εταίροι και η κοινωνία πολιτών, συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων, μέσω διαφόρων μορφών εταιρικότητας που στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι άλλη από τις μη κυβερνητικές, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών .<br /><br />Αυτό που από επικοινωνιακής πλευράς παρουσιάζεται ως διαβούλευση της πολιτείας με τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών είναι στην ουσία ένας θεατρικός διάλογος με καμιά εικοσαριά, όλες κι όλες, οργανώσεις από τις πιο γνωστές, οι οποίες καλούνται κατά αυθαίρετη επιλογή και λαμβάνουν μέρος σε συζητήσεις κι επιτροπές υπουργείων τη στιγμή που χιλιάδες άλλες δραστήριες οργανώσεις: τοπικές, θεματικές, οικολογικές και «θεσμοί κοινωνικής αλληλεγγύης» ουδέποτε λαμβάνουν μέρος σε ανάλογες διαβουλεύσεις, εκτός από εκείνες που επιβάλλονται κατά καιρούς με συλλογικές κινητοποιήσεις και ακτιβισμό. Επομένως, για ποια διαβούλευση γίνεται λόγος; Για μια συζήτηση με την ελίτ προνομιούχων οργανώσεων που συμβαίνει να απορροφούν τη μερίδα του λέοντος των κρατικών και τραπεζικών επιχορηγήσεων προσφέροντας το άλλοθι της διαβούλευσης στην κρατική γραφειοκρατία και στους ολιγάρχες της μιντιακής εξουσίας η οποία από τη μια καλλιεργεί κι από την άλλη εκμεταλλεύεται την ανυπαρξία θεσμικής αντιπροσώπευσης των ΜΚΟ στην Ελλάδα. Αλλά αυτό το παραμύθι κάποτε πρέπει να τελειώσει και η αρχή μπορεί να γίνει άμεσα, με τον θεσμικό διάλογο μεταξύ των χιλιάδων οργανώσεων που συγκροτούν ένα σημαντικό κοινωνικό κεφάλαιο συλλογικής δημιουργίας και κοινωνικής αλληλεγγύης σε όλη τη χώρα. Έναν διάλογο πάνω στα μεγάλα ζητήματα του περιβάλλοντος και της αντιμετώπισης της ανεργίας, της φτώχειας και δημόσιας υγείας διάλογος με στόχο τη συνολική και συλλογική αντιμετώπιση των προβλημάτων και όχι μέσα από ατομικές εκδηλώσεις φιλανθρωπίας και ευαισθησίας, που έχουν περιορισμένη εμβέλεια και δεν απαντούν στην καρδιά του ζητήματος αλλά από τεκμηριωμένες και μαζικές παρεμβάσεις που χτυπούν το πρόβλημα στη ρίζα και τελικά επιβάλλουν αυτό που οργανώσεις τη κοινωνία Πολιτών δικαιούνται. Την με ίσους όρους συμμετοχή στον διάλογο και τη δημόσια διαβούλευση.<br /><br />Κι όμως! Μεγάλο μέρος των οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών βλέπουν το τυρί αλλά όχι τη φάκα και αντί να αντιμετωπίζουν την καθολικότητα των ζητημάτων της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής υποβάθμισης μέσα από συμμετοχή όλης της κοινωνίας προτιμούν είτε να παραβλέπουν φεουδαρχικές μεσαιωνικές αντιλήψεις οικονομικών ελίτ, είτε να προσποιούνται τους «αγανακτισμένους – προοδευτικούς – αντιστασιακούς – αριστεριστές» απέναντι στο κράτος, χωρίς να περνάει καν από το μυαλό τους ότι το κράτος διατηρεί μια στοιχειώδη δημοκρατική λειτουργία και έναν μηχανισμό ο οποίος δίνει την δυνατότητα τα πρόσωπα να μπορούν να αλλάζουν κάθε 4 έτη και κυρίως χωρίς να αναλογίζονται ότι εν δυνάμει κράτος είμαστε όλοι ΕΜΕΙΣ. <br /> <br />Είναι επείγουσα η ανάγκη της θεσμικής αναδιάρθρωσης των Οργανώσεων της Κοινωνία Πολιτών με πρώτο στόχο την τριτοβάθμια οργάνωση και γνήσια αντιπροσώπευση στην διακυβέρνηση. Είναι επείγουσα ανάγκη να απελευθερωθεί ο χώρος των Οργανώσεων από το πελατειακό σύστημα και την αδιαφάνεια που επικρατεί από το «βαθύ κράτος» και «βαθύ κομματισμό» που θέλει τις οργανώσεις απλό εξάρτημα του συστήματος και ενταγμένο στη διαφθορά. Είναι καιρός να περάσουν οι οργανώσεις από την ηθικοπλαστική πλευρά του εθελοντισμού στην συντεταγμένη θεσμική συγκρότηση που σχετίζεται με την κοινωνική οικονομία. Στην σύνθεση του παραδοσιακού με τις νέες τάσεις της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας. Είναι ευθύνη του κράτους αλλά και ευθύνη των ίδιων των οργανώσεων να αυτοοργανωθούν σε τριτοβάθμιο επίπεδο. Δεν ωφελείται κανένας από την προσχηματική διαβούλευση που παρατηρείται στις περισσότερες των περιπτώσεων και προπαντός δεν πρόκειται να καλυφθεί έτσι το θεσμικό έλλειμμα της χώρας. Δεν μπορεί να κυριαρχείται η πολιτική της κυβέρνησης από ορισμένες ελίτ και λόμπι αγνοώντας την κοινωνική βάση και τους πολλούς που μπορούν πραγματικά να αλλάξουν τα δεδομένα για το περιβάλλον και την κοινωνική οικονομία. Πρέπει να σταματήσει τώρα η υφαρπαγή των πόρων της ΕΕ που προορίζονται για τον μη κερδοσκοπικό τομέα από το Ελληνικό κράτος και να ενισχυθούν με διαφανείς διαδικασίες οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών. Δεν μπορούν ορισμένες προσχηματικές ΜΚΟ να αμαυρώνουν το σύνολο της λειτουργίας των οργανώσεων και οι υπόλοιπες να αφήνονται στην άγνοια και την περιφρόνηση. Πρέπει να ξεκινήσει άμεσα η διαδικασία για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο συνεργασίας των εμπλεκόμενων οργανισμών και δικτύων για την θεσμική ανάπτυξη του χώρου την κοινωνική οικονομία και την πράσινη ανάπτυξη. <br />
<br />
<br />
<br />
<br />ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ Ο.Κ.Π<br />
Βασίλης Τακτικός<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /></div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-35793804472145978342012-04-17T13:17:00.001-07:002012-04-17T13:17:49.284-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ (EKE)<br /><br />Οι επιχειρήσεις αποτελούν οντότητες, άρρηκτα συνδεδεμένες με το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται, επηρεάζοντας και επηρεαζόμενες από τα δεδομένα της εποχής και του χώρου δράσης τους αποτελώντας ταυτόχρονα μιας από τις μεγαλύτερες απειλές για το φυσικό κόσμο αλλά και τον μεγαλύτερο σύμμαχό στην αποστολή για την προστασία του. Οφείλουν επομένως να αναπροσαρμόσουν τις στοχεύσεις και τις αντιλήψεις τους και να αναγνωρίσουν την ευθύνη που τους αναλογεί, απέναντι στο περιβάλλον αλλά και την κοινωνία. Να σέβονται δηλαδή τις βασικές αρχές και τις αξίες που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμό μας: τον σεβασμό προς τον άνθρωπο, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την παροχή ίσων ευκαιριών, τον σεβασμό στο περιβάλλον που κληρονομήσαμε, την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής. Σταδιακά, αυτή η προσαρμογή αντιλήψεων οδηγεί όλο και περισσότερες επιχειρήσεις στην αναθεώρηση των προτεραιοτήτων τους και την υιοθέτηση δράσεων Εταιρικής Κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ) με αποτέλεσμα τον εμπλουτισμό των έως τα τώρα στείρων και μονοσήμαντων τριγωνικών σχέσεων ανάμεσα στο Κράτος, την Αγορά και την Κοινωνία Πολιτών. <br /><br />Η ΕΚΕ ανοίγει ένα νέο ελπιδοφόρο πεδίο κοινωνικά επωφελούς δράσης που έχει τη δυναμική να προκαλέσει σταδιακά μια ευρύτερη αλλαγή στην επιχειρησιακή λειτουργία και φιλοσοφία με θετικές επιπτώσεις και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις μπορεί να προσφέρει καινοτομικές μορφές Συμπράξεων σε δεκάδες τομείς. <br /><br />Ως Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη εννοούμε την ηθική συμπεριφορά μιας επιχείρησης στις σχέσεις της με την κοινωνία. Βέβαια, λόγω του πολυσύνθετου χαρακτήρα της έννοιας δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός σε παγκόσμιο επίπεδο, παρόλο που χρησιμοποιείται ευρύτατα στο δημόσιο διάλογο διεθνώς. Η διαφορετικότητα των ορισμών συνδέεται με τη φιλοσοφία, τον βαθμό ανάπτυξης κάθε χώρας και τις προτεραιότητες που υπάρχουν στις διάφορες περιφέρειες με αποτέλεσμα διάφοροι φορείς έχουν διατυπώσει τους δικούς τους ορισμούς. Παραθέτουμε μερικούς που κατά τη γνώμη μας αντικατοπτρίζουν την ποικιλία των προσεγγίσεων. <br /><br />“Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι η οικειοθελής δέσμευση των επιχειρήσεων για ένταξη στις επιχειρηματικές τους πρακτικές κοινωνικών και περιβαλλοντικών δράσεων, που είναι πέρα από όσα επιβάλλονται από τη νομοθεσία και έχουν σχέση με όλους όσοι άμεσα ή έμμεσα επηρεάζονται από τις δραστηριότητές τους”<br />(Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη) <br /><br />“Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι η έννοια σύμφωνα με την οποία οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς προβληματισμούς στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη”<br />(Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Πράσινη Βίβλος, 2001) <br /><br />“Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι η διαρκής δέσμευση των επιχειρήσεων για ηθική συμπεριφορά και συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη με ταυτόχρονη βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο του εργατικού τους δυναμικού και των οικογενειών τους καθώς επίσης και των τοπικών κοινοτήτων και της κοινωνίας γενικότερα ”<br />(WBCSD Stakeholder Dialogue on CSR, The Netherlands, 1998) <br /><br />“ Η ιδέα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης έχει σχέση με τον τρόπο που μια εταιρία εφαρμόζει την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία στηρίζεται σε τρεις πυλώνες : τον οικονομικό, τον κοινωνικό και τον περιβαλλοντικό. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη υποδηλώνει ότι μια εταιρία ασχολείται σοβαρά όχι μόνον με την αποδοτικότητα και ανάπτυξή της, αλλά και τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπό της. Πρέπει επίσης να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στους εκφραζόμενους προβληματισμούς των ενδιαφερόμενων μερών της : εργαζομένων, μετόχων, πελατών, προμηθευτών και της κοινωνίας γενικότερα” <br />(Novethic) <br /><br />“Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι η δέσμευση της ηγεσίας μιας επιχείρησης για θεμελιώδεις αξίες και αναγνώριση των τοπικών και πολιτιστικών διαφορών κατά την εφαρμογή παγκόσμιων πολιτικών. Είναι η υιοθέτηση εκ μέρους των επιχειρήσεων της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και των εργασιακών δικαιωμάτων του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας” <br />(Ολλανδία) <br /><br />Παρ’ όλους τους διαφορετικούς ορισμούς υπάρχουν τρία σημεία για τα οποία υπάρχει συναίνεση. Το ένα αφορά τον εθελοντικό χαρακτήρα της ΕΚΕ, το δεύτερο αναφέρεται στη στενή σχέση της ΕΚΕ με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης και το τρίτο ότι δεσμεύει την επιχείρηση ώστε η ΕΚΕ να αποτελεί μόνιμη στρατηγική της επιλογή κι όχι απλά μια δευτερεύουσα περιστασιακή επιλογή. Ύστερα από έρευνα που έγινε σε διεθνές επίπεδο, προέκυψε ότι οι επιχειρήσεις κατανοούν με διαφορετικό τρόπο την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Το άνοιγμα της κλιμάκωσης της κατανόησης είναι μεγάλο και μπορεί να χωριστεί στα εξής επίπεδα:<br />Παροχή εργασίας στο προσωπικό και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Για τις επιχειρήσεις αυτές ηθική συμπεριφορά σημαίνει σεβασμός της νομοθεσίας. Βέβαια, στην περίπτωση αυτή δεν μπορούμε να πούμε ότι λόγω του ότι οι επιχειρήσεις σέβονται τους νόμους είναι και κοινωνικά υπεύθυνες. <br />Εξομοίωση της ΕΚΕ με την αγαθοεργία και συνήθως, δημιουργία ιδρύματος μέσα από το οποίο προωθούνται οι δωρεές. <br />“Αρνητικά κριτήρια”: πρόκειται για επιχειρήσεις που λένε ότι “δεν προξενούν ζημιά”. Δεν μολύνουν το περιβάλλον, δεν καταναλώνουν μη ανανεώσιμους φυσικούς πόρους, δεν παράγουν επιβλαβή προϊόντα. <br />“Θετικές δράσεις”: δηλαδή θετική ενασχόληση με κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα, ως μέρος της εσωτερικής δυναμικής των επιχειρήσεων. Για παράδειγμα ένταξη στις στρατηγικές τους συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης ή απασχόληση ατόμων που ανήκουν σε μειονεκτούσες ομάδες. <br />“Παγκόσμια επιρροή”: οι επιχειρήσεις δέχονται ότι έχουν επιρροή κι ευθύνη που ξεπερνά το χώρο που είναι δραστηριοποιημένες. Εδώ περιλαμβάνονται κι επιχειρήσεις που διενεργούν κοινωνικούς ελέγχους στην παραγωγική τους αλυσίδα. <br />“Ενσωμάτωση αποστολής κι ευθύνης”: καινοτόμες επιχειρήσεις που έχουν δημιουργηθεί σε συνεργασία με ΜΚΟ ή άλλους κοινωνικούς φορείς κυρίως στην Ολλανδία, το Βέλγιο, τον Καναδά κι αλλού, με ειδικό στόχο την παραγωγή προϊόντων ή υπηρεσιών που λαμβάνουν υπόψη τις αρχές της ΕΚΕ σε όλα τα στάδια της διαδικασίας παραγωγής και διάθεσης.<br /><br />Αντικατοπτρίζοντας τις πιο πάνω διαφορετικές αντιλήψεις, οι επιχειρήσεις εφαρμόζουν δράσεις ΕΚΕ με πολύ διαφορετικούς τρόπους. Πολλές επιχειρήσεις απλά συντάσσουν έναν κώδικα ηθικής ή έναν οδηγό καλής συμπεριφοράς, στον οποίο εκθέτουν μια σειρά από προθέσεις και παραινέσεις σχετικά με την κοινωνία και το περιβάλλον. Άλλες θέτουν στόχους, αναλαμβάνουν δράσεις εφαπτόμενες ή άμεσα σχετικές με τις βασικές τους λειτουργίες και προβαίνουν σε εσωτερικούς ελέγχους και κάποιες από αυτές προχωρούν ακόμη πιο μακριά εφαρμόζοντας συστήματα αξιολόγησης των δράσεων ΕΚΕ όπως για παραδείγματα το EMAS, το ISO 14001 για το περιβάλλον, ή το SA 8000 για το ανθρώπινο δυναμικό. Πολλές φορές η ΕΚΕ ενσωματώνεται στην επιχείρηση στο πλαίσιο ενός πλήρως εξειδικευμένου συστήματος διαχείρισης, προσέγγιση που αφορά κυρίως θέματα περιβάλλοντος και λιγότερο κοινωνίας. Τέλος, υπάρχουν επιχειρήσεις που δεν αρκούνται μόνον στην εφαρμογή ενός προτύπου ή εξειδικευμένου συστήματος διαχείρισης. Προχωρούν σε διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με τους στόχους των προγραμμάτων ΕΚΕ, τα στάδια εφαρμογής, την ποιότητα των ελέγχων, τη δυνατότητα ευρύτερης επικοινωνίας των αποτελεσμάτων κ.λ.π. και καταλήγουν σε δράσεις μέσα από τις οποίες έχουν όφελος και τα δύο μέρη. <br /><br />Σήμερα, ο θεσμός της Εταιρικής Κοινωνικής ευθύνης, προσδιορίζεται με πολιτικές και δράσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία του δίνει ακόμη μεγαλύτερη πολιτική προβολή κι επιβραβεύει ευρωπαϊκές επιχειρήσεις για τις ενέργειές τους σε αυτόν τον τομέα, ενθαρρύνοντας έτσι την ανάληψη μεγαλύτερων πρωτοβουλιών. Αναγνωρίζοντας ότι οι επιχειρήσεις έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Εταιρική κοινωνική ευθύνη, η ΕΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μπορεί να επιτύχει καλύτερα τους στόχους της σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και έχει ήδη εξαγγείλει την υποστήριξή της στην δημιουργία ευρωπαϊκής συμμαχίας για την Εταιρική κοινωνική ευθύνη. Έτσι στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχει ένα πλέγμα νόμων και κανόνων για την προστασία του περιβάλλοντος κατά την διαδικασία παραγωγής που προστατεύει και προάγει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτό το πλαίσιο, αποτελεί βάση εκκίνησης ώστε οι εταιρείες να ξεκινούν από ένα δεδομένο σημείο και να προχωρούν μπροστά υιοθετώντας έναν κώδικα δεοντολογίας που προάγει συντεταγμένα την ποιότητα ζωής, την κοινωνική μέριμνα, την εκπαίδευση, την επιμόρφωση των εργαζομένων κλπ. Η ευρύτερη έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στοχεύει να διαμορφώσει κλίματος ώστε οι επιχειρήσεις κι οι επιχειρηματίες θα είναι σεβαστοί όχι μόνον επειδή παράγουν κέρδη αλλά και για την σωστή συνεισφορά τους και την ανταπόκρισή τους στις κοινωνικές προκλήσεις και ευαισθησίες του σήμερα και του αύριο.<br /><br />Σε πολλές περιπτώσει η πραγματική, ειλικρινής κι ανθρωποκεντρική εταιρική ευθύνη έρχεται να δώσει φιλί ζωής στις κοινωνίες και κατ’ επέκταση στον ίδιο τον άνθρωπο αφού δράσεις και οι ενέργειες των επιχειρήσεων συμβάλουν στην αντιμετώπιση κοινωνικών και περιβαλλοντικών ζητημάτων. Άλλωστε, θεωρητικά τουλάχιστον, οι επιχειρήσεις είναι κι αυτές κομμάτι της κοινωνίας κι η πορεία στους εξαρτάται από το ίδιο το κοινωνικό σύνολο. Αυτή η αμφίδρομη σχέση, επιχείρησης και κοινωνικού συνόλου, προσδιορίζεται και καθορίζεται μέσα από τις συντεταγμένες κάθε εποχής, σε συνδυασμό με το επιχειρηματικό τομέα που δραστηριοποιείται η επιχείρηση. Είναι ανάγκη οι επιχειρήσεις να δούνε την Ευθύνη τους απέναντι στην κοινωνία με βάση τις αξίες που η ανθρώπινη φύση ορίζει. Τα δε προγράμματα εταιρικής ευθύνης είναι απαραίτητο να έχουν πολυδιάστατη εφαρμογή, να αναπτύσσονται σφαιρικά και να απευθύνονται σε όσον το δυνατόν ευρύτερο κοινό αν όχι στην κοινωνία στο σύνολο της. Η ΕΚΕ αποτελεί το αντίδοτο στην οικονομική κρίση και επένδυση για την αειφόρο ανάπτυξη. Η επιχείρηση που επενδύει ειλικρινά συνειδητά κι υπεύθυνα σε δράσεις εταιρικής ευθύνης αντιλαμβάνεται το ρόλο που της αναλογεί ως υπεύθυνη εταιρεία απέναντι στο κοινωνικό σύνολο με το οποίο συνυπάρχει και συλλειτουργεί. Όμως η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν προσφέρεται για πρόσκαιρη χρήση και δεν αποφασίζεται γρήγορα κι άμεσα αλλά οφείλει να χαρακτηρίζεται από οργανωμένες, διαχρονικές ενέργειες με στόχο να προσδώσει προστιθέμενη αξία στο κοινωνικό κεφάλαιο. <br /><br />Πέρα από τη θεωρία και τις καλές προθέσεις, η αλήθεια είναι ότι η εταιρική ευθύνη κι ηθική των επιχειρήσεων όπως παρουσιάζεται συχνά από τις διευθυντικές ελίτ δημιουργεί πολλά νεφελώματα και συγχύσεις εάν δεν συνδέεται με την κοινωνική οικονομία η οποία και είναι ο μοναδικός χώρος της οικονομίας που ταυτίζεται με την ηθική επιχειρηματικότητα. Κάτω από αυτό το σκεπτικό βασικό παραδοχή είναι ότι, όσον αφορά την ελληνική πραγματικότητα και τις εναπομείνασες ελληνικές επιχειρήσεις, η εταιρική ευθύνη δεν μπορεί να παρουσιάζεται ως πανάκεια αφού στη πράξη δεν υπάρχει μια ενιαία διαχρονική ηθική αλλά πολλές επιμέρους διαπραγματεύσιμες ηθικές ή ηθικολογίες. <br /><br />Αυτό που επίσης είναι σημαντικό και ενδιαφέρον είναι να απαντηθεί το ερώτημα εάν υπάρχει μια γενική ηθική που αντανακλά στην επιχειρηματικότητα ή αν τελικά υπάρχουν περισσότερες ηθικές, θρησκευτικές, ιδεολογικές, εθνικές κλπ ιδεολογίες οι οποίες αντανακλούν σε διαφορετικό βαθμό στην αποτελεσματικότητα της Εταιρικής Κοινωνικής ευθύνη. Είναι βέβαια γεγονός ότι υπάρχουν αρχέτυπα ηθικής του τύπου: «ου κλέψεις», αλλά οι παραδοσιακές ηθικές ιδεολογίες του κράτους και της βρίσκονται σήμερα σε παρακμή γεγονός που αποτυπώνεται ανάγλυφα και στις επιχειρήσεις. Η ηθικολογία από την άλλη πλευρά ήταν πάντοτε το πέπλο της υποκρισίας για κάθε είδους εξουσία. Εν προκειμένω, η αποτελεσματικότητα της ηθικής στην οικονομία και τις επιχειρήσεις εξαρτάται από θεσμούς κοινωνικής συμπεριφοράς, θεσμικά εργαλεία και νόμους. Όταν όμως οι νόμοι που ψηφίζονται δεν εφαρμόζονται ούτε από το ίδιο το κράτος τότε η όποια ηθική εκφυλίζεται. Έχουμε έτσι παρατηρείται το γνωστό φαινόμενο κατά το οποίο το κράτος «κλέβει» στη σχέση του με τις επιχειρήσεις, οι επιχειρήσεις αντιδρώντας «κλέβουν» στη σχέση τους με τους πολίτες – καταναλωτές και οι πολίτες με τη σειρά «κλέβουν» κι αυτοί με τον τρόπο τους το κράτος διαιωνίζοντας όλοι μαζί έναν φαύλο κρίκο υποκρισίας κι «ανηθικότητας». <br /><br />Με βάση τις κυρίαρχες ιδεολογικές ηθικές του παρελθόντος έχουμε φτάσει στην κοινή παραδοχή ότι η σημερινή οικονομική κρίση είναι στην ουσία της ηθική. Δηλαδή μια κρίση η οποία οδηγεί μεγάλα τμήματα πληθυσμού στον κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό, τη φτώχεια και τη παγκόσμια περιβαλλοντική απειλή. Η σημερινή κρίση είναι προϊόν της κυρίαρχης προτεσταντικής ηθικής της αγοράς και της σοσιαλιστικής ηθικής του κράτους. Γιατί στην μεν πρώτη περίπτωση αποδείχθηκε ότι δεν ισχύει απεριόριστα αυτό που είπε ο Adam Smith ότι «κάνοντας ο καθένας το καλύτερο για τον εαυτό του και την τσέπη του κάνει και καλό στην κοινωνία» κι ασφαλώς, δεν ισχύει η σοσιαλιστική ηθική της συλλογικότητας ότι δηλαδή «το υποτιθέμενο καλό της κοινωνίας ταυτίζεται με τα συμφέροντα της κρατικής γραφειοκρατίας και τα προνόμιά της έναντι του υπόλοιπου πληθυσμού».<br /><br />Βέβαια, όλες αυτές οι ηθικές ιδεολογίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο για μια μεγάλη ιστορική περίοδο. Σήμερα όμως έχουν φτάσει στα όρια τους. Για παράδειγμα η ρήξη της προτεσταντικής ηθικής με τον καθολικισμό κι η κατάργηση της αμαρτίας του τόκου του χρήματος, τον οποίο στηλίτευε κι απαγόρευε ηθικά ο Χριστιανισμός, σήμανε την αρχή για την εκτεταμένη θεσμική συσσώρευση κεφαλαίου στην δύση. Εδώ φαίνεται καθαρά πώς η μεταμόρφωση της ηθικής ενίσχυσε την ανάπτυξη του καπιταλισμού και των επιχειρήσεων οδηγώντας τελικά στην υπερσυγκέντρωση κεφαλαίου έξω από την πραγματική οικονομία, γεγονός που οδήγησε στην οικονομική ασφυξία μεγάλο μέρος των μικρών επιχειρήσεων και των νοικοκυριών.<br />Με την ιδία λοιπόν ηθική βλέπουμε ιστορικά άλλοι να οδηγούνται στη κόλαση και άλλοι στο παράδεισο. Εάν σήμερα αναζητούμε την αποτελεσματικότητα μέσω της ηθικής, οφείλουμε να την διαχωρίσουμε από τις ηθικές του παρελθόντος και να τη προσαρμόσουμε στη σημερινή πραγματικότητα απαλλάσσοντάς την από ηθικές ιδεολογικές αυταπάτες και να προσαρμόσουμε τον νεόδμητο θεσμό της ΕΚΕ που παρουσιάζεται ως γενικό εργαλείο της ηθικής επιχειρηματικότητας στα νέα δεδομένα. Ωστόσο υπάρχουν όρια στην λειτουργία και την αποτελεσματικότητα της «κοινωνικής εταιρικής ευθύνης». <br /><br />Η κοινωνική εταιρική ευθύνη είναι ένα από τα συστατικά για την θεραπεία της ηθικής παρακμής του συστήματος και όχι πανάκεια όπως παρουσιάζεται. Αντιμετωπίζει το μερικό κι όχι το όλον του προβλήματος. Το καταλυτικό στοιχείο της ηθικής επιχειρηματικότητας βρίσκεται στην ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στα πλαίσια της οποίας όχι μόνον μπορεί να λειτουργήσει καθαρά η ηθική επιχειρηματικότητα, αλλά κυρίως μπορεί να καλύψει τα ηθικά κι υλικά κενά της επιχειρηματικότητας που έχει σαν κίνητρο το κέρδος. Μπορεί δηλαδή να πραγματοποιήσει «ηθικές επενδύσεις» καλύπτοντας τα κενά σε τομείς που ενώ είναι αναγκαίο να λειτουργήσουν, προκειμένου να προσφέρουν αγαθά κι υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο, εντούτοις δεν λειτουργούν επειδή δεν προσφέρουν κερδοφορία.<br /><br />Ηθικές επενδύσεις έχουμε κυρίως όταν συνδυάζονται η ανάπτυξη των κοινωνικών πόρων, δηλαδή η λειτουργία του λεγόμενου κοινωνικού κεφαλαίου, με τις οικονομικές επενδύσεις στο χώρο της μη κερδοσκοπικής οικονομίας. Η μη κερδοσκοπική- κοινωνική οικονομία μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά ακριβώς επειδή μπορεί να μπολιάσει και να ηθικοποιήσει το όλον μείγμα της οικονομίας καταλαμβάνοντας το κομμάτι που περιλαμβάνει την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού, την περιβαλλοντική απειλή, την οριζόντια επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεγγύη, την δια βίου μάθηση και επιμόρφωση, την κοινωνική υγεία κλπ. Βασικό προαπαιτούμενο δεν είναι άλλο από το κοινωνικό κεφάλαιο της αλληλεγγύης, της κοινωνικής συνεργασίας και της διάχυσης προς τα κάτω των γνώσεων και της πληροφόρησης με συμμετοχικές διαδικασίες.<br />Η κοινωνική οικονομία είναι τελικά το ηθικό αντίδοτο στην αχαλίνωτη κερδοσκοπία. Έτσι, εάν θέλουμε μια αποτελεσματική ηθική στη σύγχρονη επιχειρηματικότητα θα πρέπει προσεγγίσουμε ολιστικά όλα τα παραπάνω ζητήματα αφού, σύμφωνα με τη συστημική θεωρία, το όλον της Κοινωνίας των Πολιτών είναι ποιοτικά και ηθικά ανώτερο από το άθροισμα των μερών του. Έτσι λοιπόν αντιστρέφοντας τον φαύλο κύκλο της οικονομίας της αγοράς που συστρέφεται γύρω από το κέρδος, μπορούμε να θέσουμε σε κύκλο τον αειφόρο κύκλο της κοινωνικής οικονομίας και της πραγματικής επιχειρηματικής ηθικής, αφού το όλον της κοινωνίας των πολιτών, μέσα από την οριζόντια οργάνωση είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας προϋπόθεση για την ανάπτυξη της ηθικής επιχειρηματικότητας. Κι ασφαλώς αυτό ισχύει κι αντίστροφα, αφού ηθική επιχειρηματικότητα και κοινωνική οικονομία είναι αλληλένδετες και αλληλοσυμπληρούμενες. Για παράδειγμα, ηθικές και πράσινες τράπεζες δημιουργήθηκαν μόνον εκεί όπου υπάρχει τριτοβάθμια οργάνωση των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, δηλαδή οργάνωση της ολότητας. Ταυτόχρονα δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι χώρες με υψηλό δείκτη κοινωνικής οικονομίας αντιμετώπισαν με πολύ πιο ήπια συμπτώματα την οικονομική κρίση και την ξεπέρασαν εύκολα. Ποιος καλόπιστος οικονομικός αναλυτής μπορεί να αμφισβητήσει αυτό το πραγματιστικό φαινόμενο; Παρά το γεγονός ότι είναι αυταπόδεικτο δύσκολα το βλέμμα των διευθυντικών ελίτ πέφτουν σε αυτό το σημείο.<br /><br /><br />Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ<br />και οι προκλήσεις της εποχής μας<br /><br />Η διοργάνωση των βραβείων “BRAVO” για την Κοινωνική Εταιρική Ευθύνη (ΕΚΕ) που έγινε στις 3 Ιουνίου στο Ζάππειο από το μη Κυβερνητικό Οργανισμό Quality Net, έφερε ξανά στο προσκήνιο το κρίσιμο ζήτημα της κοινωνικής υπευθυνότητας των επιχειρήσεων, αναδεικνύοντας την σημασία της για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την αντιμετώπιση κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων.<br /><br />Στην διαγωνισμό συμμετείχαν 120 επιχειρήσεις της ΕΚΕ ενώ, στην εκδήλωση έλαβαν μέρος πολλές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις ως αξιολογητές, αλλά και γραμματείς των Υπουργείων που παρέδωσαν τα βραβεία, συμμετέχοντας παράλληλα, στο διάλογο για τον θεσμό που προηγήθηκε της απονομής.<br />Ένα από τα βασικά ζητήματα που ετέθησαν στην συζήτηση ήταν η άποψη ότι η ΕΚΕ παρά την ποιότητα των επί μέρους αποτελεσμάτων που υπάρχουν, αφορά ένα μικρό αριθμό απ΄μεγάλες επιχειρήσεις. Σε αυτό το επίπεδο στην πραγματικότητα αντιπροσωπεύονται το 10% του συνόλου , ενώ στην ουσία απουσιάζουν από το εγχείρημα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και αυτό αποτελεί μια πρόκληση για το μέλλον του θεσμού.<br />Άλλα ζητήματα που ετέθησαν ήσαν: Πως η ΕΚΕ θα γίνει ελκυστική ως διαδικασία στην ευρύτερη κλίμακα των επιχειρήσεων, πόσο η όλη διαδικασία που ακολουθείται με την Κοινωνική Εταιρική Ευθύνη γίνεται για επικοινωνιακούς λόγους και κατά πόσο, ανταποκρίνεται σε ουσιαστικές ανάγκες της κοινωνίας και του περιβάλλοντος.<br />Έπειτα κατά πόσο η ΕΚΕ ανταποκρίνεται στις ανάγκες των καταναλωτών αναφορικά με το εξωτερικό περιβάλλον των επιχειρήσεων και δεν είναι μια διαδικασία που αφορά μόνον για τις εσωτερικές ανάγκες των επιχειρήσεων τους εργαζομένους σε αυτές.<br /><br />Η απάντηση κατά αρχήν σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι ότι οφείλουμε να είμαστε ρεαλιστές με τους στόχους . Οι επιχειρήσεις δεν μπαίνουν σε αυτή την διαδικασία χωρίς στόχους.<br /> Οι επιχειρήσεις μπαίνουν στην διαδικασία της Κοινωνικής Εταιρικής Ευθύνης με πρώτο κίνητρο την καλή φήμη και την ανταποδοτικότητα εκ μέρους των καταναλωτών να προτιμούν τα προϊόντα τους για την κοινωνική η περιβαλλοντική τους ευαισθησία. Το ίδιο συμβαίνει με κάθε είδους χορηγία που βασίζεται στην ανταποδοτικότητα. Υπάρχει βέβαια και το κίνητρο της υστεροφημίας που μπορεί να έχει ο ηγέτης μιας επιχείρησης αλλά σε κάθε περίπτωση ξεκινάμε από την ανταποδοτικότητα και δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά στο χώρο της αγοράς.<br /><br />Η σημασία όμως της ΕΚΕ δεν μειώνεται για αυτό το λόγο, αντιθέτως με μια σύγχρονη ρεαλιστική προσέγγιση αυτή η σχέση μπορεί να ορθολογικοποιήσει την αγορά προς μια υγιή κατεύθυνση, όταν μάλιστα το διακύβευα είναι η κλιματική αλλαγή, το βιώσιμο αστικό περιβάλλον ο κοινωνικός αποκλεισμός και η φτώχεια που δημιουργεί δομικά προβλήματα στο σύστημα.<br /><br />Αλλά αυτό απαιτεί εκτός από την διαφάνεια και το κοινωνικό απολογισμό και μια ολιστική προσέγγιση της κοινωνικής υπευθυνότητας. Όχι μόνον την αποσπασματική ποιότητα αποτελεσμάτων σε κάποιες επιχειρήσεις αλλά την συνολική ποιότητα της Κοινωνικής Εταιρικής Ευθύνης σε σχέση με το σύνολο των επιχειρήσεων την πόλη και το περιβάλλον της.<br /><br />Σε σχέση λοιπόν με το ζήτημα της συνολικής ποιότητας της ΕΚΕ στον κοινωνικό απολογισμό των επιχειρήσεων δεν έχει τεθεί ακόμη ένα τέτοιο ερώτημα και φυσικά δεν έχει απαντηθεί.<br /><br />Αυτό όμως θα προσέδιδε μια περαιτέρω αξία στο ρόλο της ΕΚΕ στην Ελληνική πραγματικότητα όπως και η σύνδεση της ΕΚΕ με την κοινωνική οικονομία για σημαντικά και διαρκή αποτελέσματα υπέρ της κοινωνικής υπευθυνότητας.<br />Η κοινωνική οικονομία και επιχειρηματικότητα για παράδειγμα είναι ο πολλαπλασιαστής της κοινωνικής υπευθυνότητας, απέναντι στον κοινωνικό και οικονομικό αποκλεισμό και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Είναι ο πολλαπλασιαστής, γιατί λειτουργεί ως ταμιευτήρας της αλληλεγγύης και των πόρων που προέρχονται από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, για να γίνουν επενδύσεις σε τομείς που είναι κοινωνικά αναγκαίοι, αλλά δεν προσφέρουν ισχυρό κίνητρο κέρδους για να προσελκύσουν ιδιωτικές επενδύσεις. Έτσι η κοινωνική οικονομία και επιχειρηματικότητα αντλώντας κεφάλαιο από δωρεές και χορηγίες, αλλά και συμμετοχές στη συγκρότηση κεφαλαίου χωρίς την επιδίωξη κέρδους. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται διαρκή αποτελέσματα αλληλέγγυας οικονομίας δίχως την εφάπαξ ανάλωση των πόρων όπως συμβαίνει σε αντίθετη περίπτωση.<br /><br /> Βέβαια το κλειδί πάντα είναι με ποια κριτήρια διατίθενται οι πόροι, με ποιες σχέσεις διατίθενται οι χρηματοδοτήσεις μέσω των κοινωνικών επιχειρήσεων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που παράγουν κοινωνικό, ανθρωπιστικό και περιβαλλοντικό έργο. Ποια είναι τα όρια της εξάρτησης και ανεξαρτησίας από συμφέροντα που έρχονται σε αντίθεση με τους παραπάνω σκοπούς.<br /><br />Εδώ υπάρχει ένας άλλος προβληματισμός. Ορισμένες ΜΚΟ όπως Greenpeace, δεν συνεργάζονται και δεν λαμβάνουν με επιχειρήσεις για να προασπίσουν την ανεξαρτησία τους λαμβάνουν συνδρομές μόνον από πολίτες όπως ισχυρίζονται. <br />Αλλά αυτός δεν μπορεί να είναι ο κανόνας για όλες τις μκο οι οποίες δεν έχουν και δεν διαθέτουν ευρύ φάσμα συνδρομητών. Οι οργανώσεις χρειάζονται πόρους και από τον ιδιωτικό τομέα για την αποστολή τους και τα λειτουργικά τους και οι επιχειρήσεις από την πλευρά τους κοινωνικούς εταίρους εξειδικευμένους για να εξασφαλίζουν συναίνεση για να “τρέξουν” κοινωνικά και περιβαλλοντικά προγράμματα, σε ότι αφορά την εσωτερικότητα και την εξωτερικότητα της Κοινωνικής Εταιρικής Ευθύνης. Επομένως η χρηματοδότηση μέσω της ΕΚΕ είναι ζωτικής σημασίας για πολλές ΜΚΟ.<br /><br />Το πλεονέκτημα της πηγής των διαθέσιμων πόρων σε σχέση με το κράτος, είναι η αμεσότητα με την οποία μπορεί να κινηθεί ο ιδιωτικός τομέα, όσο και οικειοθελής χαρακτήρας των αποφάσεων των επιχειρήσεων να συμβάλλουν σε ένα κοινωφελές πρόγραμμα ανάλογα κίνητρα. Μια σχέση που μπορεί να πολλαπλασιάσει τους πόρους της κοινωνικής υπευθυνότητας στο μέλλον χωρίς την διαμεσολάβηση του κράτους.<br />Αντίθετα στη σχέση με το κράτος θα πρέπει να σκεφτούμε την γραφειοκρατία που υπάρχει και το μεγάλο κόστος της διαμεσολάβησης όταν πόροι αντλούνται διάμεσο της φορολογίας για να περάσουν κατόπιν στους κοινωνικούς φορείς χρειάζεται μια δαιδαλώδης διαδικασία.. Υπολογίζεται ότι ενα 35% περίπου χάνονται μέσα από αυτή την διαμεσολάβηση. Αυτός και μόνον είναι ένας λόγος παραπάνω για να αντιμετωπίσουμε τον ρόλο της ΕΚΕ περισσότερο θεσμικά και συντεταγμένα μέσα από την οριζόντια συνεργασία της πολιτείας, των επιχειρήσεων και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων προς όφελος της ανάπτυξης της κοινωνικής υπευθυνότητας και της βιώσιμου περιβάλλοντος<br /><br />Οικουμενικό Σύμφωνο του ΟΗΕ<br /><br /><br />Το Οικουμενικό Σύμφωνο αποτελεί ένα πλαίσιο για τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να δεσμευτούν προκειμένου να ευθυγραμμίσουν τις λειτουργίες τους και τις στρατηγικές τους με δέκα παγκόσμια αποδεκτές αρχές στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των συνθηκών εργασίας, του περιβάλλοντος και της καταπολέμησης της διαφθοράς. Ως η μεγαλύτερη, παγκόσμια πρωτοβουλία εταιρικής υπευθυνότητας –με χιλιάδες συμμετέχοντες από περισσότερες από 100 χώρες– το Οικουμενικό Σύμφωνο έχει ως πρωταρχικό στόχο την οικοδόμηση και προώθηση της κοινωνικής νομιμότητας των επιχειρήσεων και των αγορών. Μία επιχείρηση που υπογράφει για το Οικουμενικό Σύμφωνο μοιράζεται την πεποίθηση ότι εταιρικές πρακτικές στηριζόμενες σε παγκόσμιες αρχές, συμβάλλουν σε μία σταθερότερη, δικαιότερη και περιεκτικότερη παγκόσμια αγορά και βοηθούν στην οικοδόμηση ευημερουσών και ακμαζουσών κοινωνιών. <br /><br />Η επιχειρηματικότητα, το εμπόριο και οι επενδύσεις αποτελούν βασικούς πυλώνες για την ευημερία και την ειρήνη. Η επιχειρηματική δραστηριότητα, όμως, συχνά συνδέεται με σοβαρά διλήμματα- πχ. πρακτικές εκμετάλλευσης, διαφθορά, ανισότητα εισοδημάτων, και εμπόδια που αποθαρρύνουν την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα. Υπεύθυνες επιχειρηματικές πρακτικές μπορούν με πολλούς τρόπους να οικοδομήσουν κλίμα εμπιστοσύνης και ένα κοινωνικό κεφάλαιο, συμβάλλοντας σε μια ολοκληρωμένη ανάπτυξη και σε αειφόρες αγορές.<br />Το Οικουμενικό Σύμφωνο είναι μια καθαρά εθελοντική, διεθνής πρωτοβουλία με δύο κυρίαρχους στόχους:<br />Να αποτελέσει κυρίαρχο ρεύμα στις επιχειρηματικές δραστηριότητες σε ολόκληρο τον κόσμο,<br />Να λειτουργήσει ως καταλύτης για δράσεις που στηρίζουν τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετίας των Ηνωμένων Εθνών.<br />Για να επιτύχει αυτούς τους στόχους, το Οικουμενικό Σύμφωνο προσφέρει δυνατότητες για μάθηση και δέσμευση μέσα από διάφορους μηχανισμούς: Διάλογους Πολιτικής, Μάθηση, Τοπικά Δίκτυα, και Συμπράξεις.<br /><br />Οι δέκα αυτές αρχές είναι:<br />Ανθρώπινα Δικαιώματα<br />Αρχή 1η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να υποστηρίζουν και να σέβονται την προστασία των διεθνώς διακηρυγμένων ανθρωπίνων δικαιωμάτων<br />Αρχή 2η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να διασφαλίζουν ότι οι δικές τους δραστηριότητες δεν εμπλέκονται σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων<br />Συνθήκες εργασίας<br />Αρχή 3η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να προασπίζουν το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και την αποτελεσματική αναγνώριση του δικαιώματος της συλλογικής διαπραγμάτευσης<br />Αρχή 4η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να προασπίζουν την εξάλειψη κάθε μορφής καταναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας<br />Αρχή 5η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να προασπίζουν την ουσιαστική κατάργηση της παιδικής εργασίας<br />Αρχή 6η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να προασπίζουν την εξάλειψη των διακρίσεων στις προσλήψεις και την απασχόληση<br />Περιβάλλον<br />Αρχή 7η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να ακολουθούν προληπτική προσέγγιση ως προς τις περιβαλλοντικές προκλήσεις<br />Αρχή 8η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της περιβαλλοντικής υπευθυνότητας<br />Αρχή 9η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και διάδοση τεχνολογιών που είναι φιλικές προς το περιβάλλον<br />Καταπολέμηση της Διαφθοράς<br />Αρχή 10η: Οι επιχειρήσεις οφείλουν να αντιτίθενται σε κάθε μορφής διαφθορά, συμπεριλαμβανομένων του εκβιασμού και της δωροδοκίας.<br />
<br />
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ Ο.Κ.Π<br />
Βασίλης Τακτικός</div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6959258423164300257.post-48200391591984791362012-04-17T13:16:00.002-07:002012-04-17T13:16:17.934-07:00<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br /><u style="color: red;"><i><b>ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ</b></i></u><br /><br />Από το μύθο στη σύγχρονη πραγματικότητα<br />Ο πρώτος ανιδιοτελής εθελοντής, σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο, ήταν ο Προμηθέας, ο τιτάνας που έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και την έδωσε στους ανθρώπους και μαζί τους χάρισε τη γνώση και τις τέχνες. Ο Δίας, ως πατέρας και αρχηγός των θεών, τον τιμώρησε, στέλνοντας τον Ήφαιστο να τον σταυρώσει στον Καύκασο, κρατώντας τον εκεί καρφωμένο σ’ ένα βράχο. Αιώνες μετά, σύμφωνα πάλι με έναν άλλο μύθο της ελληνικής μυθολογίας, ένας άλλος μεγάλος εθελοντής, ο ημίθεος Ηρακλής θα τον απελευθερώσει.<br /><br />Το μύθο αυτό τον ανέδειξε, ως γνωστόν, ο μεγάλος Έλληνας τραγικός ποιητής Αισχύλος, στην τριλογία του «Προμηθέας δεσμώτης», «Προμηθέας λυόμενος» και «Προμηθέας πυρφόρος» και μπορούμε να θεωρήσουμε πως συμβολίζει ότι η θεμελιακή πηγή της γνώσης οφείλεται στον εθελοντισμό και στην ανιδιοτέλεια που απελευθερώνει πολύτιμες αξίες της γνώσης για τον άνθρωπο και μπορούμε να ισχυριστούμε ότι σε κάθε εποχή ο μύθος αυτός συναντιέται με την πραγματικότητα.<br /><br />Το πνεύμα και η γνώση έχει μια Προμηθεϊκή σχέση με τον εθελοντισμό και την προσφορά. Η γνώση στην πηγή της δεν προσφέρεται από το κράτος, την εξουσία και την αγορά. Το κράτος μπορεί να δημιουργήσει κατάλληλες συνθήκες και αγορά να πολλαπλασιάσει το προϊόν της γνώσης. Η αλληλεγγύη όμως και ο αλτρουισμός είναι κοινωνική ευαισθησία και οραματισμός. Έτσι η γνώση περί του ευ ζην δεν αποτιμάται σε χρήμα, αλλά προσφέρεται ως δωρεά στην κοινωνία από τους σοφούς, τους συγγραφείς, τους πνευματικούς ανθρώπους κι αυτό καθορίζεται από το ρόλο της διανόησης σε κάθε εποχή.<br /><br />Ο εθελοντισμός δεν έχει κίνητρο το προσωπικό κέρδος, όπως έχει η αγορά, αλλά το κοινωνικό όφελος. Εάν η αγορά έχει την πρωτοκαθεδρία στην παραγωγή των υλικών αγαθών, το κράτος στην πρόνοια και την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας, ο εθελοντισμός έχει να κάνει με τη δημιουργία και προώθηση της γνώσης. Η γνώση δεν έχει τους υλικούς περιορισμούς που έχουν τα υλικά αγαθά, λειτουργεί όπως, για παράδειγμα, η πολλαπλασιαστικότητα ενός βιβλίου και ενός μηνύματος. Ο εθελοντισμός τροφοδοτεί τη γνώση και η γνώση δίνει ώθηση στον εθελοντισμό. <br /><br />Ασφαλώς υπήρξαν ιστορικοί, υλικοί περιορισμοί στη διάδοση της γνώσης που σήμερα δεν υπάρχουν με την έκρηξη των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Σήμερα όμως υπάρχουν άλλου είδους περιορισμοί, όπως η μονοπώληση των μέσων επικοινωνίας. Γι’ αυτό, το κλειδί για την ουσιαστική και οργανωτική ανάπτυξη του εθελοντισμού είναι η ανάπτυξη της επικοινωνίας των εθελοντικών οργανώσεων και η μεταξύ τους δικτύωση.<br /><br />Από τον πατριωτικό, φιλανθρωπικό και τοπικό εθελοντισμό που κυριαρχούσε στις παλαιότερες γενιές, σήμερα έχουμε περάσει σε ένα πολυδιάστατο, οικουμενικό, ανθρωπιστικό και οικολογικό εθελοντισμό με αυτονομία δράσης πέρα και μακριά από κάθε μορφής εξουσίας. Έτσι, η «παραδοσιακή» άποψη ότι ο εθελοντισμός αποτελεί αμιγώς αλτρουιστική υπηρεσία τείνει να ξεπεραστεί. Άλλωστε είναι πλέον κοινή αποδοχή όλων ότι όσον αφορά την εθελοντική προσφορά με την έννοια της ανταποδοτικότητας, οφέλη αποκομίζουν όλοι οι εμπλεκόμενοι. Υπό το πρίσμα αυτό, δεν είναι καθόλου υπερβολική η διαπίστωση ότι ο εθελοντισμός προσφέρει ανεκτίμητη συμβολή στην κοινωνία. Κι αυτό γιατί υπάρχει ισχυρός σύνδεσμος μεταξύ εθελοντισμού και υπεύθυνου – ενεργού πολίτη που ενδιαφέρεται έμπρακτα για τα κοινά, με την στενότερη, τοπική έννοια του όρου, αλλά και με την ευρύτερη, όπως θα δούμε αμέσως παρακάτω. Άλλωστε, για τον λόγο αυτό, η εθελοντική δραστηριότητα αποτελεί την πλέον χειροπιαστή έκφραση της συμμετοχικής δημοκρατίας. Κι εδώ θα πρέπει να γίνει διάκριση ανάμεσα στον αυθόρμητο εθελοντισμό της κοινωνικής ευαισθησίας και τον οργανωμένο εθελοντισμό της κοινωνικής οικονομίας για τον οποίο πρέπει να υπάρχουν κανόνες και δεσμεύσεις από την πολιτεία αλλά και από τις ίδιες τις οργανώσεις. <br /><br /><br />Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη εθελοντισμού και αυτά περιλαμβάνουν γενικώς την αμοιβαία βοήθεια ή/και αυτοβοήθεια, τη φιλανθρωπία ή την παροχή υπηρεσιών σε τρίτους, τις ενημερωτικές εκστρατείες και δράσεις υποστήριξης, καθώς επίσης και τη συμμετοχή και την αυτοδιαχείριση<br /><br />Το μεγαλύτερο μέρος των εθελοντικών δραστηριοτήτων ασκείται συνήθως σε τοπικό επίπεδο, με την έννοια του τόπου διαμονής ή καταγωγής, όπου το αίσθημα του ανοίκειν και η στενή κοινωνική αλληλεπίδραση δημιουργούν κοινωνικές σχέσεις αλλά και κοινωνική συνοχή οι οποίες συνιστούν το βασικό μέσο για την εξασφάλιση της ουσιαστικής συμμετοχής των ατόμων σε εθελοντικές ομάδες. Για τον λόγο αυτό οι συνέργειες, οι οργανώσεις ή και τα δίκτυα που δημιουργούνται μέσω των γνήσιων κοινωνικών σχέσεων έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και αποτελεσματικότητα, δημιουργώντας πραγματική προστιθέμενη αξία σε όλες τις δράσεις και κυρίως στο κοινωνικό κεφάλαιο. <br /><br />Σε προσωπικό επίπεδο, ο εθελοντισμός προάγει την αίσθηση της προσωπικής αξίας, παράλληλα με την αίσθηση της συνέπειας προς τους άλλους κι ίσως είναι η πιο βιώσιμη μορφή ανανεώσιμης ενέργειας. Συνδέεται με την ανιδιοτελή προσφορά για την κοινή ευημερία, συνδυάζει τα στοιχεία της ελεύθερης βούλησης και της ελεύθερης επιλογής, είναι προσωπική υπόθεση, τρόπος ζωής, ατομική πειθαρχία και δείκτης πολιτισμού για τις κοινωνίες, είναι ίσως ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση ανθρώπινων, περιβαλλοντικών και κοινωνικών αναγκών. Πέρα όμως από αυτά ο εθελοντισμός βοηθάει σημαντικά και τον ίδιο τον εθελοντή αφού το κάνει να αισθάνεται χρήσιμος στον εαυτό του και την κοινωνία. Το σημαντικό μάλιστα είναι ότι το αίσθημα αυτό είναι πέρα για πέρα αληθινό αφού παίρνει στα χέρια του θέματα που είναι σημαντικά και κάνει κάτι για την ανέλιξή τους, αξιοποιεί τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις εμπειρίες του για το κοινό καλό ενώ ταυτόχρονα αποκτά νέες, διασκεδάζει και περνά ευχάριστα και δημιουργικά συναναστρεφόμενος ανθρώπους που μοιράζονται τις ίδιες αξίες.<br /><br />Ο επίσημος – οργανωμένος εθελοντισμός είναι μια δραστηριότητα η οποία πραγματοποιείται μέσω μη κερδοσκοπικών οργανώσεων ή προγραμμάτων κι αναλαμβάνεται:<br />Με την ελεύθερη βούληση του ίδιου του εθελοντή<br />Χωρίς οικονομική αμοιβή<br />Προς όφελος της κοινότητας και του εθελοντή<br />Μόνο σε θέσεις που προορίζονται για εθελοντές. <br /><br />Αρχές του Εθελοντισμού<br />Ο εθελοντισμός είναι πάντα θέμα προσωπικής επιλογής και δεν αναλαμβάνεται υποχρεωτικά<br />Η εθελοντική εργασία δεν αμείβεται<br />Ο εθελοντισμός είναι μια δραστηριότητα που εκτελείται μόνο σε μη κερδοσκοπικούς τομείς και δεν υποκαθιστά την αμειβόμενη εργασία<br />Οι εθελοντές δεν παίρνουν τη θέση αμειβόμενων υπαλλήλων, ούτε συνιστούν απειλή για την ασφάλεια της εργασίας αμειβόμενων υπαλλήλων<br />Ο εθελοντισμός σέβεται τα δικαιώματα, την αξιοπρέπεια και τον πολιτισμό των άλλων<br />Ο εθελοντισμός προωθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα.<br /><br />Όσον αφορά την εθελοντική δραστηριότητα σε περιφερειακό, εθνικό ή και διεθνές επίπεδο, συνηθέστερα –αλλά όχι πάντα– αφορά την συμμετοχή ήδη δομημένων ομάδων παρά ατόμων οι οποίες, μέσω της ομαδικής συμμετοχής και δράσης, αυτοπροσδιορίζονται κι αποκτούν συγκεκριμένα και διακριτά χαρακτηριστικά κι αρμοδιότητες. Αυτή η απόκτηση αρμοδιοτήτων ενισχύει την αυτοπεποίθηση και τα κίνητρα της ομάδας και μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην απόκτηση διακριτής ταυτότητας.<br /><br />Όσον αφορά την εθελοντική δραστηριότητα σε εθνικό επίπεδο, αυτή η δομημένη ομαδική συμμετοχή μπορεί να μετατρέψει την σχέση μεταξύ πολίτη και κράτους από σχέση πελάτη-προστάτη σε μια σχέση στην οποία ο πολίτης μέσω της συλλογικής δράσης διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων για θέματα που τον αφορούν, συμβάλλοντας θετικά στη ζωή της κοινότητας. Για πολλούς ανθρώπους η συμμετοχή σε εθελοντική οργάνωση ενδέχεται να είναι η μοναδική εμπειρία πραγματικών δημοκρατικών διαδικασιών αφού συνήθως αυτό που οι περισσότεροι βιώνουν ως «δημοκρατία» είναι, απλά και μόνο, το δικαίωμα ψήφου στο πλαίσιο των κάθε είδους εκλογικών διαδικασιών.<br /><br />Αξίζει πάντως να σημειωθεί εδώ ότι, μολονότι θεωρητικά το κράτος αντιμετωπίζει θετικά τη συμμετοχή πολιτών σε εθελοντικές οργανώσεις οι οποίες παρεμβαίνουν ουσιαστικά στα κοινωνικά δρώμενα, στη πράξη η συμμετοχή αυτή δεν επιδοκιμάζεται πάντα από τους φορείς της κρατικής εξουσίας, αφού οι συμμετοχικές διαδικασίες αποτελούν ενίοτε πρόκληση για την εξουσία του κράτους ή της κρατικής μηχανής. Το κράτος επιθυμεί έναν άβουλο και κατευθυνόμενο εθελοντισμό, φιλανθρωπικού τύπου, ο οποίος δεν έχει άποψη, δεν παρεμβαίνει, δεν κρίνει, δεν αποκαλύπτει, δεν διεκδικεί. Έτσι, και παρά τις θεωρητικές τοποθετήσεις για το αντίθετο, συχνά οι εθελοντικές οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, που ασκούν ουσιαστική παρέμβαση, όχι μόνον αποδεικνύονται ανεπιθύμητες αλλά μποϊκοτάρονται ή παρεμποδίζονται στο έργο τους. <br /><br />Από την άλλη μεριά, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη με όλα αυτά. Όχι μόνον ενθαρρύνει αλλά και χρηματοδοτεί αδρά τις εθελοντικές οργανώσεις επειδή γνωρίζει πολύ καλά αλλά και κατανοεί την σημαντική προσφορά των εθελοντικών οργανώσεων στην αύξηση του κοινωνικού κεφαλαίου. Πρόσφατη μάλιστα μελέτη της ECAS (European Citizen Action Service - Υπηρεσία Δράσης Ευρωπαίων Πολιτών) σχετικά με την συμμετοχή οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στο κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι, καταδεικνύει ότι η κατάσταση, όσον αφορά την κοινωνική συνοχή και τον εθελοντισμό δεν είναι το ίδιο ικανοποιητική σε όλα τα κράτη-μέλη, με κυρίως τα νεώτερα αλλά και την Ελλάδα να υπολείπονται σημαντικά. Το φαινόμενο μάλιστα ορίσθηκε ως "Ψευδαίσθηση συμμετοχής" και αποφασίστηκε ότι πρέπει να αντιμετωπισθεί. Για τον λόγο αυτό, η Λευκή Βίβλος για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση τάσσεται υπέρ της «δυναμικής ανάμιξης πολιτών και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στην τοπική δημοκρατία» στο πλαίσιο κοινωνικής συνοχής, συμμετοχής κι αλληλεγγύης. Άλλωστε, η αρχή των κοινωνικών σχέσεων διατυπώνεται με μεγάλη σαφήνεια στον κανονισμό περί καθορισμού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής.<br /><br />Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση της Ε. Επιτροπής για την προώθηση του ρόλου των εθελοντικών οργανώσεων, εκτιμάται ότι στην ΕΕ των 27 ανάμεσα στο 3% και στο 50% του ενεργού πληθυσμού συμμετέχει σε κάποιας μορφής εθελοντική δραστηριότητα κι ενώ οι αριθμοί και τα είδη των δραστηριοτήτων ποικίλουν από χώρα σε χώρα, συνολικά περισσότεροι από 100 εκατομμύρια πολίτες συμμετέχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες στην ΕΕ. Για τους λόγους αυτούς η προώθηση του εθελοντισμού, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μέσω των κοινοτικών πολιτικών, η υποστήριξη της εθελοντικής δράσης μέσω της χρήσης των ευρωπαϊκών ταμείων, η αναγνώριση της εθελοντικής δραστηριότητας καθώς και η ανάληψη σχετικής δέσμευσης αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για την ΕΕ με στόχο τη δημιουργία άμεσων δεσμών μεταξύ των πολιτών, των κοινοτήτων τους και της ίδια της ΕΕ.<br /><br />Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι η διαχείριση της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης, ιδίως όταν οι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι οι αποφάσεις που αφορούν το μέλλον τους λαμβάνονται μακριά από αυτούς και όταν επικρατεί η εντύπωση ότι υπάρχει ελάχιστη ή καμία επιρροή στα γεγονότα. Ο εθελοντισμός μπορεί να θεωρηθεί ως αντίδοτο σε ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης αφού οι πολίτες δεν αισθάνονται και δεν είναι απλώς καταναλωτές, γρανάζια μιας αδηφάγας μηχανής, αλλά μπορούν να δράσουν καταλυτικά και να επιτύχουν σημαντικές αλλαγές, επηρεάζοντας ουσιαστικά την τοπική κοινότητα, βελτιώνοντας τις οικονομικές συνθήκες και τη ποιότητα ζωής της κοινότητάς τους. <br /><br />Όμως αυτή η επάρατη παγκοσμιοποίηση κι η ουσιαστική κατάργηση των εθνικών συνόρων έχει και μια θετική πλευρά, η οποία αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό και ταυτόχρονα αποτελεσματικό όπλο στη φαρέτρα του εθελοντισμού. Το διαδίκτυο κι ο ηλεκτρονικός ή εικονικός εθελοντισμός που μπορεί κι αυτός να προσφέρει προστιθέμενη αξία στο κοινωνικό κεφάλαιο.<br /><br />Συμβολή του εθελοντισμού στην κοινωνική συνοχή<br />Ο εθελοντισμός διαδραματίζει μείζονα ρόλο στην προαγωγή της κοινωνικής συνοχής και κάνει πράξη τις ευρωπαϊκές αξίες και ταυτόχρονα παρέχει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να επανακτήσουν ένα αίσθημα σκοπού κι ευθύνης στην ζωή τους καθώς επίσης στην απόκτηση <br />δεξιοτήτων και την βελτίωση της απασχολησιμότητας αφού οι εθελοντές αποκτούν ευρύτατο φάσμα δεξιοτήτων και ικανοτήτων. <br /><br />Σύμφωνα με όσα αναφέρει η Ε. Επιτροπή στην τελευταία της ανακοίνωση για την προαγωγή της πλήρους συμμετοχής των νέων στην εκπαίδευση, την απασχόληση και την κοινωνία, οι εθελοντικές δραστηριότητες παρέχουν πολύτιμη άτυπη εμπειρία μάθησης, η οποία καθιστά ικανούς τους νέους να αποκτούν δεξιότητες και διευκολύνει τη μετάβασή τους από την εκπαίδευση στην απασχόληση. Επιπλέον, το Εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 2005 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι απαραίτητη η μεγαλύτερη συμμετοχή στους στόχους της νέας στρατηγικής της Λισαβόνας, όπου θα εμπλέκονται περιφερειακοί και τοπικοί φορείς και κοινωνικοί εταίροι. Επίσης, επανέλαβε ότι στις Στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραμμές αναγνωρίζεται η σπουδαιότητα της συμμετοχής σε εθελοντικές δράσεις κι οργανώσεις. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, ενώ ο εθελοντισμός είναι σημαντικό μέσο προαγωγής της απασχολησιμότητας, δεν πρέπει να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης ως εναλλακτικό μέτρο απασχόλησης. <br /><br />Μέσω του εθελοντισμού, παρέχεται στις πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας η δυνατότητα να αλλάζουν τη ζωή τους, να συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνία και, μέσω της απόκτησης δεξιοτήτων και ικανοτήτων, να έχουν πρόσβαση σε καλύτερα αμειβόμενες θέσεις απασχόλησης ή να βρίσκουν τρόπους επιστροφής στην εκπαίδευση.<br /><br />Ο εθελοντισμός ως μέσο δια βίου μάθησης<br /><br />Προαγωγή της κοινωνικής ένταξης<br />Ως ανεπίσημη και άτυπη εμπειρία μάθησης, ο εθελοντισμός προσφέρει πραγματικές ευκαιρίες σε όσους είναι αποκλεισμένοι από το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς επίσης και στους μακροχρόνια άνεργους. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, τα άτομα που έχουν συμμετάσχει σε εθελοντικές δραστηριότητες έχουν λιγότερες πιθανότητες να μείνουν άνεργα. Δεδομένου ότι σχεδόν ένας στους έξι νέους στην ΕΕ εγκαταλείπει το σχολείο πρόωρα και ένας στους τέσσερις νέους ενήλικους (25-29 ετών) δεν έχει ολοκληρώσει το ανώτερο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι δεξιότητες που αποκτούν οι εθελοντές μπορούν να αποδειχθούν εξαιρετικά πολύτιμες για την πρόσβαση στην απασχόληση και την προώθηση της κοινωνικής ένταξης.<br /><br />Η οικονομική αξία του εθελοντισμού<br />Σύμφωνα με την έκθεση του πανεπιστημίου John Hopkins, με τίτλο «Μέτρηση της κοινωνίας των πολιτών και του εθελοντισμού», η οποία δημοσιεύθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2007, ο τομέας των Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) συμβάλλει στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε πολλές χώρες σχεδόν όσο και ο κατασκευαστικός και χρηματοπιστωτικός τομέας και δύο φορές περισσότερο από τον τομέα των υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Αυτό σημαίνει ότι σε αυτόν οφείλεται το 5-7% του ΑΕΠ των χωρών όπου έχει διεξαχθεί η έρευνα. Αυτά τα πορίσματα προκύπτουν από στοιχεία που προήλθαν από τις επίσημες στατιστικές υπηρεσίες οκτώ χωρών (Αυστραλία, Βέλγιο, Καναδάς, Τσεχική Δημοκρατία, Γαλλία, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία και Ηνωμένες Πολιτείες). Αυτό υποδηλώνει σαφώς ότι όλο και περισσότερες χώρες αναγνωρίζουν τη σημασία της συμπερίληψης του εθελοντισμού στους εθνικούς λογαριασμούς τους αναγνωρίζοντας έμπρακτα την σημαντικότητα του τρίτου τομέα της οικονομίας της λεγόμενης «κοινωνικής οικονομίας» στο ΑΕΠ τους. Η κοινωνική οικονομία σα θεσμός αλλά και σαν απάντηση στα οικονομικά αδιέξοδα των καιρών μας θα αναπτυχθεί αναλυτικά στο κεφάλαιο …. του βιβλίου αυτού. Όμως στο σημείο αυτό θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί, επιγραμματικά, η συμβολή του εθελοντισμού στην ανάπτυξή της.<br /><br />Ο εθελοντισμός είναι βασικός συντελεστής ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας και της απασχόλησης αφού ένα σημαντικό κομμάτι των υπηρεσιών που παρέχει στο κοινωνικό σύνολο μπορεί να καλυφθεί από μη κερδοσκοπικούς φορείς που βασίζονται στην επένδυση κοινωνικού κεφαλαίου και παράγουν οικονομικό αποτέλεσμα, χωρίς κέρδος για τους επενδυτές. Το περιεχόμενο του εθελοντισμού που σχετίζεται με την κοινωνική οικονομία χρειάζεται στρατηγική και επινοητικότητα προκειμένου να απεγκλωβιστούν οι κοινωνικές δυνάμεις από την αδράνεια και να στραφούν προς την εθελοντική προσφορά. Προσκλητήριο συμμετοχής σε κάτι τέτοιο, μπορεί να είναι το πώς θα αντιμετωπιστεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου μέχρι η στροφή του επενδυτικού ενδιαφέροντος των κατασκευαστών κατοικίας από τα μεγάλα αστικά κέντρα προς την ύπαιθρο. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που χρειάζεται είναι ένα νέο κύμα πληροφόρησης για τις ευκαιρίες που μπορούν να δημιουργηθούν για νέες – διαφορετικές επενδύσεις σε συμμαχία με τον τοπικό και συνοικιακό τύπο και τις διαδικτυακές κοινότητες ώστε να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο εναλλακτικό δίκτυο ενημέρωσης το οποίο να προβάλλει και να διαχέει τις πρωτοβουλίες πολιτών που θέλουν οργανωμένα να δημιουργήσουν βιώσιμες προοπτικές απασχόλησης με αποτέλεσμα να μπορούμε σήμερα να μιλάμε για εθελοντισμό και πράσινη επιχειρηματικότητα. Γίνεται λοιπόν εύκολα αντιληπτό ότι ο εθελοντισμός ως παράγοντας οικονομίας κι απασχόλησης δεν ήταν δυνατόν να υπάρξει στις προβιομηχανικές και βιομηχανικές κοινωνίες του παρελθόντος, τουλάχιστον σε αυτή την έκταση και φυσικά δεν ήταν δυνατό να υπάρξει καθόλου, εθελοντικό κομμάτι που να αφορά την αγροτική οικονομία και τη βιομηχανία.<br /><br />Ο εθελοντισμός σαν παράγοντας οικονομίας κι απασχόλησης αποτελεί μια νέα ιστορική δυνατότητα και προοπτική που αναδεικνύεται στο δυτικό κόσμο και τις δυτικές δημοκρατίες παράλληλα με το φαινόμενο της εξάπλωσης των μη κυβερνητικών οργανώσεων, ενώ στα ολοκληρωτικά αποτελεί μια εντελώς διαφορετική υπόθεση.<br /><br />Ο εθελοντισμός σήμερα δεν είναι μόνον συναίσθημα αλληλεγγύης, αλλά λογική διαδικασία με ανταποδοτικότητα στα πλαίσια της κοινωνικής οικονομίας. Έτσι, ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας του εθελοντισμού δε σημαίνει πως δεν υπάρχει και οικονομικός χαρακτήρας των δράσεων του εθελοντισμού. Αντιθέτως, οι ανθρώπινοι πόροι που συγκεντρώνονται μέσω εθελοντισμού και συγκροτούν το κοινωνικό κεφάλαιο, συμβάλλουν αποφασιστικά στο κομμάτι της κοινωνικής οικονομίας, δημιουργούν νέα πεδία επιχειρηματικότητας και εισοδήματα και συνεπώς την απασχόληση.<br />Εδώ ακριβώς βρίσκεται το κομβικό σημείο του εθελοντισμού και της ανάπτυξης της κοινωνίας των πολιτών στην υλική της βάση. <br /><br />Ο εθελοντισμός μεταξύ των γενεών<br />Ο εθελοντισμός αυξάνει τον βαθμό σύνδεσης των νέων με την κοινότητά τους. Με την μεταβίβαση ευθύνης στους νέους ανθρώπους, τους επιτρέπει να κάνουν κάτι για τον εαυτό τους. Οι ηλικιωμένοι που προσφέρουν εθελοντικό έργο μπορούν να συνεισφέρουν με την πείρα και την ειδημοσύνη τους. Λόγω των δημογραφικών αλλαγών, ο εθελοντισμός των ηλικιωμένων είναι ένας τεράστιος αναξιοποίητος πόρος που ενυπάρχει στις κοινότητές μας. Όταν νέοι και ηλικιωμένοι άνθρωποι συμμετέχουν σε τοπικές δραστηριότητες, ο εθελοντισμός είναι ένα μέσο που φέρνει τις γενιές σε επαφή, τους παρέχει τη δυνατότητα ανταλλαγής γνώσεων και ενισχύει την αλληλοκατανόηση.<br /><br />Ο εθελοντισμός στις διχασμένες κοινωνίες<br />Στη Βόρεια Ιρλανδία, οι εθελοντές που σε πολλές περιπτώσεις έλαβαν στήριξη μέσω της χρηματοδότησης των προγραμμάτων PEACE ή INTEREG διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη συμφιλίωση και την οικοδόμηση της ειρήνης. Εθελοντές διαφόρων κοινωνικών και πολιτικών παραδόσεων και θρησκευτικών καταβολών συνεργάστηκαν επί συγκεκριμένων σχεδίων και μέσω αυτών των δραστηριοτήτων βοήθησαν στην αποκατάσταση των σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ διχασμένων κοινοτήτων. Παράλληλα αποτελέσματα παρατηρήθηκαν στην Κύπρο και τις χώρες της Βαλτικής.<br /><br />Εθελοντισμός ενσωμάτωση και διαπολιτισμικός διάλογος<br />Ο εθελοντισμός διευκολύνει τους μετανάστες και των υπηκόους τρίτων χωρών να συμμετάσχουν στην τοπική κοινότητα. Διευκολύνει επίσης τον διαπολιτισμικό διάλογο και την ανταλλαγή εμπειριών και μπορεί επίσης να αποτελέσει ένα μέσο με το οποίο οι νέοι που εργάζονται εθελοντικά στο εξωτερικό μπορούν να αποκτήσουν μια θετική εμπειρία της πολυμορφίας και, συνεπώς, να συμβάλουν στην πρόληψη των διακρίσεων και των προκαταλήψεων ενώ ταυτόχρονα, η εθελοντική δραστηριότητα εξασφαλίζει αυξημένο αριθμό ευκαιριών για πολιτιστική έκφραση και συμμετοχή.<br /><br />Εικονικός εθελοντισμός – Εθελοντισμός του διαδικτύου<br />Οι νέες τεχνολογίες στην ενέργεια, την πληροφόρηση και το διαδίκτυο δε συνιστούν απλά τα υλικά και τεχνολογικά δεδομένα της νέας οικονομίας, αλλά μία νέα πίστη και μεσολογία για έναν άλλο διαφορετικό κόσμο. Άλλωστε, πάντοτε, οι νέες τεχνολογίες είχαν τη δύναμη να κλονίσουν μια παλιά πίστη και μέθοδο επικοινωνίας και να διαμορφώσουν μια καινούρια. Η τυπογραφία, ο ατμός, το πετρέλαιο και ο ηλεκτρισμός άλλαξαν τα δεδομένα στη βιομηχανική εποχή. Σήμερα ο παντοδύναμος καταλύτης της εξέλιξης είναι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και απόλυτοι συνάρτηση με αυτούς το διαδίκτυο κι η διάχυση της πληροφορίας. <br /><br />Εικονικός εθελοντισμός σημαίνει ότι τα καθήκοντα των εθελοντών εκπληρώνονται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει μέσω του διαδικτύου, γεγονός που επιτρέπει την εθελοντική δραστηριότητα όσων, λόγω περιορισμένου χρόνου, προσωπικής προτίμησης, αναπηρίας, οικιακών υποχρεώσεων, ή του τόπου διαμονής τους δεν έχουν τη δυνατότητα ή δεν είναι πρόθυμοι να εργαστούν εθελοντικά επί τόπου. Άλλωστε το διαδίκτυο μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο σε αυτό που λέγεται ποιότητα στην πολιτική επικοινωνία, χρηστική ενημέρωση, αλλά και απελευθέρωση των δημιουργικών δυνάμεων, έχοντας στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος το όφελος το οποίο μπορεί να προκύψει σε σχέση με το όραμα της Κοινωνίας των Πολιτών. <br /><br />Υπάρχουν χιλιάδες εθελοντές που γράφουν στον τοπικό τύπο και στο θεματικό τύπο μεταδίδοντας δωρεάν ωφέλιμη γνώση και πληροφόρηση. Πέρα από αυτό υπάρχουν, πολλές αυθόρμητες κινήσεις στο επίπεδο διαδικτύου προς αυτό το σκοπό. Οι ηλεκτρονικές εφημερίδες και τα ηλεκτρονικά περιοδικά που ουσιαστικά δίνουν νέες διαστάσεις στη διαδραστική – interaction επικοινωνία. Οι περισσότερες Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών ανταλλάσσουν μεταξύ τους e-mail για τη δράση τους και τον προβληματισμό τους, δημιουργούνται έτσι κοινωνικά δίκτυα, εικονικές κοινότητες, social networking sites ή ακόμα – ακόμα, διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια, ανταλλάσσοντας εμπειρία και γνώσεις. Αναγνωρίζοντας αυτό το φαινόμενο, η δράση εθελοντών μέσω του διαδικτύου μπορεί να κάνει πιο εύκολη την πρόσβαση του πολίτη στην χρήσιμη πληροφορία και στην αυθεντική πολιτική επικοινωνία, αποφεύγοντας τους παραμορφωτικούς καθρέφτες που στήνουν κάθε φορά οι έχοντες συμφέροντα από τον σφετερισμό της εξουσίας, ιδίως στον χώρο της επικοινωνίας, αλλά και στον χώρο της πολιτικής αντιπροσώπευσης. Ωστόσο, από το επίπεδο της ραγδαίας εξάπλωσης της αλληλογραφίας και της ενημέρωσης μέσω e-mail μέχρι το επίπεδο της συνολικής χρηστικής ενημέρωσης για το «ευ ζην» του πολίτη υπάρχει ακόμα αρκετή απόσταση που πρέπει να διανυθεί. Χρειάζονται ισχυρά και μεγάλα δίκτυα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα τα οποία θα υποστηρίζονται από υποδομές και δεξαμενές γνώσης. Υπό αυτή την έννοια, ζητούμενο είναι η ανάπτυξη της οριζόντιας αναδραστικής επικοινωνίας των εθελοντικών οργανώσεων και της τοπικής κοινωνίας σε θέματα οικολογίας, εθελοντισμού, εκλαΐκευσης προγραμμάτων για τις μικρές επιχειρήσεις, εναλλακτικού τουρισμού, πράσινης και πολιτιστικής επιχειρηματικότητας κλπ με στόχο την ανάδειξη των προβλημάτων και των δυνατοτήτων της κοινωνίας, της κοινωνικής οικονομίας, του εθελοντισμού και των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Ένα τέτοιο δίκτυο μπορεί να μεταφέρει συμβουλευτική και τεχνοκρατική ενημέρωση στους πολίτες μέσα από τη διαδικασία της εκλαΐκευσης τεχνοκρατικών γνώσεων, τη συμβουλευτική για τη συγκρότηση του κοινωνικού κεφαλαίου.<br /><br />Το διαδίκτυο είναι ένας τεράστιος αναπτυσσόμενος χώρος εθελοντισμού και κοινωνικής επιχειρηματικότητας – και βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή αυτής της πορείας. Η απελευθερωτική λειτουργία του είναι, σε πολλές περιπτώσεις, ισχυρό αντίδοτο στη συσκότιση της αλήθειας που επιβάλλουν το διάφορα οργανωμένα συστήματα διάχυσης της πληροφορίας τα οποία μετατρέπουν την πληροφορία σε «εμπόρευμα» χειραγωγώντας την και φιλτράροντάς την κατά το δοκούν, διαφημίζοντας την ποσότητα, την οποία μπορεί να καταναλώσει κανείς, λειτουργώντας αποπροσανατολιστικά, μπουχτίζοτας τον πολίτη με έναν καταιγισμό από άχρηστες πληροφορίες με αποτέλεσμα, πολλές φορές, να αποτελεί βάσανο η αναζήτηση του χρήσιμου, του ωφέλιμου και της αλήθειας.<br /><br />Το κράτος, οι επιχειρήσεις κι η οικονομία υποκύπτουν κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος στην επικοινωνιακή διαμεσολάβηση, για την οποία εργάζεται ένα μεγάλο ποσοστό κρατικών υπαλλήλων, δημοσιογράφων και καθοδηγητών γνώμης αφού η διαμεσολάβηση της μαζικής επικοινωνίας από το κράτος και τις μεγάλες επιχειρήσεις είναι ένας συγκεντρωτικό θεσμός, όπως για παράδειγμα είναι οι τράπεζες για την οικονομία. Όλη η κοινωνία συναλλάσσεται με αυτές, αλλά οι μεγάλες επιλογές για τις επενδύσεις ανήκουν σ’ ένα μικρό διευθυντικό στρώμα. Κι αυτό σημαίνει ειδικά προνόμια που δημιουργούν ανισότητες και ανισότητες που δημιουργούν κοινωνικό αποκλεισμό. Το ίδιο γίνεται και με τη διαμεσολάβηση της μαζικής επικοινωνίας στα ΜΜΕ. Αναλογικά, ένα μικρό διευθυντικό στρώμα επενδύει στην ενημέρωση υπέρ μιας ολιγοπωλιακής αντίληψης που βρίσκεται απέναντι από την κοινωνία των πολιτών. Η κοινωνία των πολιτών χρειάζεται μια άλλη εθελοντική σχέση με την ενημέρωση προκειμένου να φροντίσει όλα τα μέλη της. Γι’ αυτό είναι αναγκαίο να υπάρχει ένα δίκτυο εθελοντών πέρα από την αγορά και πέρα από την κρατική γραφειοκρατία, η οποία να είναι σε θέση να συμβάλλει στην απελευθέρωση δυνάμεων της κοινωνίας στη συγκρότηση κοινωνικού κεφαλαίου.<br /><br />Εθελοντικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις<br />Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτόγνωρη παγκόσμια απειλή περιβαλλοντικής υποβάθμισης, διογκούμενης φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού με την Ελλάδα να συγκαταλέγεται στους αδύναμους κρίκους της αλυσίδας. Μια απειλή που, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, δεν μπορούν να την αντιμετωπίσουν από μόνες τους οι κοινωνικές και οικονομικές ελίτ που μονοπωλούν το σύστημα εξουσίας. Κι αυτό, γιατί πλέον δεν αρκεί η οργάνωση του κράτους και η συντεχνιακή οργάνωση της κοινωνίας. Το φάσμα της απειλούμενης χρεοκοπίας των οικονομιών είναι δικό τους προϊόν, καθώς και της επιστήμης της κερδοσκοπίας που κυριαρχεί στην αγορά. Χρειάζεται και μια νέα επιστήμη για τη καταπολέμηση της φτώχιας. <br /><br />Η συντεχνιακή κοινωνική οργάνωση του συστήματος που κυριαρχεί μέχρι σήμερα δεν αφήνει περιθώρια ανάταξης της κοινωνίας. Έτσι, ο εθελοντισμός ως περίσσευμα συνείδησης και ψυχής μπορεί να τροφοδοτήσει μια άλλη πιο δημιουργική οργάνωση της κοινωνίας και να λειτουργήσει ως αντίβαρο της κρίσης του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού αλλά και ως συντελεστής συγκρότησης κοινωνικού κεφαλαίου για τους θεσμούς αλληλεγγύης και το περιβάλλον. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να λειτουργήσει ως κινητήρια δύναμη της πράσινης ανάπτυξης κι ως κίνημα συμμετοχής στην Τοπική Αυτοδιοίκηση για το περιβάλλον και την κοινωνική οικονομία ενεργοποιώντας κοινωνικές δυνάμεις που μένουν αναξιοποίητες κι ανενεργές. <br /><br />Μέχρι τώρα έχουμε πολλές φορές αναφερθεί σε διάφορους όρου όπως μη κυβερνητικές οργανώσεις, εθελοντικές οργανώσεις, και οργανώσεις της κοινωνία πολιτών, αφού στην πραγματικότητα όλοι αυτοί οι ορισμοί αφορούν, λίγο ως πολύ, το ίδιο και το αυτό. O γενικός όρος ΜΚΟ, (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) που χρησιμοποιείται συχνότερα, μάλλον επειδή είναι πιο εύχρηστος, περιλαμβάνει τόσο τις «εθελοντικές οργανώσεις» όσο και τις υπόλοιπες Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών οι οποίες ασκούν κυρίως «δημιουργική λειτουργία;» υπέρ της προστασίας των δικαιωμάτων ή των συλλογικών συμφερόντων που προβάλλουν και υποστηρίζουν. O όρος «εθελοντικές οργανώσεις» ή «εθελοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις» αναφέρεται ειδικότερα στην πρώτη κατηγορία μη κυβερνητικών οργανώσεων, οι οποίες ασκούν «διαχειριστική λειτουργία»; στον τομέα της παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και βασίζονται κυρίως στην παρουσία εθελοντών καθώς και την προσφορά εθελοντικής εργασίας για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων τους.<br /><br />Στον ευρωπαϊκό χώρο ο όρος μη κυβερνητικές οργανώσεις τείνει πλέον να καλύψει το σύνολο των μη κρατικών οργανώσεων που δεν έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα και επιδιώκουν κοινωνικά ή συλλογικά ωφέλιμους σκοπούς, ιδίως δε σκοπούς που σχετίζονται με την προάσπιση και προώθηση θεμελιωδών δικαιωμάτων.<br /><br />Κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών είναι η εθελοντική δραστηριότητα. Ωστόσο, στο πλαίσιο του ευρύτερου τομέα των μη κυβερνητικών οργανώσεων οφείλει να γίνει διάκριση ανάμεσα στις οργανώσεις που λειτουργούν σαν ομάδες αλληλοβοήθειας, παρέχοντας υπηρεσίες, διευκολύνσεις, προνόμια, κοινωνικές υπηρεσίες ή άλλα είδη υποστήριξης, στα μέλη τους ή σε τρίτους, αξιοποιώντας κατά κύριο λόγο την εθελοντική εργασία των μελών ή των υποστηρικτών τους, και στις οργανώσεις που λειτουργούν σαν ομάδες εταιροβοήθειας, προβάλλοντας και υποστηρίζοντας ένα γενικότερο σκοπό ή μια κοινωνική ομάδα, όπως για παράδειγμα οι μετανάστες, με στόχο την άσκηση πίεσης για τη μεταβολή των γενικότερων υφιστάμενων δημοσίων πολιτικών και τον επηρεασμό της κοινής γνώμης προς όφελος όλων κι όχι μόνον των μελών τους.<br /><br />Παγκόσμια Κοινωνία Πολιτών<br />Παγκόσμια Κοινωνία Πολιτών μπορεί να θεωρηθεί ως ένας τρίτος χώρος μεταξύ της παγκόσμιας οικονομίας, των λεγόμενων πολυεθνικών εταιρειών και του παγκόσμιου πολιτικού συστήματος, όπου επικρατούν τα κράτη-έθνη. Παρόλο που πάντα υπήρχε παγκόσμια κοινωνία πολιτών, όπως για παράδειγμα ο Ερυθρός Σταυρός, σήμερα αντιμετωπίζεται μια νέα μοναδικότητα: οι Οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών που έχουν διεθνή δράση έχουν πολλαπλασιαστεί γεωμετρικά, και παρότι πολλές από αυτές δεν έχουν πολλά μέλη ή χιλιάδες εκπαιδευμένους εθελοντές, όπως ο Ερυθρός Σταυρός που προαναφέραμε, παίζουν βασικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι οργανώσεις αυτές έχει επικρατήσει να χαρακτηρίζονται με τον αγγλικό όρο Bridging NGOs: –γεφυροποιητικές οργανώσεις– και έχουν σαν στόχο να σπάσουν τα τείχη και να δημιουργήσουν γέφυρες προς τον έξω κόσμο.<br /><br />Στον ευρωπαϊκό χώρο ο όρος μη κυβερνητικές οργανώσεις τείνει πλέον να καλύψει το σύνολο των μη κρατικών οργανώσεων που δεν έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα και επιδιώκουν κοινωνικά ή συλλογικά ωφέλιμους σκοπούς, ιδίως δε σκοπούς που σχετίζονται με την προάσπιση και προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, παλαιών και νέων. Η εθελοντική δραστηριότητα είναι κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών. Ωστόσο, στο πλαίσιο του ευρύτερου τομέα των μη κυβερνητικών οργανώσεων μπορεί να γίνει διάκριση ανάμεσα σε οργανώσεις που παρέχουν στα μέλη τους (ομάδες αλληλοβοήθειας) ή σε τρίτους, κοινωνικές υπηρεσίες ή άλλα είδη υποστήριξης, αξιοποιώντας κατά κύριο λόγο την εθελοντική εργασία των μελών ή των υποστηρικτών τους, και σε οργανώσεις που προβάλλουν και υποστηρίζουν ένα σκοπό ή μια κοινωνική ομάδα (π.χ. μετανάστες) με στόχο την άσκηση πίεσης για τη μεταβολή των υφιστάμενων δημοσίων πολιτικών και τον επηρεασμό της κοινής γνώμης.<br /></div>Βασίλης Τακτικός - Συγγράμματα για την Kοινωνική Οικονομίαhttp://www.blogger.com/profile/00937458203117521292noreply@blogger.com0